1854 İngiliz Gazetesinde Bitlis ve Kürdler

1854 – Illustrated Family Letter

Kürdistan, Fırat ve Aras nehirleri arasındaki Toros Dağlarının yüksek yaylalarından oluşan bölgeye verilen addır.

Roma ordularının ilerlemelerini engelleyen Ağrı Dağı, Doğu Toros Dağları ve Gerderi Dağları’nın zirvelerini örten ve hiç erimeyen karlar, o dağları bir hükümdar gibi kucaklayarak hükmediyor ve her zaman yaptığı gibi, şimdi de Fırat ve Dicle nehirlerine hayat veriyor . Eskiden beri var olan volkanik kraterler ve sayısız tuz gölleri, bu bölgede sürekli cereyan eden jeolojik sarsıntılara şahitlik yapmaktalar. Sürüler, peygamberlerin zamanlarında olduğu gibi, bu verimli, bol tahıl ve meyve dolu zengin yaylalarda otlamaktalar. Bitlis, Van Gölü yakınında konumlanmış ve yaklaşık 150.000 nüfusu ile şu an Kürdistan’daki Kürd Beyliklerine başkentlik yapan bir şehir. Yakındaki diğer önemli sayılabilecek yerleşim yerleri arasında Cölemerg, Karacaoğlan, Çeyereh, Timadieh sayılabilinir.

Çeviriye ait olan bu resim, gazetenin o zaman çıkan nüshası olup o sayfadaki üç gravürü içermekte. Üstte Varna ile ilgili bir gravür, ortada Bitlis/Kürdistan gravürü ve yazısı ve en altta da İstanbul Tophane ile ilgili gravür.

Xenophon zamanındaki Karduchilerin (Kürdler) büyük kralın egemenliğine karşı, korkusuzca direnerek, Onbinlerin geriye çekilmelerini engelledikleri gibi, modern Kürdler de, Osmanlı tabasına dahil olmalarına rağmen, sürekli Sultan’a karşı baş kaldırmış ve Sultan’ın paşaları da onların bağımsızlık ruhu ve savaşçı yapılarından dolayı hep sorun yaşamışlardır. Bölgedeki bazı diğer milletlerin de bu şekilde güçlü hükümdarlara karşı direnişleri gıpta ile öne çıkarılır, ki bu milletler Kafkaslar, Maratlar ve Druzler’dirler.. Kürdler; Tatarlar, Afganlar, Türkmenler ve diğer yüksek ve soğuk coğrafyada yaşayan, kadim ve fetihçi milletler sınıfında sayılmalıdırlar, ki zaten eskiden beri Asya’nın korkulan isimleri (Seytler/Seyhtians) arasında anılırlar. Adaletli ve dürüst bir yazarın dediği gibi ‘sahip oldukları güçlü ve heyecanlı karakterlerini cesaretleri dışa vururken, kaba bir davranışta bulunmamak için sağduyulu bir duruş da sergilerler; bilimden, güzel sanatlardan ve lüksten uzak, tamamıyla kötü ahlaktan arınmış ve yabancılara karşı inanılmaz misafirperverdirler.

Bu sahip oldukları güzel erdem ve meziyetlerin yanında, savaş ve özellikle yağmalama ve anarşik yaşam tarzının da belirtilmesi lazım. Kürd ırkı, Türklerden tamamıyla farklı bir millettir. Kürdler her şeyden önce Moğollar gibi yatsı burunlu olmadıkları gibi, Osmanlıların sahip oldukları dik ve uzun burunları da yoktur. İkincinin aksine, Kürdlerin yüzü daha uzun kıllarla kaplıdır. Kürdlerin görünüşleri, sınırlarının kesiştiği Türkiye ve Fars Ülkesi’ndeki yerleşik halklardan ziyade, Araplara daha çok benzer.

Ilustrated Family Letter, sayfa 172

___________

Kaynak: http://www.bitlisname.com/2015/12/06/1854de-ingiliz-gazetesinde-bitlis-ve-kurdler/