Adem Karakoçî Reyde Roportaj

Na rey ma muzîsyen Adem Karakoçî reyde yew roportaj kerd. Ma bi keyfweşîye pêşkêş kenê.

*

Roşan Lezgîn: Eleqeyê to yê muzîkî senî dest pêkerd? Ti key ra muzîk virazenî? Hetanî nika to muzîk de çi eserî dayî?

Adem Karakoç: Eleqeyê mi bi muzîkî, hela ge ez lîse de bîya mi dest pêkerd. Unîversîte de no eleqe hîna vêşêr bi; no wext de mi çend grûban de tembur cenid û deyîrî vatî. Swîs de no panc-şeş serrî yo ez ha muzîsyenanê kurdan û swîsijan reyra muzîk virazena.

Hetanî nika albumo ke mi viraşto, çin o. La eke yew problem nêvejîyo serra 2012î mîyan de ez û grûba mi “Esrarê Deyîre” ma do yew album virazî. No album safî bi kirdkî yo. Xêrja di deyîranê anonîman, repertuwar de besteyê bînî mi viraştî.

Roşan Lezgîn: Ti kamcîn tewir muzîkî îcra kenî?

Adem Karakoç: Ez bi xo hetanî 20 serrîya xo dewe de bîya pîl. No sebeb ra tesîrê ciwîyayîşê dewe muzîkê mi ser o xeylî esto. Eke kê vajî, muzîko ke ez virazene otantik o, zaf şaş nîyo. Labelê tewirê otantîkî mîyan de rengê modernî zî estî û belkî hima vêşêr zî bibî. Yanî ez wazena vaja ke, tewirê muzîkê hunermendî ser o tesîrê hawayê cuye, sinifî, dîn, coxrafya ûsb. estî.

Roşan Lezgîn: Ti bi xo hem vanî hem cenenî. Ti kamcîn enstrumanan cenenî?

Adem Karakoç: Ez bi xo hem gîtar hem zî tembure cenena û hem zî vana. Labelê ez nika grûba xo “Esrarê Deyîre” de tena ge-ge enstruman cenena, zafane ez vana.

Roşan Lezgîn: Ti kirdkî vanî, endamê koma to "Esrarê Deyîre" zî siwîsij ê. Gelo ê çiqas melodîya muzîkê ma şinasnenî? Yan zî yew harmonîya newîye vejîna? Şima senî pîya xebitênê?

Adem Karakoç: Herçiqas muzîsyenê swîsijî zî muzîsyenê rojawanij ê, rîtim û harmonîya muzîkê ma naskerdiş de zehmet nêancê zî, famkerdiş û hîskerdişê melodîyanê ma înan rê zor o. Bitaybetî zî muzîkê ma de "vengê komayî" (vengê arizayênî) muzîsyenanê rojawanijanî rê zaf xerîb ê. Nê vengê muzîkî rojawan de çin î. Verî veran, Esrarê Deyîre de zî tayê çî hetê embazanê ma yê swîsijan ra nêameyni famkerdiş. Nika mewzuya teknîkî ma mîyan de hema hema pêro hal bîyi. Ez wazen çîyê ke zî derheqê harmonîya newa de vaja. Esrarê Deyîre de harmonîya newa çin a û ana yew îdîaya ma zî çin a.

Roşan Lezgîn: Zafane ti bi xo beste virazenî yan ti muzîkê hazirî îcra kenî?

Adem Karakoç: Ez bi xo beste virazena la repertuwarê mi de deyîrê hazirî zî estî. Nê deyîrê hazirî tena deyîrê otantik ê. Ez wazena ke rojêk kilamanê deyîrbazanê ma yê bînan zî vaja.

Roşan Lezgîn: Bi hawayêko umûmî ti rewşa muzîkê kirdan senî vînenî?

Adem Karakoç: Herçiqas nê serranê peynîyan de çend deyîrbazê ma yê erjayeyî muzîkê zazakî de soundanê neweyan zî vêjî, la muzikê zazakî hende nîşayo şoro aver. Bitaybetî, kirdê sunîyan mîyan de xêrja çend hunermendan, keso ke zazakî muzîk virazo çin o. Mesela, hima kirdê sunîyan mîyan de cinî çin a ke muzîkê kirdkî viraza.

Roşan Lezgîn: To va cinî çin a, gerçî a zî hema ciwan a, newe dest pêkerdo. La Mizgîn KILIÇ ameye mi vîr.

Adem Karakoç: Ez bi xo nas nêkena.

Roşan Lezgîn: Seba ke muzîkê kirdan aver şiro, fikrê to çi yo? Û xebata muzîkî de xeyalê to çi yo?

Adem Karakoç: Eke yew ca de, yan zî yew welat de mergê yew ziwanî ra behs beno, averşîyayîşê muzîkê ê ziwanî hende zî mumkin nîyo. Her çî ra ver, ganî zazakî bibo wayîrê statu û raporanê UNESCO ra vejîyo. Eke zazakî perwerde de, înternet de, televîzyon de, edebîyat de, tîyatro û sînema de cayê xo tam bigêro, muzîkî rê zî yew kanalo girs abeno. Eke awna yew kanal abo, hem tewirê muzîkî zêde benî hem zî hûmara deyîrbazanê kirdan.

Muzîk de xeyalê mi helbet estî. Ez her çî ra ver ez wazena soundê xoyê orijînalî bîyara meydan. Labelê no gure ana rehet nîyo. Nê gureyî rê tecrube û wext lazim o. Ez hima nê guran de doman a.

Roşan Lezgîn: Adem, ez yê xo rast vajî, zaf keyfê mi qismêk muzîkê kurdkî rê ke nê serranê peyênan de hetê tayê ciwanan yan zî koman ra yeno viraştiş nêno. Zaf teq-req kenê, tede estetîk çin o, hetta tede tam zî çin o. Gelo ti vanî se?

Adem Karakoç: Sebebê na teq û reqe zaf ê. La ez wazena bitaybeti hirê çîyan vaja:

1)Nê serranê peynîyan de polîtîkaya kurdan de zaf krîzî amey meydan. Nê krîzan tesîrê xo her warê cematî de nawit. Muzîk û muzîsyenê kurdan zî bi nê tesîrî reyra xeylê bêperspêktîf mendî.

2)Averşîyayîşê teknîkî tena fayde ney, zaf zerar zî da muzîkî ro. Bitaybetî komputure muzîk zaf xerepna. Ez bi xo duştê komputure yan zî elektro muzîkî nîya. Feqet aya ge mi ra asena, kurdî muzîkê xo de teknîk (sounde computer) zaf bêfam îcra kenî. 

3)Verî cû kurdkî de muzîkviraştiş sey yew mîsyonî bi. No sebeb ra deyîrbazan hem qiseyî hem zî melodîya deyîran hol vîjnaynê. Coka muzîkê nê deyîrbazan hetî tam û estetîkî ra hîna weşêr bi. Nika tam nêbo zî muzîkê kurdkî serbest o. Na serbestîye reyra muzîkê kurdkî kewt pîyase. Bingeyê muzîkê pîyaseyî zî qalan ra heta melodî “consumption” (tüketim) o. Yanî ewro esto meşte çin o!

Roşan Lezgîn: Gelo ti eleqeyê edebîyat û muzîkî senî vînenî? Seba averberdişê muzîkî ti edebîyat ra çiqas îstîfade kenî?

Adem Karakoç: Edebîyat çekuyan ra muzîk zî rîtim ra yeno meydan. Eke ma “muzîkê enstrumentalî” nêhesebnî, nêmeyê muzîkî edebîyat o. Kê çiqas zaf biwanê, muhtewaya tekstê deyîran, hîsê kê hîna weşêr û estetîk benî.

No çend serrî yo ez edebîyatê kirdan (roman, hîkaye, şîîre) taqîb kena. Nika zî ez cerebnena ke şîîranê kirdanê ma ra besteyan viraza.

*

Adem Karakoç 1975 de qezaya Xarpêtî Xulaman de ameyo dinya. Mekbtebo verên, mîyanên û lîse Xulaman de qedênayê. Anqara de dest bi unîversîte keno la meselanê sîyasîyan ra wendişê xo nêmcet verdano û şino teber. Nika ha Swîs de ciwîyeno.(*)

___________

(*) No roportaj, “Newepel, Rojnameyo Kulturî yo 15 roje, Hûmare 16, Dîyarbekir, 01-15 teşrîne 2011, r. 4” de weşanîyayo.