Doxan Karasu: Ziwane Dayîke Ayeta Homayî ya

Embaz û nuştoxê ma Osman Tetîkî serekê komela Bîn-Derî birêz Doxan Karasuyî reyde yew roportajo erjaye kerdo. Ma bi zerrweşîye pêşkêş kenê.

* * *

Osman TETÎK: Ma bi xeyr kek Doxan. Ti eşkenî seba wendoxûn ma xo bidî şinasnayîş.

Doxan KARASU: Ma bi xeyr. Ez 1968 de Çewlîg de, dewê Sinî Welanî de amêya dinya. Wendegehî vêrîn, mîyanîn û yê lîse mi Çewlîg de wendî. Cora pey mi Unîversîteyî Xarpêtî de Beşê Sosyolojî qedîne. Ez mamosteyê felsefe ya. Hetêk ra zî ez serekê komelê Bîn-Derî ya. Hetanî ewro hîrê kitabî mi ameyî weşanayen.

Osman TETÎK: Kek Doxan, ti eşkenî ma rê sere ra qalê komela Bîn-Derî bikerî? Hetê kamî ra key ronîya? Bi çi amanci ronîyaya?

Doxan KARASU: Ez nameyê komela ra dest pêkir. Nameyê komela ma “Averşîyayîşê Sosyalî, Kulturî û Ekonomîkî yê Çewlîgî” yo. Averşîyayîş ra armancê no yo ke ma yew rayîr şarê xo rê aker. No rayîr wa rayîrî averşîyayîşî bo. Tena yew heta averşîyayîş muhîm nîyo. Her hetî ra averşîyayîş lazim o.

Dinya de 168 heb tarîfê kulturî estê. Mîynê nê tarîfan de ziwan esto, edebîyat esto, fikr esto, huner esto. Fikrê ma no yo ke, tena hetê ekonomî, sosyal û kulturî ra averşîyayîş kêm o. Ganî her het a averşîyayîş bibo.

Sey yew werdî. Hela g’ ti wer virazenî, ti senî çeşît-çeşît nebatan kenî têmîyan ke wa yew lezet bivejîyo meydan, heyat zî wina wo. Perspektîfê ma zî wina wo. Seba aye ra ma no name na komelê xo ra. Binê nê nameyî de yew hedef, yew armanc, yew felsefe, yew ruh esto. Ma vanî wa miletê ma linganê xo ser o bo. Wa nêewnîyo destê şarî ra.

Komela ma hewt embazan 2005 de na ro. Ma na komeli hem seba averşîyayîşê Çewlîgî, hem zî seba hîşyarbîyayîşê çewlîgijan na ro.

Qanûnî gore hîrê serran ra yew kongreyê komelê ma bena. Serekê komele û îdare pê kongre bellî benê. Hetanî ewro hîrê hebî kongreyî bîyê. Serekê komela nêbedilîya. La endamê îdareyî bedilîyay.

Osman TETÎK: Şima nameyê komele ser o beyanat danê çapemenîye? Çî ser şima wina kenê?

Doxan KARASU: Belê. Hefte de reyêk ma derheqê Çewlîgî de yew beyanat danê. Ma ewnîyenê kêmasî kam het de esta ma na kêmasî tespît kenî. Û ma îzeh kenî. Ma şarê xo hîşyar kenî. Ez eşkena vajî ke hîrê serr û nêm esto hefte de yew, nêbi pancês rojan ra yew, nêbi aşmi de yew, ma beyanat dayo çapemenîye. Ma rê no stratejî zaf muhîm o. No sitratejî rojêk fikrê komele kewt mezgê ma, a roje ra hetanî ewro dewam kerd û hetanî komele bibo dewam keno. Beyanatê ma rojname û keyepelanê Çewlîgî de ca geno. Şarê ma zî beyanatanê ma ra istîfade keno.

Zaf komelî Çewlîg de estî. Ez eşkena vajî Bîn-Der xoser yew komel a. Hetê xoserîye de sewbîna komele Bîn-Derî nêvêrena.

Osman TETÎK: Seba sîyasîyan û îdarekaran vatişê şima tuj ê. Şima û gelek îdarekarî kewtê mehkema. Miyanê nê îdarekaran de sereke Beledîyaya Çewlîgî zî esto. Şima zaf dawayî qezenc kerdî û pê tezmînatê nê dawayan şima goşt girewt, pewt û vila kerd. Ti no mewzu de çi vanî?

Doxan KARASU: Ma xoser ê. Fikrê ma o wo ke yew însan hew şaşî ser bifikrîyo se gereka çew dest bierzo na şaşî. Ganî çew aya şaşî raşt kero. Şaşî senî bena raşt? No qayde. Ya pê ziwanî, ya pê destan yan zî pê muxalefet bena raşt. Fikrê ma no yo ke şaşî pê destan raşt bo daha munasib beno. Ti hetê armanc û felsefeyê komela ma ra biewnî na mesela ra, şaşî pê ziwan rastkerdiş û şaşî pê destan raştkerdiş eynî çi yo.

Ma na mesela wina vînenê. Ma çi rey vînayîşê şaşî de çimê xo nêgênê. Aye ra ma rey-rey şarî de bîy xirab. Na xirabî binatê ma û neteweyê ma de nêbî. Binatê ma û îdarekaran, dezgeyan û sîyasîyan de bî.

Ma tim û tim vanî, qala raşt vaj wa cayê xo bigero. Qalê vayî, serî vayî de benî. Her qala raşt her ca de nêna vatiş. Qal vaje ke wa neteweyî to nêvajo ke no merdim na qal vata, wa vajo ke na qala raşt ameya vatiş. Ma nê krîterî girewtê verê çimî. No semed ra her vatişî Bîn-Derî gelek eleqe hana meydan. Rey-rey çekuyê ma zaf tuj yenî. Ma nêeşkenî çekuyanê gulerikan vaji.

No semed ra derheqê ma de rey-rey mehkema benî a. Homa zano ke fikrê ma zelal o. Nîyetê ma xalis o. No semed ra mehkema lehê ma de yenî qedîyayîş. Na dinya de ez û serekê Beledîyaya Çewlîgî ma hezar hew yewbînan de dewakar bi, ez eşkena vajî ke ez hezar hebi zî qezenc kena. Ez eşkena vajî ke ez aya dinya de zî vind nêkena. Bawerîyê mi û fikrê mi a wo ke yew merdimo ke nîyete xo de xalis bo, no merdim kam beno wa bibo Homa yî muhafaza keno. Û pê destê yî şaşî nêbena. Aye ra ez rehet a. Ayê ke goştê bizan wenî wa ma rê dua bikerî!

Bîn-Der vengê şarê ma wo. Wijdanê neteweyê ma wo. Çimê Çewlîgî yo. Roje ke nê hesasîyetanê xo vindî bike, a roje Bîn-Der zî vind bena şina. Aye ke ma ra semede nê hesasîyetan ma ra dejenê wa bizanê ke Çewlîg ma rê muhîm o sey yîn. Çewlîg û xoserîyê ma, ma rê muhîm a sey merdimanê şaşan.

Osman TETÎK: Komela şima dengbêjanê Çewlîgî ser o yew xebat kerd. Ti eşkenî ma rê na xebate ser o binê qisey bikî?

Doxan KARASU: Belê. Xebatê “Dengbêjanê Çewlîgî” Bîn- Der kerd. Na xebati de ma 54 dengbêjî ardî têhet. Netîceyê na xebati de yew DVD û 256 rîpel yew kitab vejîya werte. DVD de ma vengê dengbêjan û deyîrê dengbêjan qeyd kerd. Kitab de zî heyatê dengbêjan û kilamê dengbêjan ca genî. Kitab Waşenxaneyê Perî ra neşr bi. Aye ke xeberdar ê zanî ke çi xebata erjîyayî ya. Ez eşkena vajî ke na xebati ra pey kulture dengbêjan warişto pay.

Osman TETÎK: Komela şima de cînî perwerdeyê tekstîlî vinenî? Uca de kincan derzenî? Ti eşkenî no mewzu de ma rê qisey bike?

Doxan KARASU: Hetanî ewro panc seyî cînîyan komela ma de perwerdeyê hunerê tekstîlî dî. Nê cînîyan teyna perwerdeyê tekstîlî ney, perwerdeyê weşî û nêweşîye, perwerdeyê huqûqî, perwerdeyê weyekerdişê qijan zî dî. Ma panc seyî-şeş seyî qijan rê

kincî deştî û ma vila kerdî. Komela ma par ney pêrar 750 heb tîşortî ke ser o “Ziwanê dayîkê xo bimuse” û ”Ziwanê dayîkê sey şitê dayîk o” nuşt û vila kerdî. Emser zî panc sey hebî tîşortan ser o “Ziwanê xo bimuse, biwane, binuse” nuşt û vila kerd. Ma va wa ziwanê ma bale bianco xo ser.

Osman TETÎK: Komela Bîn-Derî ziwanê ma kirdkî ser o hetanî ewro çi xebati kerda?

Doxan KARASU: Ziwanî ser o ma di panelî viraştê. Yew panel derheqê edebîyatê kirdkî de ma viraşt. No panel ma hotelê Sarioglu de viraştbî. Par zî ma û Firat-Der pîya bi nameyê “Ziwan û Tarîxê Kirdan” yew panel viraşt. Sewbîna ma par yew kurse kirdkî kerd a. Ti zî zanî, ti zî ameybî nê kursî. Muhîmîya nê kursî ewro wina raşt ameya werte ke; to badê xo da ziwanê xo ser û ti ewro ameyî mi de roportaj kenî.

Osman TETÎK: Şima derheqê ziwanê ma kirdkî de çi fikrîyenî? Çi vanî?

Doxan KARASU: Ma rê kirdkî zaf muhîm a. Ez eşkena vajî ke biney şaşîyê ma bêkesîye ma, bêhîşyarîyê ma, tengîyê ma, bêwayîrîye û feqîrîye ma ra nêzanîye ziwanê ma esto. Ma vanî ziwanê dayîk sey şitê dayîk o. Ez to ra persî, yew tasê şitê manga û yew şitê dayîke to bîyarê verê to, to rê kam şit nêzdî yo? Ti kam a tasê şitî genî? Şitê dayîkê to tenya dayîka to de esto, şitê manga her ca de esto. Şitê manga ra tenya toraq, do virazîyeno. Şitê dayîke ra însan vejîyeno! No sebeb ra şitê dayîka muhîm o. No sebeb ra ziwanê dayîke muhîm o. Ziwan yew organîzma de sey sîstemê sinîrî yo. Çi qeyde sîstemê sinîrî zirar geno û her wasleyê organîzma mirenî û ferc benî. Ziwan zî hîna çi yo. Ganî ma sebebê nêweşîyê xo tîya de bivîne. Ma nêweş ê. Sebebê nêweşîyê ma bêwayîrtîye ziwanê ma ya. Ziwanê dayîki ayete Homay a. Aye ke ziwanê dayîke ma ma rê kenî xerîb û aye ke ziwanê dayîke xo rê wayîrtîyê nêkenî, wa bizanê ke heq û huqûqî Homayî bêwayîr kenê!*

_____________

* No roportaj “Newepel, Rojnameyo 15 roje yo kulturî, Hûmare 23, Dîyarbekir 16-29 sibate 2012, r. 4” de weşanîyayo.