"Eger Zon Ma Bi Vîn, Ma Zi Xwu Kên Vîn"

Birêz Seyîdxan Kurijî deyîrbazê ma yê erjaye Rêzan Rezdarî reyde yew roportaj kerdo. Ma bi zerrweşî pêşkêş kenê.

*

Seyîdxan Kurij: Keremî xo ra ti eşkênî semedê wendoxanî rojnameyî ma Newepel a xo bidî sinasnayîş? Ti senî yew ca de, senî yew keye de bî pîl?

Rêzan Rezdar: Verî ki ma dest bi roportajî xwu bikir, ez rojnameyî Newepel ir serkewtine wazina. Ez hêvidar a ke yo karo, yo xizmeto rind ziwan û kulturî ma kirdkî r’ bikiro. Vêng ma biresnir her malbatê kirdon. Ez hêna z’ tu bira Sêyîdxani r’ zaf sipasî xwu pêşkeş kena. Serron o ti hê miletê xwu r’ xizmet kên, ked û emêg tu nîyen vîr a kerdiş.

Ez dowê Depi (Karakoçan) Sarcon id omêya dinya, bayk’ mi bar kerd şîyo Yex û ez dowê Yex id bîya pîl. Hetonê şîyêsserrê xwu ez welat id bîya, omnonon ma şîn Kueyê Dêrsimî ware, zimistonon ma şîn der-domarê Wêronşar û ma uca d’ mal xwu kêrdên wîyê.  Ez şîyês serrê bîya, ez omêya Almonya, bajarî Hamburg. Heşt sêrr ez qaçaxê şîn welat û hêna omên Almonya. 1990 id ez omêya û hin îtya d’ menda û inkey bajarê Bremen id cuyena.

Seyîdxan Kurij: Ez bawer kena Rencber Ezîz a pey ti hozano verên yê mintiqaya ma yê ke bi tarzo modern deyîran vano. To çi waxt û senî dest muzîkî kerd û ti çi wext ra kurdî vûnî?

Rêzan Rezdar: Humay rehmê xwu Rencber Ezîz bikir. Ezîz Çolîg id cuyayn û hêt deyîron a yo asteng ci r’ çînye b’. Miletê Çolîg ti ra hes kêrdên. O per ra şons yi bi. La ez dew id cuyayn, hem kesî mi nisirasneyn, hem zî semêd deyîron a mi ser yo tedaya pîli bî. Hêt olî ya her kes xwu ver ra yow fetwa deyn. Vatin, deyîrvatiş yow gunawo gird û. Merdim deyîron vaco, beno gunehkar, şino cehnim. Eyey ra uca d’ ez nêşkeya profesyonel dest pêbikir, la qişkekê xwu ra mi deyîron ra hes kerdên û mi dêyîrî vatên. Waxto g’ ez omeya Ewropa mi profesyonel dest pêkerd. Ez zazakî û kurmoncî deyîron vona. La zonê dayîkê mi zazakî yo. Kurmoncî z’ ez weş qal kena.

Seyîdxan Kurij: Ti kilamanî xo senî vîcnênî? Ti bi xo tekst nusênî, yan kes to rê tekstan nuseno,  yan zî ti şîîranî şaîranî kurdan gênî û ci rê muzîk virazênî.

Rêzan Rezdar: Ez bi xwu z’ nusena û şîîran şaîron iz gêna, ci ri muzîk virazena. Xebatê mi sêr deyîron gelêrî z’ esta. Mîsal, mi kovara Vateyî ra şîîrî Gawonê Welatî û Abdulmuttalîp Koçî girotî û beste kerdî. Sobîna zî têkilîyê min û Gawonê Welatî pîya esta. Deyîronî gelêrî ki tu top kerdî, ez ê deyîron zî pêşkêş kina. Înkey teknolojî ver de şîyo, înternet vicyeya, ez her herêmî Kurdistonî ra deyîron gueştarî kina û gina.

Seyîdxan Kurij: Ti muzîkê xo senî name kenî? Ti kam tarz muzîk virazenî?

Rêzan Rezdar: Esas mi paştê xwu deya klasikonî kurdî, ez deyîronî gelêrî z’ pê yow tarzo newe û enstrumentonî modernan aranje kena, muzîk kena dowletî, la ez orjînalîya deyîron nixeripnina.

Seyîdxan Kurij: Tesîrî kam dengbêj yan zî hozanî to ser o zaf bîyo?

Rêzan Rezdar: Mi ser hêverî tesîrî Eyşe Şan, cuwa pey Şivan Perwer, radyoyê Erîwanî d’ rehmetî Garabetê Xaço, M. Arif Cizrawî û dengbêjî herêmîyan ra rehmetî Şakiro, Ehm Berteyic, Sidiqê Bozoyî û malbati d’ baykî mi û biray mino pîl H. Nezîr zaf bîyo. Baykî mi zaf weş zeli deyn piri û deyîrê zazakî û kurmoncî vatên.

Seyîdxan Kurij: To heta nika çend albumî vetî? Alaqa senîn a? Klibî to estî?

Rêzan Rezdar: Mi heton inkey hîrê albumî vetî, di hebî z’ klîbî mi “Ax Welato” û “Dil Birîn im” êst. La wir di klîbê mi z’ kurmoncî yî, ez inkey yew klîba zazakî ser xebat kina. Yow hunermendî r’ vinetiş merg o, gereka tim bixebitîyo.

Seyîdxan Kurij: Îmkanî to êsti ke ti mîyanî şarî ra kilaman arîyê dî, dêyîranî kehenan bîyarî werte, yan kesî ke to rê ardim bikerî, deyîranî folklorîkan bidî to, estî?

Rêzan Rezdar: Heton inkey bê tu kesî îna yow îmkon nida mi. Ez zaf rey kitab û keyepelî tu ra, deyri g’ tu mîyon Miletî ra dayê arîye, gêna û ser o xebat kina. Ez şarî ma ra pawina, komî d’ deyîrê verênî êst, wa mi r’ bişaw.

Seyîdxan Kurij: Nika çi xebatê to esta? Ewro ra têpîya ti wazenî se bikerî?

Rêzan Rezdar: Ez wazina zonê xwi û miletê xwu r’ zaf xizmet bikir, la semedê xebatê muzîk a aborî lazim a. Eger karmendî ma ini ware d’ ma hunermendon ir bibî sponsor, ma eşkên zaf karanî holan bikir, muzîkê xwu zaf ver de ber. Ez îtya ra venga karmendonê ma dona û vona, eger şima zon û kulturê xwu ra hes kên ma r’ alîkarî bikên. Wa xwu vîr ra mêkir ki eger zonê ma bi vîn, ma z’ xwu kên vîn.

Seyîdxan Kurij: Ti albumanî xo senî vecênî û senî kenî vila? No pîyasa senîn o? Îmkanî senîn î?

Rêzan Rezdar: Albumî xwu yo verên mi bi xwu Îstanbul id kerd zîyêd û îtya Ewropa d’ bi xwu kerd vila. Albumî didin û hîrêyin mi da fîrmayan, înan suêz xwu niard ca. No pîyasa qet hol nîyo, fîrmayî gwiş muqaweleyon a nikuenî. Fîrmayî teyna wazên peron buwer.

Seyîdxan Kurij: Ti nika halê muzîkê kurdî senî vînênî?

Rêzan Rezdar: Guerê fikîr mi, inkey ciwanî muzîkê kurdî ser o xebata hole kên. Her tarz muzîk id deyîrî yên vatiş, mesela pop, rock, hîp-hop, rap û tarzonê bînon id yow verdşîyeyîşo hol esto. Çeşîtê muzîkî çiqas zaf bê, çiqas doletî bê, ehend xîtabî zaf gueşdaron keno. Gereka muzîkê kurdî xîtabî xort, cînî, qic, bacaric, dewic, kesî wendoxî, nêwendoxî, yanî her kesî bikir.

Muhîm ina ya ki deyîrî bi zonî ma bî. Ez na xebatê inî serronî peyinon hol vînena. Ez inî sê yow reformî vînina û zaf kêfweş bina. La ini z’ yow heqîqet o ki hêt veng û tarz a yow verdşîyeyîşo pîl est, la hêt enstrumental a ma xwu ver de nidon, kêmasî ma itya d’ ziyêd ê.

Seyîdxan Kurij: Şerî neteweyî û cematî de, verdşîyayîş û azadbîyayîşî cematî de bi pêroyî rolî hunerî û hunermendan, bi taybetî zî rolî muzîkî çik o?

Rêzan Rezdar: Tesîrî yow hunermendî miletî ser o dahîna ziyêd o sê yow sîyasetmedarî. Hunermend, pê veng û deyîronî xwu ya miletê xwu r’ nênik o û gereka dêrd û elêm yin ir bibo dermon, meseleyê neteweyî ra z’ dûr mevindir. Muzîkî ma kirdon dîrokê ma ya, dengbêjonê ma pê vengî xwu yo delal a û pê deyîronî xwu ya meseleyê ma hetonî ina rueci arda. La ina z’ yow rastê ya ki hunermend gereka bieşkir azad deyîronî xwu vacir. Binê tesîrê şexson û cematon de nemano.  Hunermend gereka neteweyî fîkir bikir.

Seyîdxan Kurij: Derheqî minasebetî hunermendan û polîtîka de vînayê to çi yî. Sey mîsal, tayê hunermendî girêdayeyî yew partî yê û a partî musade nêdo, nêşinî program nêvirazenî…

Rêzan Rezdar: Guerê mi, basqîyê partîyon û rêxistinon hunermendon ser o est. Yow çîyo onayin ini zemonî d’ semêd ma kirdon a yow kêmasêya pîl a. Se û pancas sêrrî cuwa ver axayonê kirdon una kêrdên. Dengbêjî axayon bîy, la neşkeyn cematê yowna axayî d’ deyîron vacî. Mîsal, alaqayê Evdalê Zeynikê û Surmelî Memed Paşayî. Mi no zîhnîyet ra zaf zerar dîyo. Miletê ma zona, ez semêd meseleyê neteweyî ya kota ini rîyer. Her deyîrê mi d’ xilaseyê welatî ma, Kurdiston û neteweyê ma esta. Ez hêvidar a ini zulm hunermendon ser ra bîyero wedartiş. Hunermendî hê pîyerê, partî, rêxistinon ê miletê xwu het di yo. Gereka hunermend bê ters ça d’ yow kêmasî dî, bieşkir ina kêmasî vacir.*

______________

* No roportaj “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 26, Dîyarbekir 01-15 nîsane 2012, r. 4” de weşanîyayo.