Mizgîn KILIÇ Reyde Roportaj

Seyîdxan Kurij: Keremî xo ra ti eşkêna semedî wendoxanî ma ya xo bidî sinasnayîş?

Mizgîn Kiliç: Ez vîst di serrê ya, Almanya di ûmêya dinya. Bayk mi dewê Palî Xêlûn ra yo, daykê mi zi Çewlîg, Puex ra ya. Keyê ma zî mexdûranî cuntayê 12 êlule 1980 ra yo. Pîrîk mi 1983 di yew operasyonî verba TKSP di tepişîya, Xarpêt di “1800 Evler” di ame îşkence kerdiş. Roja ki pîrîk mi tepişîya, o roj babî mi remeno yeno Almanya. O waxt ra babî Almanya de ciwîyeno. Ez Hamburg di ûmeya dinya, kirdkî keye di mûsaya. Ez qişkekê xwi ra Hamburg di şînî komelê kurdan, ûca di govend mûsaya û qişkekê xwi ra dest ci kerd cînayîşî def û zurna, baterî û saz mûsaya. O waxt mi dest ci kerdibi, xwi bi xwi deyirî vatêni. Ez raya vêrîn 14 serrî vecîyaya sehne, o roj ra him kirdkî him zî kurmancî deyîran vûna. Xercî muzîk mi pê grûba govend zî girot û mi tîyatro di zî kay kerd. Mektebî mi komele ya. 

Seyîdxan Kurij: Ti deyîranî xo senî vîcnêna, ti xo muzîk û tekst nusena, yan kes to re tekstan nuseno, yan zî ti şîîranî şaîranî kurdan gena û ci ri muzîk virazena?

Mizgîn Kiliç: Deyîrî ki mi bi xwi zi nuştî estî, him kirdkî him kurmancî. Ez tekstî ki yanî şîîrî ki cuwa ver niûmê şoxilnayiş înan ri muzîk virazena û vûna. Ge-ge zî embaz û dostî mi ri tekst nûsenî, muzîk ez pa embazan a pîya virazena. Tabî ez hêna zaf hetî Çewlîg û Xarpêt ra deyîranî şar vûna. Zafê inî deyîran kirdkî yî. Ez deyîrî ki derd û kuilî kurdan ûnî zûn, Kurdîstan ser vacîyayî û deyîranî eşq vûna. Ez taybetî lawikanî Rencber Ezîz zî sehne di vûna.

Seyîdxan Kurij: Ti muzîk xo sinî name kena? Ti kam tarz muzîk virazena?

Mizgîn Kiliç: Heta inkê tarz mi hêna zaf etno-muzîk bi. Ez muzîk kurdî yo modern virazena. Ez inkê ha yew albûm ser xebitîyena, îta di tarzî mi muzîk kurdî yo moderno. Deyirî folklorîk zî estî, ez hewl dûna ki orîjînalîteyî inî deyîran mexeripnî. Ez qet tekstan nibedilnena, la ez inî deyîran bi aletan û rîtmanî modernan newe ra aranje kena. Ez wazena cuwa pey tarzanî bînan zî biceribnî.

 Seyîdxan Kurij: To heta nika çend albûm vetî?

Mizgîn Kiliç: Ez inkê ha yew albûm ser xebitiyena, înşalah nizdî ra albûmî mino yewin vecîyeno. La heta inkê mi vetişî çend albûmûn di sey ardimkar ca girot. Mi inî albûmûn di lokalîstê kerd. Sey mîsal, albûmî Ciwan Haco ki 2011 di vêcîya, albûmî Ziyaddin Dogan yê bi nûmê “Ti zerrê mina.”

Inî albûmî xwi ya pey ez wazena qede-qede eser û tarzanî deyîranî kirdkî ser xebatê xwi birûmnî.

 Seyîdxan Kurij: Îmkanî to êsti ke ti mîyanî şar ra kilaman arîyedî, deyîranî kehanan bîyarî orte, yan zî keso ki to re ardim bikiro, deyîranî folklorîk bido to esto?

Mizgîn Kiliç: Ez zûna ki xebatê tu ya arêkerdişî deyîranî mintiqa esta. Ez ge-ge ina xebat ra îstîfade kena. Hancî tu çend ray semedî redektekerdişî tekstan a mi ri ardim kerd, ez no semed tu ri sipas kena. Ez bi xwi zî wazena dewûnî mintiqay ma di bigerî û deyîranî ina mintiqa qeyd bikî.

 Seyîdxan Kurij: Nê serranî peyinan de Dêrsim ra zaf hozan vêcîyayî û kilamanî gel vanî, yew qisimê înan zi kilamanî Dêrsim sey pop, rock, caz, ûêb. vanî. Ti eşkena no derheq de se vacî?

Mizgîn Kiliç: Dêrsim di ridî elewîyê ra saz zaf muhîm o. Semed ki ey îbadetî xwi (cem) pê saz a û deyîran a kenî, ini kulturî deyîrvatiş û hozanê Dêrsim di zaf nişto rue. Ez zaf hol vînena ki inî serrûnî peyinûn di inî hozanî Dêrsim bi zûnî xwi deyîran vûnî. Dêrsim zî sey pîyerê Kurdîstan binî zilm û zuar di bi. Hetûn inî serrûnî peyinûn kes neşkayini kurdi deyîran vaco, kurdî ser yew xebat biko. Ini rid ra no zaf hol yew çi yo ki hozanî ma eşkenî bi zûnî xwi deyiranî ma pêşkêşî şarî ma bikî. Ini semedî ma pîyerin a yew şeref o.

Hûnc ez hol vînena ki cîya-cîya tarzî muzîk ma zî muzîkî xwi di bişoxilni. Karî înayin muzikî kurdî kenî doletî. Ini qide xuertî ma zî muzîkî kurdî gueştarî kenî. Sayê inî muzîk ra xuertî ma waharî zûnî xwi vecîyenî.

Seyîdxan Kurij: Ti nika hal muzîkî kurdî sinî vînêna?

Mizgîn Kiliç: Inî serrûnî peyinûn di muzîk kurdî hol verd şi. Waxt ki ez waxtî qicê xwi di miqayese kena, ez vînena ki inkê zaf qide tarzî estî, yanî muzikî kurdî hetî tarz a, hetî karardişî hacetan ra, hetî rîtm ra, hetî teknîk ra zaf verd şîyo. Ez pê inî halî zaf keyfweş a. Per bîn ra hunermend zî bîy zaf, her het a îmkan zî bîy zaf, inkê nezdî 20 televîzyonî kurdan estî. No rid ra hunermendî zî bîy zaf. Çimkî bazar bîyo hîra. Verdşîyayîşî û qalîteyî muzîk binê giredayê bazar o.

Seyîdxan Kurij: Ti derheqî minasebetî hunermendan û poltîka de çî fikîryena? Sey mîsal taye hunermendî giredayê yew partî yê û a partî misade nêdo, nêşinî program nêvirazenî? No derheq de vînayê to çi yû?

Mizgîn Kiliç: Yew hunermend gereka xîtabî pîyerê miletê xwi biko. Hunermend gereka teng mefikirîyo, gereka azad bo û bieşko hunerî xwi peşkeşî pîyerê şarî xwi biko. No hal semedî hunermendûnî kurdan a hêna zaf muhîm o. Ma sey yew milet neşkenî muzîkî xwi, kulturî xwi serbest îcra bikeri. Sey miletûnî bînûn dewletê ma, sazî û dezgeyî ma çîn î ki muzîk, zûn û kultur ma ser xebat bikerî û na xebat serbest pêşkêşî şarî bikerî. No rid ra bo zî gereka ma verba yew bînan mevindiri, ma hîra bifikiri û ferq mefînî benatê şarî xwi.

Per bîn ra normal o ki yew hunermend waharî yew vînayeyo sîyasî bo, normalo ki yew partîya ra nezdî bo. La pîyerê hunermendan kulturî kurdî ri xizmet kenî. Muzîk, zûn û kultur malî pîyerê milet o, têna ê yew partî nîyo. No rid ra gereka pîyerê hunermendûn platformî kultur di bîyerî yew ca. Sîyaset her hetî heyat di esto, xwi ra têna kulturî kurdî ri xizmetkerdiş yew tewra sîyasî ya. Gorê vînayê mi yew hunermendî kurd neşkeno teberî sîyaset di vindero. La se ki mi va, gereka hunermend bi sîyaseto rojane, bi sîyasetî yew partî sinorûnî hunerî xwi teng mekiro. Yanî gereka hunermend xwi ra çemberûn awan mekiro.

___________

No roportaj Newepel, Rojnameyê Kulturî yo 15 Roje, Hûmare 15, Dîyarbekir 2011, r. 4 de weşanîyayo.