Soner Soyer: Kilamî Eşqê Min ê

Raporê UNESCOyî çiqas lazim o, çiqas faydeyê xo beno, îcab keno-nêkeno ez zaf nêzano. Çimkî sey rojî orte de yo ke kirdkî ha merde, ha mirena. Eke ma wayîrê xo nêvejîyê, merg ma dima, ma mergî ver ra yê…

No sebeb ra, mi gore û yew mana de zî hunermendê ma yê ke estê, çi heyf ke ê zî sey “kelaynak”an ê. Eke ma wayîrîye bide nêkê, neslê jîn zî tehluke de yo. Nînan ra yewer zî hunermendê ma yo erjaye Soner Soyer (Mordem) o…

Bêrê ma goş bidê Soner Soyerî, dê vano se.

C. Z. PÎRANIJ

*

C. Z. Pîranij: Bira Soner, yewna albumê to vejîya, xeyrên bo. Ti çi hîs kenî?

Soner Soyer: Heq razî bo, weş û war be. Ez zaf zerrweş a, çimkî albumê min o newe semedê zonê ma kirmanckî yo. Xeylê waxt o ke ez nê albumî ser o gurîno, hîrê-çar serrî yo. Çîyo ke mi zerrîya xo de ard pêser, da arê, no album de kerd vila.

C. Z. Pîranij: Ez wazeno perso. Soner Soyer kam o, kora ra yeno, şono kora? Derdê jey çi yo?

Soner Soyer: Ez 1979 de Gimgim de, dewa Îskenderî de ama dinya. Des û hawt serrî ra ver, pîyê mi Almanya de mi rê tembûrê guret û ez ruşnayo kurs. O waxt ra hetan nika ez muzîkî ser o gurîno, lawikan lorneno, kilaman vano. Ez wazeno nê karî de ravêr şoro.

C. Z. Pîranij: To bahsê pîyê xo kerd, pîyê to zî hunermend o?

Soner Soyer: Belê, şîîran nivîsneno. Ez vajo belkî hîris-çewres tene şîîrê xo estê.

C. Z. Pîranij: Şiîrê pêrdê to ra besteyê to estî?

Soner Soyer: Albumê verên ra, Awaz de hîrê şîîrê pîyê mi estê. “Ko Şîrîn o”, “Ax Îskender” û “Ax Lê Nurê”.

C. Zerduşt Pîranij: Rayîrwan (raywan) albumê to yê hîrêyin o ne?

Soner Soyer: Ye, belê. Albumê verên 2006 de ma kerd vila, nameyê xo Awaz bi. O album de kurmancî û kirmanckî bîy. Çar serrî ra pey, 2011 de albumode bîn vet. No album, sere de tirkî yo; kilamê ke welat de derûdorme de yenê vatene, gelêrî yê, mi ê ardî pêser. Ey ra tepîya hîrê-çar serrî ez programê ser o gurîyayo, emser kî ma Rayîrwan vet.

C. Z. Pîranij: Çira Rayîrwan? Yanî kotî ra vejîya no name, to çi mana de no name pa na?

Soner Soyer: Rayîrwan (raywan), ebi goreyê fikrê mi, raywantîya ke hinî şono raywantîya henîn nîya. Mi gore na raywantî de ez xeyalê xo de şono domantîya xo, şono zonê dayîka xo ser; na raywantî, raywantîya verên a. Coka mi no name na pira.

C. Z. Pîranij: Rayîrê to zî zaf derg û çetîn vîyart û vîyareno?

Soner Soyer: Belê. Na rayîre çetîn a, çimkî na rayîre de mordem ke maya xo ra beno, zonê xo ebi waxt qesey keno, jû waxt yeno, zono ke mordem maya xo ra musayo, eke dey rê bibo qedexe, nêro qesey kerdene, ebi ê zonî hinî nêfikirîyêno. Ne xeyal keno, ne nivisneno, ne woneno, qe çîyê ê zonî nêzaneno. Tek mucxilîya xo esta, a ke goştarî ya. Kilam û lawikê ebi zonê ma ameyê vatene, ê goşê mi de mendbî.

C. Z. Pîranij: Ma keyedê xo de tirkî qalî bikerdê, çîyêdo eyb bi. Ti zî cayê de vanê ke “Çeyê ma de qisey kerdena kirmanckî qedexe bîye…” Qey?

Soner Soyer: Raşt a, qedexe bî. Çimkî pîyê mi waştêne ke ma zonê tirkî rind bimusîme, rind qesey bikîme. Mekteb de eke ma hevalan xo mîyan de zonê xo qesey bikerdênê, eke bişîynê goşê malimî, ameynê goşê ma antêne, dayênê ma ro. Sewbîna zî apanê mi ra yew memur bî, yew kî malim bî, ma binê tesîrê înan de bîme coka…

C. Z. Pîranij: Ti zî zanî ke ma wayîreya ziwanê xo nêvejîyê ziwanê ma mireno. Ti nê behsî de çi fikirîyenî?

Soner Soyer: Ez hen bawer keno ke mileta ma, şarê ma hem verê cumhûrîyetî him badê cumhûrîyetî xeylê zulm dîyo. Ma zanenê ke herbê Şêx Seîdî de, terteleyê Dêrsimî de mileta ma qir kerda. Coka ez bawer keno pîlê ma hen fikirîyayê û vato: “Çîyo ke ame ma sere de, wa meyero domananê ma sere de, o zulmo ke ma dîyo wa ê mevînerê, wa ê cayanê rindo de bibê memur, avûkat, doktor; tehsîlê xo rind bo, wa pey de memanê, wa xo bixelisnêrê…” Na derheqe de zonê xo ra dûr kewtê, zonê xo ra xuy kerdo, destê xo ra fişto dûrî…

C. Z. Pîranij: Ez wazeno reyna bêro albumê to ser. Tabî pêro deyîrê to weş î. La nê albumê to yê neweyî ra ver, albumê to yê Awazî de yew lawika to esta: Gula Mi. Ez bi xo zaf bindê tesîrê na lawike de mendo, zaf weşbê mi şona.

Soner Soyer: Ez zaf teşekur keno. Zey to belkî esto hezarê, di-hîrê hezarî mordemî, kamî ke goştarîya ê albumî kerdo, bahsê a lawike kerdo, zerrîya her kesî, her mordemî veşaya. Ez bawer keno na lawike de her kes xo ra çîyê vîneno. A lawike sereyê her xortî ra vîyarta. Coka tesîrê xo mordeman ser o hinî giran o, zaf o.

 C. Z. Pîranij: Vate û muzîkê lawika “Çêneka Tata” zî aîdê to yê? Ez vano hezeki ca û manaya na lawike to het sewbîna yo. Ti wazenî ma rê bahsê meselaya na lawika xo bikî?

Soner Soyer: Belê, raşt a. Ma behs bikîme. Labelê ez nêwazeno zaf hîra û xorîn şoro… Na hîkeyeya min a; çîyo ke mi ser ra derbaz bîyo. Ez senî vajerê? Zonê mi yeno girotene, ez nîşkeno na derheqe de qesey bikerone. A lawike eşqê min a…

C. Z. Pîranij: Xora lawikê to zî hezeki zafê xo eşq û sewda ser o yê, ana nîya?

Soner Soyer: Ez se vajêro, zerrîya kamî de eşq û sewda çinî yê? To sereyî ser qe çîyê derbaz nêbî?

C. Z. Pîranij: Ney! (Ma pîya huyenê...)

Soner Soyer: Mi mexapne mamosta. Ma vajîme, yanî ma her mordemî ser a çîyê nîyanênî vîyartê… Dejê ma giran û xorîn o. Hem welat de hem zî îta de ma xerîbîye der îme. Ma hem welatê xo de hem zî sewbîna cayan de xerîbîye vînenîme…

C. Z. Pîranij: Ti tarzê muzikê xo ser o se vanî?

Soner Soyer: Ez tarzê muzikê xo ser o çîyêdo xususî nêvano. Çimkî no Rayîrwan zonê ma yo. Feqet qayde, aîdê ma nîyo. Hinîya modern o. Çimkî ê enstrumanê ke ma album de gurênay, enstrumanê rojawanî yê. Keman, gîtar, pîyano, klarnete. Nê enstrumanî mintiqaya ma de çinî yê. Ma het zurna esta, bilûre esta. Ema no album de nê enstûrmanî ameyê gurenayene, na mana de modern o, yanî yew het ra tarzê rojawanî yo.

C. Z. Pîranij: Şima nê albumî de lawika “Dewrêş Bira”yî hunermend Îlkay Akkaya reydi duet kerdo. Îbrahîm Rojhelat zî esto yew ca de…

Soner Soyer: Lawikê ke nê albumî de yê, pêro hîkeyeya xo esta. Dewrêş Bira kî Xinis de 1964 de ameyo dinya, yew mordemo xas o, pank o. La çi heyf ke vîst û çar serrîya xo de nêweşîyê ra mireno, di domanê xo bîyê. Embaz Hesen Polatî na lorike derheqa ey de nivisnaya. Ez zaf binê tesîrê na hîkaye de mendo û mi kerde beste. Ez vengê Îlkay Akkaya ra kî zaf hes keno, mi waşt ke ma pîya vajerê, aye kî qebul kerd. Ez Îbrahîm Rojhelatî ra kî zaf hes keno.

C. Z. Pîranij: Tesîrê sewbîna hunermendan to ser o esto?

Soner Soyer: Ez kî vajere çinî yo, çîyode raşt nêbeno. Tabî ê dengbêjan esto. Mesela, Şakiro, Zaharo, Huseyno… Sewbîna, Ruhî Su, Şivan Perwer, Hozan Emekçî. Ez tesîrê nê pêrune de mendo.

C. Z. Pîranij: Nê albumê ke şima vejenê, rewşa jîn senîn a? Hetê rotişî ra, aborî ra fîlan. Xo fînanse kenê? Şima tatmîn benê? Sponsorê şima estê?

Soner Soyer: Şima kî zanenê, şertî beylî yê. Des serrî ra zafêr o, senetkarî, muzîsyenî, ê ke album virazenê, çi bikerê ebi qeweta xo kenê. Ma vajîme ne jû sponsor esto ne kî pey de yew desteg esto. Qa çîyê çinî yo. Seveta pera ra tatmînbîyayîş mumkin nîyo. Ema ez nê hunerî seba peran nêkeno, ebi zerrî û eşq keno. O kî zerrîya mi der o, ez wazeno mi de memano, şarê ma, mileta ma, ciwanê ma, goştaritoxê ma, nê senatî ra wa wayîr vejîyêrê.

C. Z. Pîranij: Ti zî wext ra wext şonê şewan, dîlanan, festîvalan. Ti seba festîvalê Dîyarbakirî çi fikirîyenê? Mi eşnawito ke ti vanî “Seba festîvalê Dîyarbekirî venga ma hunermendanê kirmancan nêdanê.”

Soner Soyer: Nika ez wazeno kotî zonê ma yeno qesey kerdene, kotî şarê ma esto, ez jî xizmetkarê nê zanî yo. Nê senatî de gurêno, ez wazeno ki vengê xo, senatê xo, qeydeyê xo, çekuyê xo biresnerê şarê ma. Ma jî înan nas bikîme. Ma yewbîn bişinasnîme. Dîyarbekir de ez zanena, kirmancê (kirdê) ma zaf ê; Licê ra bijêrimê, Pîran ra, Sêwregi ra, Şankuş ra, Çêrmuge ra, Gêl ra heta kotî ra şonê şo, kirmancî/kirdî/dimilî/zazayî estê. Herhal peyê qewete beno! Eke pişta ma tayê zixim mebo, pêt mebo herhal ma nêşikînîme şêrên Dîyarbekir! Ez wazeno nika ra xeber bido, ez yew konser Dîyarbekir de dano, ez uja de miheqeq yew konser dano, aver de...

C. Z. Pîranij: Yanî ti vanî eke tertîbkerdoxê festîvala Dîyarbekirî venga mi nêdê zî ez yew hewayî ra şono weyra konser dano?

 Soner Soyer: Ye, belê…

C. Z. Pîranij: Ti kovara Vateyî, kovara Şewçila û rojnameyê Newepelî taqîb kenî?

Soner Soyer: Ye. Hîrê-çar serrî esto, Grûba Xebate ya Vateyî ra xebera mi esta. Şewçila, Newepel û Zazakî.Net. Mamostayê ke zonê ma de nivisnenê, înan ra xebera mi esta. Ez kitabanê Weşanxaneyê Vateyî û kovaran wonena.

C. Z. Pîranij: Çi heyf ke deyirbazê ma kirdan zaf nîyê. Ê ke estê zî, ez vano qay, zaf yewbînan nêşinasnenê. Mesela, yew mesajê to esto seba têhetameyîş, şinasnayîş û yewbînan ra desteg girotişî ser?

Soner Soyer: Belê. Sirf hunermendê kirmancan tenya nê, nivîskarî, senatkarî, ma vajîme tîyatrokarî, kam ke na derheq de çîyê keno, pêro mîyanê yew komele de bêrê têlewe. O wext na xebate dahîna gerek raver şoro. Him jî mordemî jûbîni rehet nas bikerê, paştî bidê, jubîn ra qewete bijêrê. No dahîna rind beno. Karê ma dahîna beno asan. Eke çîyode henên bibo ez kî wazeno uca bo.

C. Z. Pîranij: Pekî sewbîna vatişê to esto?

Soner Soyer: Ez zaf-zaf teşekur kena, seba nê reportajê to ra. Heq to der bo, Xizir to rê embaz bo; karê to hertim raşt bêro, cayê to berz bo. Ez wendekaranê Şewçila, Newepelî, Zazaki.Net û kovara Vateyî rê binê sîya to de zaf-zaf selamî kena…

C. Z. Pîranij: Ez zî zaf teşekur kena ke to ma rê wext abirna, berxudar be û rayîrê to akerde bo.*

Îstanbul, 03.02.2012

____________

* No roportaj “Newepel, Rojnameyo 15 roje yo kulturî, Hûmare 25, Dîyarbekir 15-31 adare, r. 4” de weşanîyayo.