Konferansê Seserrîya Peymana Sykes-Picotî de

Kurdistanê Bakurî de, yanî erdê kurdan yê mîyanê sînorê sîyasî yê dewleta tirkan de bajarê kurdan o tewr pîl û aktîf Diyarbekir o. Qelbê fealîyetanê edebî, hunerî, kulturî û sîyasî yê kurdanê Bakurî hîna zaf Diyarbekir de erzeno. Dewleta tirkan Diyarberkirî ser o hende polîtîkayê dejenerasyonî û dagîrkerîye ceribnayî la kena nêkena nêeşkena nê xusûsîyetê Diyarbekirî bibedilno.

Diyarbekir de nika sîyaseten zaftewirîyêka eysayîye xwu nawnena. Heme dem û dezgeyî, brokrasî û hêzê asayîşî yê dewlete bi hawayêko zaf wuşk sîyasetê neteweya serdeste tetbîq kenê û wazenê ruhê kurdîtîye çinê bikerê. La sey sîyasetê sivîlî partîya ke nika îqtîdar de ya û hukmatê Tirkîya îdare kena, yanî AKP Diyarbekir de esta, aktîf a. Belkî buro yan zî teşkîlatê sanal yê partîyanê tirkan yê sey CHP, MHP û êyê bînî zî estbê la AKP ra teber terefdarê ê bînan nika Diyarbekir de çin ê.

Hetê kurdan ra zî, çend partî û grûbê sîyasî yê cîya-cîyayî estê. Nînan ra, hetê sîyasetê legalî ra partîyê ke Diyarbekir de tewr zêde hukim kenê HDP-BDP yê. Û helbet înan wa beste yan zî derdorê înan de bi desan komele û hereketî estê. La sey fikrê sîyasî yê cîyayî û helbet sey dezgeyanê sîyasî yê cîyayan HÜDA-PAR, HAK-PAR, PAK, Hereketê AZADÎ, PDK-T, KADEP, PSK, PDK-BAKUR, TEVGER, DDKD, ÖSP û PAK-KURD zî aktîf ê. Beno ke tayê hereket, fraksîyon yan dezgeyê bînî zî estbê. Axir çi estê wa bibê, sey nuştoxêk ke xwu rê milet û milîyetê xwu esas gêno, ez ne dijber ne zî terefdarê înan a; seba ke nê hereketê kurdan miletê mi ra parçeyêk ê, coka ez înan nêerzena, la heme mi rê eynî mesafe de yê.

Ez mîyanê miletêk de bîyayîşê partî, hereket, grûb û fraksîyonanê cîya-cîyayan zaf tebîî û normal vînena. Ez nêwazena miletê ma îlla yew bo, la ez wazena nê hereketê ma sîyasî yê cîya-cîyayî meselayanê ma yê milîyan de de pîya bê. Fikrê mi gore pîyabîyayîş yewbîyayîşî ra başêr o. Çimkî yewbîyayîş xwu reyde monotonîye ano. Nê hereketî senî pîya hereket bikerê? Mesela, nika şertê kurdan û şertê mîyanneteweyî musaît ê ke Kurdistanê Başûrî de dewleta kurdan ronîyo, û ronayîşê dewleta kurdan menfîetê heme kurdan de yo, coka ganî kurdî heme; kes, grûb, fraksîyon, hereket û partîyê kurdan pîya têgeyrê, paştgirîya îlankerdişê dewleta xwusere ya Kurdistanî bikerê. Yan zî ma vajin Tirkîya de weçînayîşan de û sewbîna meseleyanê milî yê kurdan de heme pîya hereket bikerê…

Partî, hereket û grûbê ke Diyarbekir de fealîyet kenê, serre de bi desan aktîvîteyanê sey numayîş, şayî, semîner, panel û konferansan organîze kenê. Zafê înan mi rê zî dawetîye şawenê. La ez zêde beşdar nêbena; hetêk ra keyfê mi qelebalixî rê nîno, hetêk ra zî zafê aktîvîteyê kurdan mi rê weş nînê; ez şina goşdarî kena la bi dej û pungirîyayîş yena. Ez keyfweş şina, bi pîzeyo masaye ageyrena…

Ê rojan Partîya Azadîya Kurdistanî PAK seba konferansêk mi rê dawetîye şawitbî. Nameyê konferansê înan "Seserrîya Sykes-Picotî de Meselaya Kurdan û Kurdistanî" bi. Konferans roja 14.05.2016 de virazîya.

Mi zaf nameyê Peymana Sykes-Picotî (sey "Saykis-Pîko" wanîyeno) eşnawito la ez baş nêzana û hetêk ra zî mi dî ke konferans de do dostê mi Dr. Yaşar Abduselamoğlu, Unîversîteya Duhokî ra Dr. Elî Teter Nêrweyî, ancî Dr. Mamend Roj û Dr. Ekrem Önen qisey bikerê, ez werişta şîya, mi heta peynî qiseykerdişê her çar akademîsyenan goşdarî kerd. Ez raşt vajî, mi zaf feyz girewt, ez înan ra zaf çî musaya.

Gama ke mi goşdarî kerdêne, mi tekrar tey vet ke îlmê tarîxî zaf muhîm o, eke merdim tarîx ra baş xeberdar nêbo, merdim sebeb û netîceyê bîyenanê tarîxî baş nêzano, merdim roja ke tedeyo ra zî fehm nêkeno, vernîya xwu zî nêvîneno. Coka ez wazena behsê nê konferansî bikerî; çîyo ke mi eşnawit, çiqas vîrê mi de mendo, şima rê zî neqil bikerî. Qet nêbo, kesê ke nêeşkayê bêrê goşdarî bikerê, wa çimê mi ra bivînê, bizanê.

Dr. Yaşar Abduselamoğlu Bidlîs ra yo, sosyolog o, rewna ra Bulgarîstan de Unîversîteya Sofya de derse dano. Bi nameyê "Bitlis Düşünce ve Akademik Çalışma Grubu" yew koma înan esta û bi nameyê Bitlisname adresa www.bitlisname.com de yew keyepelê înanê înternetî esto, bitaybetî derheqê Bidlîsî de, ancî derheqê kurdan de nuşteyanê muhîman weşanenê. Derheqê meselaya kurdan de helwêsta înan zelal û raşt a; bi hawayêko medenî milîyetperwerê kurdan ê. Înan par û emser Bidlîs de, Tetwan de di sempozyumî organîze kerdî, ez beşdarê sempozyumê verênî bibîya. Mi gore karêko zaf baş û neteweyî kenê, zaf keyfê mi înan rê yeno. Belê, keyfê mi zaf mamosta Yaşarî rê yeno, la keyfê mi qet nêame ke ey konferans de tirkî qisey kerd. Oxro ke her hîrê qiseykerdoxanê bînan û ancî avukat Sebahedîn Korkmaz ke moderatorê konferansî bi, xwu rê kurdîya kurmancî qisey kerd.

Dr. Mamend Roj zî jeopolîtîsyen o, Kurdistanê Rojhelatî Sine de ameyo dinya. Kurmancîya ey zî zaf fesîh û zelale bî, merdimêko zaf zanaye yo. Xaseten derheqê polîtîkaya mîyanneteweyî ya ewroyî de wayîrê melumatê hîrayî yo, derheqê plan û projeyê ke ganî kurdî virazê de zaf serwext o. Mi gore ganî kurdî baş goş bidê nê merdimî ser û pêşnîyazanê ey tetbîq bikerê.

Dr. Ekrem Önen, şarê Dêrika Mêrdînî yo, rewna ra şîyê Binxete. Moskova de tarîx wendo, tarîxî ser o doktora kerda, nika Swêd de bajarê Stockholmî de maneno. Kurmancîyêka zaf pak û zelale qisey keno. Derheqê tarîxê nêzdî yê kurdan de wayîrê melumatê xorînî yo.

Dr. Elî Teter Kurdistanê Başûrî Duhok ra yo, Unîversîteya Duhokî de dersa tarîxî dano û eynî wext de PDK de mesûl o. Kurmancîya ey zaf fesîh û akerde bî. Ey teblîxê xwu bi slaytan pêşkêş kerd. Mi gore, merdimêko zanaye yo, polîtîkaya mîyanneteweyî ra baş xeberdar o, rind teqîb keno û wina bawer o ke do nêzdîyan de muheqeq dewleta xwusere ya Kurdistanî îlan bibo.

Bi raştî mi bi her çarine zî îftîxar kerd, ez zaf pê serfiraz bîya ke mîyanê miletê ma de merdimê wina aqilî estê. Helbet hewceyîya miletê ma bi edîban, nuştoxan, hunermendan, ancî bi sîyasîyan û çekdaranê milîyan esta la hewceyîya miletê ma zaf bi akademîsyenan û analîstanê polîtîkan zî esta. Mi pê îftîxar kerd ke akademîsyen/analîstê ma yê polîtîka yê wina maqulî estê.

Çîyo ke mi no konferans de goştarî kerd ez wazena bi kilmekî, yanî sey xulasa neqil bikerî:

Peymana Sykes-Picotî, mîyanê hîrê dewletanê girdanê muqtedîran yê sesera vîstine de pêkerdişêko nimitkî yo. Prosesê Şerê Cîhanî yê Yewinî de înglîzî paştgirîya emîrê Mekke Şerîf Huseynê ke vera Osmanîyan de sere dareno we kenê û 1915 de qismêko muhîm yê Erebistanî dagîr kenê, wazenê xwu wa girêdaye yew dewleta ereban ronê la Fransa îtîraz kena. Axir mabeynê Brîtanya, Fransa û Rûsyaya Qeyserîye de qasê serrêk têkilî û muzakereyî dewam kenê. Peynî de efser û dîplomatê înglîzan Mark Sykes (1879-1919) û dîplomatê fransizan François Georges Picot (1870-1951) derheqê teqsîmkerdişê Rojhelatê Mîyanênî de roja 16 gulane 1916 de yew peymana nimitkî îmza kenê. La tayê vanê esas mîmarê na peymane wezîrê karê teberî yê Rûsya yê ê wextî Sergey Dmitriyeviç Sazonov (1860-1927) o.

Xulasa Brîtanya, Fransa û Rûsya seke xerîte de zî aseno xwu mîyan de erdê dewleta Osmanîyan ke o wext sey "merdimo nêweş" name bîyêne pare kenê. Û helbet welatê ma Kurdistan zî mabeynê nê her hîrê dewletan de pare beno. Xwura no parekerdiş teqrîben goreyê hukmê îstîlaya ke fiîlen o wext estbîya beno. Labelê serêk badê pey, bolşevîkî 17 oktobre 1917 de lîderîya Vîladîmîr Lenînî (1870-1924) de Rûsya de şorişê ploreterya kenê, rejîmê qeyserîye (çarlık) rijnenê. Seba ke pêkerdiş yan zî a peymana mabeynê Brîtanya, Fransa û Rûsya de peymanêka emperyalîst a, û bolşevîkî zî xwu antî-emperyalîst hesibnenê, coka xwu na peymane ra apey ancenê û metnê na peymana nimitkîye rojname de weşanenê, eşkera kenê. Axir bi no qayde badê ke Rûsya mîyan ra vejyena êdî nameyê peymane zî beno "Peymana Sykes-Picotî".

Seba ke badê şorişê bolşevîkan Rûsya leşkeranê xwu Kurdistan ra apey ancena peymane fiîlen tetbîq nêbena la tesîrê xwu peymananê xwu ra dimayî ser o kena. Ma vajîn, Konferansê San Remoyî (18-26 nîsane 1920) ser o, Peymana Sevre (10 tebaxe 1920) ser o, Peymana Anqara (21 teşrîna verêne 1921) ser o, û axirî Peymana Lozanî (24 temmuze 1923) ser o zaf tesîr kena. Esas hetanî ewro zî ruhê Peymana Sykes-Picotî Rojhelatê Mîyanênî de wina sax geyreno, çimkî zafê cayan de sînorê ke a peymane de tesbît bîyê hema zî estê.

Ewro erebî, farsî, tirkî û kurdî heme vera Peymana Sykes-Picotî yê la înanê ke na peymane ra zerar dîyo tena kurd ê. Tirk û fars û erebî hetêk ra vera na peymane yê, sebebê heme xirabîyanê ke Rojhelatê Mîyanênî de benê na peymane vînenê û lanet kenê la hetêk ra zî sînorê ke netîceyê na peymane de ronîyayê muqades vînenê, nêwazenê santîmêk bibedelîyê.

Qiseykerdoxanê konferansî zî va, faktoro ke Peymana Sykes-Picotî betal kerd şorişê bolşevîkan bi. Werrekna şorişê înan neke 1917 de, çend serrî badê pey bibîyêne. Çimkî zafê erdê Kurdistanî o wext destê rûsan de bi, eke Peymana Sykes-Picotî tetbîq bibîyêne, xwura badê şorişê bolşevîkan her miletî rê yew sovyet ronîya, do kurdî zî bibîyêne wayîrê sovyetêk. Û xwura badê ke rejîmê sosyalîzmî rijîya her sovyet tadîya bi dewletêka xwusere. Bi no qayde, qet nêbo parçeyêko zaf gird yê Kurdistanî zî do ewro dewletêka xwusere bîyêne.

Badê pêkerdişê Peymana Sykes-Picotî û helbet badê Şorişê 17 Oktobre, roja 10 tebaxe 1920 de mabeynê dewletanê serkewteyan yê Şerê Cîhanî yê Yewinî û Dewleta Osmanîyan de Peymana Sevre îmza bena la tetbîq nêbena. Na peymane de behsê kurdan beno, madeyê 62, 63 û 64. yê na peymane derheqê kurdan de yê, otonomîyêka muweqete danê kurdan. Herçiqas erdêko tay yê Kurdistanî ser o qismen heqê kurdan yeno şinasnayîş zî zafê erdê kurdan Armenîstanî rê verdîyeno.

Rîyê şorişê boşlevîkan ra ke Rûsya nê îtîfaqî ra vejyena, dewletê emperyalî yê ê wextî seba ke vernî ro averşîyayîşê rejîmê sosyalîzmî yê bolşevîkan bigêrê heme plan û projeyanê xwu vurnenê, ro çareyanê neweyan geyrenê. A no cigêrayîşo newe keyeyê kurdan xeripneno!

Ronayîş yan zî rijnîyayîşê sînoran û dewletan de tim hîrê faktorî tesîr kenê: 1.faktorê mehellî, 2.faktorê mintiqayî û 3.faktorê mîyanneteweyî. O wext nê her hîrê faktorî têdir kenê ke dewletê emperyalî planêko bîn virazê û welatê kurdan mîyanê çar dewletanê mintiqa de pare bikerê.

Seba ke hereketê nîjadperestê tirkan îttîhad-teraqîstan rojhelatê Tirkîyaya ewroyî de pêt bîyo, bitaybetî qolordîya Erziromî binê qumandanîya Kazim Karabekirî de payanî ra bîya, û esasê xwu de kadroyê îttîhad-teraqîstan seba ke wayîrê tecrubeyê îdarekerdişê dewlete bîyê, coka plananê mîyanneteweyîyan ra zî weş xeberdar bîyê, wayîrê ê qabîlîyetî bîyê ke manewrayanê polîtîkan bikerê. Mesela, tirkan hetêk ra bolşevîkan dir têkilîye naya ro, hetêk ra dewletanê emperyalan waşto înan biancê terefê xwu. Gama ke Kazim Karabekir amadekarîya Kongreya Umûmî ya Erziromî (23 temmuze-7 tebaxe 1919) keno û xebetîyeno ke bolşevîkan dir peymane îmza bikero, o mabeyn de dewletê emperyalî zî Îstanbul de Mistefa Kemalî keşf kenê, paştî danê ci û ey şawenê rojhelatê Tirkîya. Kazim Karabekir beno tabiê Mistefa Kemalî û êdî hereketê îttîhad-teraqîstan binê lîderîya Mistefa Kemalî de tadîyeno beno "Hereketê Kemalîstîye". Xulasa rîyê hereketê bolşevîkan ra tirkî û dewletê emperyalî pêkenê. Fransa roja 21 teşrîna verêne 1921 de kemalîstan dir Peymana Anqara îmza kena. Na peymane ra pey vernîya hereketê kemalîstî yanî vernîya tirkan temamen abeno.

Tabî kurdî zî o wext wayîrê quwetêkê muşexesî nêbîyê, miletêko zeîf bîyê. Heto bîn ra, rîyê planê ronayîşê Armenîstanê Pîlî ra ke erdêko muhîm yê Kurdistanî girewtêne xwu zere, yanî tersê armenîyan ver, ancî rîyê propaganda û manewrayanê kemalîstan ra ke vatêne ma birayê yewbînan ê, dewleta ke ma ha nanê ro yê ma her di miletan a, eke şima Kurdistan ronê do dewletê gawiran şima ra bigêrê bidê armenîyan… Û bi hawayêko taktîkî Meclisê Verên yê Anqara (Büyük Milet Meclisi) de ca danê gelêk mebusanê kurdan, axir hişê kurdan keweno têmîyan, xapêyenê. Welhasil hem kurdî heqê xwu ra nêvejyenê hem zî faktorê mîyanneteweyî û faktorê mintiqayî eleyhê kurdan de aver şinê, coka kurdî benê qurbanî û welatê înan beno çar parçeyî, her parçe keweno binê kontrolê yew dewlete.

Labelê ewro şertê dinya sey se serrî verê cû nîyê, nika sînorê ke bi Peymana Sykes-Picotî ronîyayê herçiqas resmîyet de hema zî ronaye bê, qismêkê înan fiîlîyat de bêmana bîyê. Îraq û Sûrîye fiîlen bîyê hîrê parçeyî. Helbet kurdan seba azadîya xwu ya milî zaf mucadele kerdo la esas bi ardimê faktorê mîyanneteweyî erdê kurdan ke binê îdareyê dewleta Îraqî de yo ewro se ra 98 binê kontrolê hukmatê kurdan de yo. Sûrîye de zî ancî temamen bi ardimê dewletanê muqtedîran erdê kurdan binê kontrolê kurdan de yo. Dewletê muqtedîrî seba îlankerdişê dewleta xwusere ya kurdan behsê "korîdorê kurdan" kenê ke mîyanê sînorê Sûrîye de tam binê xeta asinî de do xwu biresno Deryayê Sipî.

Dr. Mamend Rojî va, derheqê Rojhelatê Mîyanênî de planê demdergî yê stratejîkî yê dewletanê muqtedîran yê cîhanî estê. La ge-ge rojane zî planan virazenê û tetbîq kenê. Mesela, gama ke DAIŞî êrîşê Kobanî kerd, çend hewteyan de heşt hezarî çekdaranê kurdan ra di mehlayan de tena qasê çar sey hebî mendî. La Amerîka kewte dewre, hewa ra bombarduman kerd û Tirkîya ser ro pêşmergeyî şawitî, axir DAIŞ şikîya, Kobanî kurdan rê mende. Dima se kîlometreyê ke mabeynê kantonê Kobanî û Qamişloyî de yê zî, yanî Tilebyad da girewtiş. Nika xebetîyenê ke Cerablus, Azez û Mera ke dorê royê Feratî de kewenê mabeynê kantonê Kobanî û Efrînî bigêrê. Amerîka û hevalbendê aye wazenê Efrîn ra hetanî Deryayê Sipî "korîdorê kurdan" akerê. Çimkî Efrîn ra hetanî Deryayê Sipî de, Cebelul-Ekrad de dewê kurdan zaf ê, qismêk qezayî zî yê armenîyan ê.

Tirkîya nê planî ra xeberdar a coka hende har bena. Halê hazir Tirkîya nêverda Cerablus, Azez û Mera bikewê destê kurdan, çimkî tayê manewrayê xurtî kerdî. La planê dewletanê emperyalan hema zî no yo ke "korîdorê kurdan" temam bikerê.

Ronayîşê dewletan de jeopolîtîk zaf muhîm o, hetanî ewro dewletî goreyê jeopolîtîkîye ronîyayê û çar tewirî dewletê jeopolîtîkî estê: 1.dewletê girawe (ada devletleri), mesela, sey Înglîstanî. 2.dewletê nîmgirawe (yarımada devletleri), mesela sey Tirkîya. 3.dewletê qita (kıta devletleri), mesela, sey DYA. 4.dewletê bejayî (karasal devletler), mesela, sey Efxanîstanî.

Dewletê kategorîya peyêne, dewletê tewr bêîstîqrar ê. Mesela, Efxanîstan de hertim bêhuzurî û bêîstîqrarî esta, tim beno sehaya şerê dewletanê cîranan. Nê welatê winasî exlebê xwu yan mîyanê çend dewletan de benê sey sînorêkê tamponî ke dewletê cîranî tedaxulê yewbînan nêbê yan zî mîyanê çend dewletan de yenê teqsîmkerdiş ke ê dewletî a mesela ser o îtîfaq bikerê.

Erdê Kurdistanî zî keweno mîyanê na kategorîye. Îhtîmalêko pîl, dewletanê muqtedîran yê ê wextî destpêkê seserra vîstine de bi zanayîş Kurdistan mîyanê çar dewletan de pare kerd ke nê dewletî meselaya kurdan de yewbînan dir îtîfaq bikerê. Yanî dewletê emperyalî kurdan ra û Kurdistanî ra bêxeber nêbîyê, heta ke Mark Sykes pisporê kurdan bîyo, her eşîra kurdan ra bîle xeberdar bîyo. 1919 de muhawele kerdo ke kîşta dewleta tirkan de dewleta kurdan zî ronîyo la emrê xwu yê ciwanî de nişkave ra nêweş kewto û merdo.

Helbet ewro zî jeopolîtîk zaf muhîm o. La faktorê milî û dînî zî êdî qasê jeopolîtîkî muhîm ê. Mesela, ewro dorê Kurdistanê Başûrî çar hetan ra girewte yo, la mutemadîyen rayîrê hewayî ra ardimê leşkerî û sewbîna ardim reseno Hewlêr. Aqilê dewletanê emperyalan êdî naye de yew o ke qij yan pîl ferq nêkeno gereka her milet yan grûbê etnîkî wayîrê îdareyê xwu bê, ê bi xwu xwu îdare bikerê. Yanî kesê ke vanê wextê dewletanê milîyan (ulus devlet) qedîya, raşt nêvanê, wazenê kurdan bixapênê. Tam eksê ney, ewro dinya de heme miletî û heta ke grûbê qijekî yê etnîkî bîle qayîl nîyê binê îdareyê sewbîna miletan de bê, heme wayîrê îdareyê xwu yê, wayîrê dewleta xwu yê. No derheq de meselaya Yugoslavya nimuneyêko eşkera yo. Heta ke yew milet nêbo wayîrê dewleta xwu ya neteweyî rehet nêkeno.

Yê diyin, Rojhelatê mîyanênî de êdî dîn faktorêko zaf muhîm o. Îran serkêşîya cîhanê şîîyan keno, Erebîstan zî serkêşîya cîhanê sunnîyan keno. Herçiqas kurdî sunnî bê zî eslê xwu de, yanî tebîetê xwu ra miletêko wuşk nîyê, bi tolerans û sekulerîye rê akerde yê. Kurdistan eşkeno mabeynê tesîrê şîîyan û sunnîyan de bibo dewletêka tampone.

Ancî Kurdistanê Başûrî mumkin o ke bi "korîdorê kurdan" ke cêrê xeta trêne de, yanî mîyanê erdê Sûrîye ra xwu biresno Deryayê Sipî, mabeynê radîkalîzmê sunnîyîye de bibo korîdorêk. Çimkî ewro çime yan zî kanê radîkalîzmê sunnîyîye başûrê Surîye, erdê orteyê Îraqî û Anadol o. Eke "korîdorê kurdan" temam bibo, radîkalîzmê Anadolî û radîkalîzmê ereban cêra aqityeno.  

Xulasa nika qederê kurdan temamen destê dewletanê muqtedîran yê cîhanî de yo. Dewletê muqtedîrî selametîya mintiqa û cîhanî, helbet seba menfîetê xwu, kamcîn proje û planî de vînenê, aye gore şekil danê mintiqa. Labelê ewro planê înan goreyê menfîetê kurdan ê zî. Yanî planê dewletanê muqtedîranê cîhanî, heta ke waştişê dewletanê mintiqa yê sey Erebistan û Îsraîlî bîle menfîetê kurdan de yê. Coka ganî kurdî tetbîqkerdişê nê planî de bitaybetî Amerîka dir hemkarîye bikerê û nê planan de biewnîyê menfîetê xwu yê milî ra.

Qiseykerdoxan va, ewro herçiqas Îran û Tirkîya vera îlankerdişê dewleta kurdan bê zî şertê teberî, yanî şertê mîyanneteweyî seba îlankerdişê dewleta xwusere ya kurdan zaf musaît ê. Labelê şertê zereyî, yanî şertê mîyanê kurdan hendayê şertanê mîyanneteweyî musaît nîyê. Sedemê sereke yê na rewşe zî no yo ke tayê hereketê kurdan vera yewbînan de zaf wuşk ê. Yan zî meselaya dewletbîyayîşî de pozîsyonê tayê hereketanê sîyasî yê kurdan eslê xwu eleyhê menfîetanê milî yê kurdan de yo. Mesela, Dr. Mamend Rojî va "Ewro merdim zaf bi rehetî eşkeno Hewlêr ra wenişo otubuse û bêro Dîyarbekir. Ancî Hewlêr yan Silêmanyî ra wenişo otubuse şiro Sine yan Mehabad. La merdim nêeşkeno Hewlêr ra şiro Qamişlo. Yanî sînorê ke dewletanê dagîrkeran nayê ro sînorê mabeynê hereketanê sîyasî yê kurdan ra nermêr ê. Kurdî hîna bi wuşkîye sînorê ke Peymana Sykes-Picotî de ronîyayê pawenê."

Îdeolojîya tayê hereketanê sîyasî yê kurdan îdeolojîya koreyijan ra zî wuşkêr a. Senî ke Koreya Bakurî û Koreya Başûrî vera yewbînan de dijayetîya îdeolojîkî kenê, tayê hereketê sîyasî yê kurdan zî wina kenê. Vera yewbînan de propagandayêka zaf tûje kenê. Na propaganda zerar dana xeyalê dewletbîyayîşê kurdan, vernî ro îlankerdişê dewleta xwusere ya kurdan gêna.

Hereketê sîyasî yê kurdan ganî xwu binê tesîrê polîtîkaya farsan û tirkan ra vejê û menfîetê milî yê kurdan esas bigêrê. Vera îlankerdişê dewleta kurdan de vejîyayîş, ancî redkerdişê dewleta neteweyî temamen goreyê polîtîkaya miletanê serdestanê kurdan o."

Axir mi waşt çîyê ke konferans de goşdarî kerdê şima rê neqil bikerî. Ez hêvîdar a ke wendoxanê erjayan rê yew faydeyê xwu biyo.