ANADİLİMİN SESİ

ZAZACANIN HER BİR SÖZCÜĞÜ PAHA BİÇİLMEZ CEVHERDİR!

Bese kerdene;-ebilmek,muktedir olmak,yetebilmek

A) "Bese kerdene" yardımcı fiilinin diğer dillerde ki eş anlamlıları;

"Bese kerdene" bu latin ve germen-norman dillerindeki aynı anlama gelen sözcüklere göre daha arkaik geçmişteki haline daha yakın görünüyor.

Eğer bunlar benzeşme biçiminde tesadüf değilse, veri olarak önemli değer taşımaktadır.Bilim insanları dilleri karşılaştırıp yeni veriler elde etmeye çalışırken Zazacaya daha sık başvurmaları gerekiyor. Görünen o ki Zazaca sadece kadim Kürt lehçesi değil aynı zamanda kadim dillerden de daha kadim! :)

1-Latin grubu;

Buradaki aynı kökten kaynaklanan sözcüklerin kökü, "bese kerdene" yardımcı fiilinin sadece "bese" kısmı ile aynı kökten gelme ihtimali yüksek görünmekte.Ayrıca bu sözcük tek başına yardımcı fiil haline gelmiş ve evrilerek değişik biçimler almış görünüyor.

(a)-Mastar
(b)-Şimdiki zaman 1.tekil (ben) çekimi

Latince- (a)- posse > (b)- possum,
İspanyolca- (a)- poder > (b)- puedo,
Portekizce- (a)- poder > (b)- posso,
İtalyanca- (a)- potere > (b)- posso,
Fransızca- (a)- pouvoir > (b)- peux,
Romence - (a)- putea > (b)- pot,

2-Germen-Norman grubu;

Buradaki aynı kökten kaynaklanan sözcüklerin de kökü, "bese kerdene" yardımcı fiilinin sadece "kerdene" kısmı ile aynı kökten gelme ihtimali yüksek görünmekte.Ayrıca bu sözcük tek başına yardımcı fiil haline gelmiş ve evrilerek değişik biçimler almış görünüyor.

İngilizce- (a)- can > (b)- can,
Almanca- (a)- können > (b)- kann,
İsveççe- (a)- kunna > (b)- kan,
Danimarkaca- (a)- kunne > (b)- kan,

3-Slav

Rus- (a) может (mojet) > (b) - могу (mogu)
Ukranya (a) могти (mohti) > (b) - можу (moju)
Lehçe (a) móc > (b) - mogę
Bulgar (a) мога (moga) > (b) - Мога (moga)

4- diğer

Ermenice (a) - karogh > (b) - karogh
Yunanca (a) - μπορώ (boró) > (b) - μπορώ (boró)


5-Hint-Avrupa

İndo-european (a) moghō > (b) – moghō


Bu da Avrupalı birliği kılıfına uydurulmuş bir hint avrupa kök tarifinin ürünü.Çünkü batılılar dil şemaları yada gruplarını hep kendi ihtiyaçlarını dikkate alarak yapıyorlar. Bu (moghō) sözcüğü de AB sınırlarındaki slav dillerindekine yakın.Bu tarife göre indo-arianlar Medya'dan değil de Ukranyadan her tarafa yayılmışlar.Bu şekilde köklerini Avrupa kıtası içerisinde tutarak Avrupa birliğinin olası kimlik krizlerinden birinin oluşmasına çözüm bulmuşlar.Ama gerçekte bu geçici çözüm.))


B) "bese kerdene" ve eş anlamlıları;

bese kerdene -ebilmek,muktedir olmak,yapabilmek
eşkayene -ebilmek,muktedir olmak,yapabilmek
şikiyayene -ebilmek,muktedir olmak,yapabilmek
şayene -ebilmek,muktedir olmak,yapabilmek



"bese kerdene" eş anlamlıları da aslında onun değişim geçirmiş halleri olabilir

Örneğin "bese kerdene"nin şimdiki zaman 1.tekil çekimi aşağıda gösterilmiştir.Yine aynı şekilde onunla aynı anlama gelen bu sözcükler de hem değişim geçirme olasılığı olan şekilde hem de sonuç olarak şimdiki zaman 1.tekil çekimi verilmiştir.


Bese kerdene>"BESE KENA"
1-Ünsüz değişmesi "beşe kena">
"be" hece düşmesi >şekena>Ünlü dönüşmesi şikena>"ŞİKİNA"

2-şekena > hece dönmesi- "EŞKENA"

3-eşkena >ünlü düşmesi -şkena> sessiz düşmesi ve kaynaşma -"ŞENA" :)

Mastar halleri de aldıkları bu son biçim üzerinden yeniden oluşmuş olabilir.
Bu sözcüklerin evrildikleri boyuta göre de Zazaca konuşan kitlenin de coğrafi hareketine dair küçük de olsa bir ipucu veriyor olabilir.

Bu yazıyı ilk olarak kendime yakın bir internet sitesinde(blogumda) yayınladım.
Linki aşağıda.
http://zazakent.blogspot.com/