Atlantîs

Atlantîs, girawêka efsaneyî ya. Ser o zaf sanikî ameyê vatene. Heme sanikan de behs beno ke na girawe cayo awan bîya, tede medenîyet xeylê xeylê aver şîyo, şaro ke tede ciwîyeno murefeh bîyo, dorûver binê hukmê nê şar û na girawe de bîyo… Feqet zelzele bîyo, na girawe bi heme şar û medenîyet û awanîya xo binê awe de menda.

Atlantîsî ser o tena ewro sanikî estê. Cayo winasî estbîyo, çin bîyo, kes nêzaneno. Ne cayê xo dozkerde yo ne zî dewr û dewranê xo… Ge-ge ser o misqalikê neweyî vajîyenê. Ge vanê na girawe nêzdîyê Yunanîstanî de bîya, ge vanê mabênê Ewropa û Amerîka de okyanusê Atlantîkî de bîya…

Keso ke verê Atlantîsî ser o vindeto Platon (Eflatun) o. Vatişê Platonî gore, Solon derheqê na girawe de wayîrê zanayîşî bîyo, ey zî no zanayîş keşîşanê misrijan ra giewto. Platon vano na girawe zaf girs (gird) bîya. Ordîyanê aye rojawanê Ewropa û Lîbya girewto binê hukmê xo. Feqet Atîna xovero dayo, ordîyê aye nêeşkayê bikewê Atîna.

Atlantîs çiyo xeyalî yo yan rastkên o?

Tayê aliman û roşinvîran (roşnavîran) vato xeyalî yo, cayê winasî çin o. Tayênan zî sey Montaigne, Buffon û Voltaire qenaet ardo ke rast a, girawa winasîye esta.

Êdî ke rast a, êdî ke xeyalî ya…

Çîyo ke mi rê enteresan yeno, seke ewropijî beno hîrê sey serrî ke xo merkezê dinya vînenê, tarîxê xeylê çîyî Ewropa ra, bitaybetî Yunanîstan ra danê dest pêkerdene; texmînê xo o yo ke cayê Atlantîsî zî dorûverê Ewropa yo. Ewropa ra teber, Ewropa ra dûrî yewna ca nêbeno!

Mevaje medenîyet… Xeylê wext wina ameyêne zanayene ke medenîyet Ewropa de awan bîyo, uca ra vila bîyo. Feqet badê ke arkeolojî û antropolojî aver şono; newe-newe cigêrayîşî yenê kerdene, eşkera beno ke medenîyet badê-badê Ewropa de awan bîyo. Cayê xo yo tewr verên Mazopotamya ya. Ewro pagê dorûverê Erxenî û Ruha yenê kendene (kinitene) û cira xeylê çî vejîyeno bi rîyê erdî ke des hezar serran ra ver merdiman tîya de komelî, dewî, bajarî awan kerdê. Verê, tîya dest bi cite bîyo, tîya de heywanê koyî (kovî) kedî bîyê.

Hetanî ewro binê awe de bajarêk yan zî dewêk nêameya vînayene ke ma bivajê cayê Atlantîsî yo. Feqet binê gola Hezarî de bajarêk esto, çi wext ra yo ke alimî nê bajarî ra xeberdar ê. Labelê çi heyf ke nê bajarî ser o cigêrayîş nêameyo kerdene.

________

Çime: Ansîklopedîyê Ana Britannica