Atolyeya Nuştiş, Çarnayîş û Weşanayîşî ya Ziwananê Bêdewletan - I

Vanê destpêkê serre senî bo, dewamê xo zî wina beno. Ez destpêkê serra 2011î de beşdarê fealîyetêkê muhîmî bîya. Ez hêvîdar a ke seranserê serra mi, heta ke hemeyê emrê mi xizmetê ziwan, huner, edebîyat û kulturê ma kirdan de bivîyaro.

Yew xebata atolye ke derheqê ziwananê kêmneteweyan (eqalîyet; azınlık) yan zî ma vajin ziwananê bêdewletan de çarçewaya nuştiş, çarnayîş (tercume) û weşanayîşî de rojanê 7 û 8ê çeleyî de Îstanbul de, Bilgi Üniversitesi de virazîya. Nê ziwanê ke ez behs kena, derûdorê deryayê sipî û Ewropa de qisey benê. Seba ke êdî Tirkîya zî bineyke yew parçeyê Ewropa hesab bena, coka ma kurdê Kurdîstanê Vakurî zî na çarçewa de sey wayîrê ziwanêkê bêdewletî beşdar bîy. Şima vînenî xo rê, faydeyê Tirkîya wina reseno ma! Na xebate bi ardimê madî yê Programê Kulturî yê Yewîyîya Neteweyan (Culture Programme of the EU), Weqfê Anna Lindh yê Ewropa-Deryaya Sipî (Anna Lindh Euro-Mediterranean Foundation) û Rêxistina Edebîyatê Bêsînorî (Literature Across Frontiers) virazîya. Na aktîvîte sey xebatêka kolektîfe hetê Dîlek Akdemir, Alexandra Büchler, Îrfan Guler, Deniz Gunduz, Amy Spangler û Helîm Yusivî ra organîze bî.

Ez wazena derheqê na aktîvîte de tayê çîyan binusî, fikr û tecrubeyanê xo wendoxan reyde pare bikerî. Çunke ez wina bawer kena, eke merdim nê çîyan ser o nênuso, nê aktîvîteyan wina qeyd nêkero, seke zurî bo, wina veng ra şinê.

Destpêk de seba ke birayo erjaye Denizî ez wesênaya, hewna, seba Dîleka delale, seba Amy û seba heme kesanê ke na aktîvîte de zehmet dîyo û keda xo daya, înanê ke organîze kerd, înanê ke ardimo madî da, ez hemîne rê cîya-cîya sipas kena.

Gelek nuştoxê ke bi kurdkî (kirdkî, kurmanckî) nusenî, hewna, kesê ke bi amazîxkî (berberî), katalankî, baskî, galezkî, welşkî, romankî û ziwanê samîska nusenî yan zî nê ziwanan ser o xebitîyênê na atolye de amey têhet.

Nuştoxanê Ewropa ra Alexsandra Büchler, welatê baskan ra Amaia Gabantxo, Katalonya ra Ramon Farrés, Fînlandîya ra Prof. Vuokko Hirvonen ke pisporê ziwananê samî/welşkî ya, Galler ra Francesca Rhydderch, amazîxanê (berberî) Cezayîrî ra Brahîm Tazaghart, Îrlanda ra Gabriel Rosenstock, Komara Çekî ra zî pispora ziwan û kulturê romanan Karolîna Ryvolova beşdarê atolye bîy.

Nuştoxanê kurdan ra J. Îhsan Espar, Deniz Gunduz, Helîm Yûsiv, Mazlum Dogan, Hesen Özgüneş, Ronahî Onen, Zana Farqînî, Silêman Çevik, Roşan Lezgîn, Berfîn Zenderlioglu, Îrfan Guler û Osman Ozçelik beşdar bîy.

Roja verêne atolye şeklê konferanse de virazîya û panc panelî ameyî pêşkêş kerdene. Panelê verinî de ke Îrfan Gulerî moderatorîye kerde Osman Ozçelik, Zana Farqînî, Deniz Gunduz û Ronayî Onen qisey kerd.

Panelê dîyinî de Alexsandra Büchler moderatore bî, Amaia Gabantxo, Ramon Farrés, Gabriel Rosenstock û Francesca Rhydderch qisey kerd.

Panelê hîrêyinî ke hela şanî virazîya de Francesca Rhydderch moderatore bî, Brahîm Tazaghart, Karolîna Ryvolova û Prof. Vuokko Hirvonen qisey kerd.

Panelê çarinî de Deniz Gunduz moderator bi, Silêman Çevîk, Hesen Ozguneş, Roşan Lezgîn, Berfîn Zenderlioglu û Îrfan Gulerî qisey kerd.

Panelê pancinî de Roşan Lezgîn moderator bi, Îhsan Espar, Helîm Yusiv û Mazlum Dogan qiseykerdoxî bîy.

Qiseykerdişê heme panelîstan derheqê xebata înan de, derheqê rewşa ziwanê înan de bîy. Hemîne zî malumatê muhîmî pêşkêş kerdîy. Roja dîyine zî heme beşdarî bîy hîrê komê cîya-cîyayî. Sey kome bi şeklê pers, pêşnîyaz, dayîş û girewtişê fikran, parekerdişê tecrubeyan û munaqeşekerdişî xebata atolyeyan dewam kerd. Kesê ke hela sibayî beşdarê komêk bîyê, hela şanî beşdarê yewna kome bîy. Mesela ez serê sibayî beşdarê atolyeya “Perwerdekerdişê Nuştox û Çarnayoxan û Piştgirîdayîşê Înan” bîya la hela şanî ez beşdarê “Bi Wasitayê Huner û Çapemenîye Averberdişê Ziwanî” bîya.

Badê ke xebata atolye qedîya, na rey, heme komî hewna salona konferanse de kom bîy, her kome ra yew yan di kesî sehne de netîceyê xebata atolyeyan dergûdila pêşkêşê heme beşdaran kerdîy. Înan ra yew zî ez bîya.

Heme qiseykerdişî bi hawayê sîmultane bi îngilîzkî û tirkî tercume bîy. Înanê ke tercume kerdêne kesê profesyonelî bîy, çarnayîşê înan mukemel bi. Seba Helîm Yusivî bi kurmanckî û seba Brahîm Tazaghartî zî bi fransizkî salone de tercume bîyêne. Çunke Helîm Yusiv ke şarê Amude yê Kurdîstanê Sûrîye yo û bi tirkî nêzanayêne, îngilîzkîya ey zî kêmî bî, Brahîm Tazaghartî zî Cezayîr ra amebi, amazîx (berberî) bi, ey zî amazîxkî, erebkî û fransizkî zanayêne, coka organîzatoran seba Brahîmî tercumanêka fransizkî eyar kerdbî, tayê embazanê kurmancan heta çend rey zî mi Helîmî rê tercumanîye kerd.

Roja peyêne şan de Beyoglu de, Komela Kubayijan de yew kokteyl virazîya. Sey şahîyêk Roşan Lezgîn, Ramon Farrés û cinîya ey, Francesca Rhydderch, Brahîm Tazaghart, Gabriel Rosenstock û Karolîna Ryvolva şîîrî wendîy, Prof. Vuokko Hirvonen û Amaia Gabantxo deyîrê welatê xo pêşkêş kerdîy. Bitayebtî Amaia (Amaya) sey dengbêjêka vengweşe deyîrê zemanê verî bi vengêko zaf rindek pêşkêş kerdîy.

Ez fikrê embazanê bînan nêzana la seba mi na aktîvîte zaf weşe bî, faydeyine bî, ez bi xo zaf çî musaya, mi zaf keyf girewt. Baş bi ke ez şîya, baş bi ke ez beşdar bîya.

Çîyê ke mi dîy, çîyê ke mi eşnawitîy, ez wazena çend qisman de qisey bikerî, ca-ca zî fikr û hîsanê xo vajî.

Mesela ez yew fikrê xo nika vajî, ez û kek Îhsan, Deniz, Berfîn û Dîleke ma sey kird (zaza) beşdar bîy. Ma her hîrê camêrdî nuştox ê, Berfîne kaykerdoxa tîyatroyî û Dîleke zî organîzatore bî. Berfîne Modka (Mutki) ra, Dîleke zî Mose (Tercan) ra ya. No çîyêko zaf muhîm o, embazê kurmancî wazenê mîyanê her aktîvîte de kirdî û kirdkî bêro temsîl kerdene, ca bigîro. Yanî, eke ma xo rê bibin, her kes hesabê ma keno. Ney, eke ma xo rê nêbin, kes nêno ma rê yan zî me ver ra xebata ma nêkeno. Yanî, merdim bi destê xo piştîya xo nêhurno kes zerrîya merdimî rehet nêkeno. Zafê embazanê kurmancan, bitaybetî Helîm Yusivî eleqeyêko cidî nîşanê kirdkî da. Helîmî dest pêkerdo kirdkî ser o xebitêno, vano tewr tay ganî ez kirdkî hol fehm bikerî. Embazê bînî zî tim qayîl bîy ke ma înan reyde bi kirdkî qisey bikerin. Xora kek Silêman kurmanc o la zafê kirdan ra holêr kirdkî qisey keno.

Nika ma kirdan rê meselaya tewr muhîme na ya ke kadroyê ma tay ê, kêmî yê, ganî her kird xo sey yew kadroyê huner, edebîyat û kulturê kirdkî bivîno û xo perwerde bikero. Her ke kadroyê ma vêşî bibê, ma şênê xo her war de, her ca temsîl bikerin.