BABÎL: YANÎ "KAOS"

Çekuya "babîlî" (bavel) îbrankî ya, yena manaya "kaos"î; yanî gelemşe, teşqele, rewşa alozîyaya.

Tewrat de, kitabê Teqwînî, qismê 11. de, 9 paragrafan de behsê hetê însanan ra virazîyayişê şaristan û birca Babîlî beno. Seke behs beno, heme însanan destpêk de eynî ziwan qisey kerdo, la Homayî ziwanê înan dayo têmîyan ro, êdî însanan yewbînî ra fam nêkerdo, kaos vejîyayo, coka viraştişê şaristanî û birca Babîlî nîmcet mendo, însanan uca ra koç kerdo, çar kenarê dinya ra bîyê vila. Ziwan û miletê neweyî winî ameyê meydan.

Esasê xwu de derheqê Babîlî yan zî yew meselaya winasî de, efsaneyî zaf ê. Tarîxnasan gore, şaristanê Babîlî Îsayî ra ver serra 1894 de ronîyayo. Tabî merdim nêeşkeno vajo Babîlo ke Tewrat de vîyareno û Babîlo ke şahê Babîlî seba xanima xwu Semîramîse viraşto eynî yo.

Xulasa, Tewrat de meselaya Birca Babîlî (bi îbrankî: Migdal Bavel) tam winî vîyarena: 

11.1. Ewilî heme însananê dinya eynî ziwan qisey kerdêne, eynî vateyî şuxilnayêne.

11.2. Gama ke hetê rojhelatî ser koç kerd, mintiqaya Şînarî de yew deşte dî û uca mendî.

11.3. Yewbînî ra va "Bêrîn ma tûxlayan virazin û rind bipewjin." Herinda kerrayan de tûxlayî û herinda xercî de zî zift bikar ard.

11.4. Dima va "Ma xwu rê yew şaristan awan bikin. Ma yew birca ke sereyê xwu reseno asmên virazin, wa name û vengê ma bibo vila. Bi no qayde ma do rîyê erdî ra vila nêbin."

11.5. Reb seba ke şaristan û birca ke însanan viraşta bivîno ame war.

11.6. Va "Eke dest pêkerdo ha bîyê yew milet û eynî ziwanî qisey kenê, winî aseno ke do fikrê xwu zî biyarê ca û vernîya xwu de tu manî nêvînê.

11.7. Bêrîn, ma şirê war, ziwanê înan bidin têmîyan ro, wa yewbînî ra fam nêkerê."

11.8. Bi no qayde Rebî ê rîyê dinya ra kerdî vila û viraştişê şaristanî da vindarnayiş.

11.9. Coka nameyê Babîlî nîya şaristanî wa. Çimkî Rebî ziwanê heme însanan uca da têmîyan ro û ê çar kenarê dinya ra kerdbî vila.