Berlîn de Rojê Kulturî yê Kurdan

Rojanê 29-31 oktobre 2010 de Rojî Kulturî yê Kurdan yê Pancine paytextî Almanya Berlîn de virazîyay. Rojî kulturî hetê Komeleya Kurdistan Kultur-und Hilfsverein e.V., Komkar-Berlîn û Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmanckî (Zazakî) IKK e.V ra amey organîze kerdene.

Rojî Kulturî yê Kurdan yê Pancine 29ê oktobre de roja îne saete 17.00 de bi qiseykerdişî serekî komela Berlînî Dr. Şukrî Gülerî dest pêkerd. Semedo ke rojî kulturî emser bi sloganê “Ziwanî Kurdkî” amebi hedre kerdene, coka Dr. Şukrî Gülerî qiseykerdişî xo de dewlemendîya ziwanî kurdkî ser o vindert. Dr. Şukrî Gülerî ra pey parlementerî Partîya Sosyal Demokrat (SPD) Michael Lehmann, serekî şaredarîya Friedrichshain-Kreuzberg Dr. Franz Schulz, muhîmîya ziwanî dadî, Almanya de muhîmîya zafkulturîye, tolerans, xebatê komelanî koçberan û bitaybetî komela Komkar–Berlînî ser o qisey kerd. Ziwanzanê kurdan Dr. Zerdeşt Hacoyî ziwanî kurdî û lehçeyanî ey ser o agahdarî da û va, “Ziwanî kurdî yew ziwano kehen û dewlemend o, no rid ra ziwanî kurdî nêmireno.” Cayî konferansan de fotografkaro fransiz Micheal Thevenin zî bi nameyî “Kurdî Koçberî” pêşengehê fotografan akerd.

Eynî roje şan de hunermendanî kurdan ra Şehrîban Özdemir û Mavîş Güneşer yew konser da û Koma Dîlan zî govenda kurdan pêşkeş kerde.

Çarçewaya nê rojanî kulturî yê kurdan de roja şemeyî (30î aşme) seba kirdkî amebî abirnayiş.

Roja şemeyî programî kirdkî bi qiseykerdişî serekî IKK-e.V. Îsmet Sîvereklî dest cikerd. Îsmet Sîvereklî derheqî IKK –e.V û hedrekerdişî nê konferansan de agahdarî da hedreyan. Cuwa pey nuştox Seyîdxan Kurij bi sernameyî “1980 ra Dima Almanya de bi Kirdkî (Zazakî) Kar û Xebatê Ziwanî“ yew konferans da. Seyîdxan Kurijî nameyanî lehçeyî kirdkî ser o, cayanî ke na lehçe tede yena qisey kerdene û tarîxî nuştişî kirdkî ser o agahdarî da. Cuwa pey zî 1980 ra nat kovar û rojnameyî ke tede kirdkî nusîyayo û bitaybetî kovara Vateyî ser o, şanoyanî kirdkî ser o, weşananî radyo û televîzyonanî kirdkî ser o û dersanî bi lehçeya kirdkî ser o agahdarî da. Seyîdxan Kurijî qedîyayişî qiseykerdişî xo ra pey cewabî persan da. Yew perse ser o Seyîdxan Kurij va, “Gereka ma ewro bi israr heqî perwerdebiyayişî bi ziwanî dadî ser o vinderi. Heta kirdkî dibistanan de nêyero wendiş, bi na lehçe şîir, roman û hîkayeyî nêyerî nuştiş, na lehçe neşkena aver şîyero, heta neşkena merg ra bixelisîyo.”

Qiseykerdişî Seyîdxan Kurijî ra pey Çekoyî temaya “Kar û Xebatanê Kirmanckî de Ray û Îmkanî“ ser o qisey kerd. Çeko hîna zaf asîmîlasyonî ser o vindert û sebebî asîmîlasyonî ardî ziwan. Çekoyî va, “Zaf sebebî asîmîlasyonî estî la înan ra yewo zaf muhîm Tirkîye de qedexekerdişî ziwanî kurdî yo. Yew sebebo bîn zî vengkerdişî Kurdîstanî yo. Yanî cografyaya ke tede kurdkî yena qisey kerdene, dewlete a cografya, bitaybetî zî dewî kerdî veng. Bi no qayde tesîrî asîmîlasyonî hîna bîyo zaf.”  Çekoyî seba kêmkerdişî tesîrî asîmîlasyonî zî fikrê xo îna ard ziwan û va “Ma ganî keye de, komelan de qicanî xo de kirdkî qisey bikerî. Almanya de îmkanî estî ke ma qicanî xo bişawi dersê kirdkî. Ganî medyaya kurdî de ehemîyet bidîyo kirdkî zî û her çî ra ver, ganî ma semedî heqî perwerdeyî bi ziwanî kurdî mucadele bikerî.”  

Mîyan ra pey bi kirdkî kayê tîyatroyî “Rindo” ame nîşandayene. Rindo hetî xort û kêneyanî Komciwanî ra amebi hedre kerdene.

Tîyatroyî ra dima nuştox Munzur Çemî derheqî “Huqûqî Mîyanneteweyî, UNESCO û Ziwanê Bindestan“ de qisey kerd. Munzur Çemî va, “Goreyî huqûqî Yewîya Neteweyan (YN) heqî her miletî esto ke qederî xo bi xo tayîn bikero, heqî qicanî her miletî esto ke bi ziwanî xo perwerde bibo. La Tirkîye nê qanûnanî mîyanneteweyîyan ra qismêk îmza nêkerdî. Tirkîya, yê ke îmza kerdî zî rîayetê înan nêkena. La sebebanî polîtîkan ra YN tayê çîyan rê çimî xo gêna.“

Peynî panelan de hurênayîş (podiumdiskusion) virazîya. Aydin Bingolî hurênayîş îdare kerd. Îta de hedreyan mîyanî xo de problemanî ziwanî ser o munaqeşe kerd.

Roja hîreyî (31î aşme) bi ramocnayişî dîayanî M. Thevinin det cikerd. M. Thevinin zafê cayanî Kurdîstanî de fotografî antî. Ey bi ramocnayişanî dîayan tayê xatirayî xo ke wextî antişî nê fotografan de ciwîyayo, ardî ziwan.

Ramocnayişî dîayan ra pey Nedîm Baran û Evdila Dirêj keye de û dibistan de muhîmîya qiseykerdişî kurdî ser o û problemanî musayişî kurdî ser o vindertî. Înan ra pey Dr. Zerdeşt Hacoyî bi almankî tarîxî ziwanî kurdî ser o agahdarî da hedreyan.

Nê rojanî kulturî ke hîrê rojî rûmitbî, bi qiseykerdişî serekî Komkar–Berlîn Dr. Şukrî Gülerî qedîyay.

IKK e. V, serra 2001 de, paytextê Almanya Berlîn de hetî yew grûba kurdanî kirdkîqiseykerdoxan ra awan bîya. IKK e. V, heta nika derheqî kultur û ziwanî kirdkî de çend konferansî bînî zî amede kerdî û kursî dersê kirdkî zî dûno.