Beyanatê Peyên yê “Sempozyumê Dîn, Ziwan û Nasnameyî” yê Nûbiharî

Temamîya metnê beyanatê Nûbiharî cêr de yo:

Rojanê 21-22 êlule 2013 de Dîyarbekir de bi hemkarîya kovara Nûbiharî û Komela Nûbiharî “Sempozyumê Dîn, Ziwan û Nasnameyî” organîze bi. Kovara Nûbiharî ke 21 yew serrî yê bi fedakarî weşana xo bi kurdkî dewam kena, bi amancê ke ziwan û dînê ke virazîyayîşê nasnameyê komelkî de wayîrê rolêkê bingeyênî yê û têkilîyêka pête mîyanê înan de esta, seba ke nê dîyardeyî hetê pisporan ra munaqeşe bibê, bi organîzekerdişê sempozyumêkê mîyanneteweyî, waşt ke hetê xo ra derheqê meseleyê ke dinya û bitaybetî cografyaya ma wêran kenê, yew perspektîfê çareserkerdişî pêşkêş bikero.

Unîversîteyanê cîya-cîyayanê Tirkîya ra, ancî Kurdîstanê Başûrî ra, welatanê sey DYA, Fransa, Hollanda, Almanya û Bulgarîstan ra akademsîyen, sîyasetkar, cigêrayox, ancî kîşta temsîlkaranê dezgeyanê resmî û sivîlan de gelêk kesê ke eleqe nîşanê nê mewzûyan danê beşdarê sempozyumî bîyî. Sempozyumê ke di rojî dewam kerd de 30 teblîxî û çar konferansî pêşkêş bîyî û yew zî panel virazîya. Bi şeklê pêşkêşkerdişê hîrê teblîxan muhtewaya programî ameye dewlmendkerdiş û babetê ke ser o munaqeşe bîyo bidetay tehqîq bîyî. Sempozyum di rojî dewam kerd û her di rojî zî hetê temaşekerdoxan ra bi baldarî teqîb bi. Herçiqas Dîyarbekir de aktîvîteyê winasî tim benê la ancîna zî no eleqeyo ke nîşan dîya, sey nîşanê qîymetdayîşê kesanê ke kovara Nûbiharî û Komela Nûbiharî de xebitîyenê ame dîyayîş.

Sempozyumê ke xo rê kerdbi hedef ke tora têkilîyanê mabênê dîn, ziwan, îqtîdar, tarîx, kultur û sîyasetî de virazîyayîşê nasnameyî sewîyeyêka akademîke de munaqeşe bibo; na çarçewa de resa hedefê xo û hetanê cîya-cîyayan ra mewzûyî ameyî munaqeşekerdiş û perspektîfê dewlemendî vejîyayî meydan. Seba çareserkerdişê “Meselaya Kurdan” ke nêzdîyê di sey serrî yo munaqeşe bena û nê hîris serranê peyênan de çarçewaya pêrodayîşî de estena xo dewam kena, perspektîfê çareserkerdişî pêşkêş bîyî û naye ra beste goreyê rteçeteyê ke Ustad Bedîuzeman Saîdê Kurdî pêardê, mewzû newe ra ameye tetkîkkerdiş.

Netîceyê teblîxanê ke demeyê sempozyumî de pêşkêş bîyî de nê fikr û netîceyê cêrênî vejîyayî meydan:

- Cîyayîyê ke tebîet de estê çiqas fitrî yê, cîyayîya ziwanan zî hende fitrî ya. Înkar yan zî bedilnayîşê çîyanê fitrî eynî wext de înkarkerdiş û bedilnayîşê çîyanê îlahî yo. Naye ra, seba ke tebîet texrîb nêbo senî ke muhafezekerdişê fitretî muhîm o, îşaret pê bi ke muhafezekerdişê ziwanan zî hende muhîm o.

- Rayîrê adilî yê şinasnayîş û averberdişê ziwananê cîya-cîyayan ameyî pêşnîyazkerdiş; ame tekîdkerdiş ke neteweya serdeste îmkan û firsendê ke seba payanî ra vindarnayîşê ziwan û kulturê xo texsîs kena ganî eynî firsend û îmkanan seba netewe û grûbanê komelkî yê bînan zî texsîs bikero.

- Rolê xorîn yê dînî ke virazîyayîşê nasnameyê şexsî û komelkî de esto ame tekîdkerdiş; û bale ancîya ser ke termê dîn û ziwanî hetê virazîyayîşê nasnameyê komelkî û sîyasî ra di faktorê bingeyên ê. Nê her di faktorê ke nasnameyî anê meydan, her yew ê bînî temam keno û ancî tesbît bi ke ganî ferd yan zî komelî ser o nêro ferzkerdiş ke mîyanê dîn û ziwanî ra yewî tercîh bikero.

- Îfade bi ke mîyanê miletanê muslumanan de virazîyayîşê nasnameyê komelkî dîn û ziwanî ser o teşekul beno, coka nê di faktorê elzem ê. Û tekîd bi ke ferd yan zî komelê ke wayîrê bawerî yan zî fikrê dinyayî yê cîya-cîyayan ê, çerçewaya heqanê merdiman yê bingeyênan de ganî ciwînayîşê kulturê înan bigêrîyo binê garantîyêka huqûqî.  

- Pêşnîyaz bi ke, problemê ke çarçewaya Meselaya Kurdan de estê, ganî nê prosesê çareserîye ke dest pêkerdo de hel bibê; û ganî rayîrê ke teberê şîdetî de yê, bê ke biginê sekte ro, tadîyê metodêkê aştîyaneyî ser û heme meseleyê sîyasî mîyanê terefan de bi rayîrê dîyalog û muzakereyî hel bibê.

- Manaya muhîmîya ontolojîk û felsefîk ya dîn, ziwanan û wehyî tekîd bîye; û bi hawayêko muşterek mezherê qebulî bi ke derheqê nê meseleyan de şîroveyê rastikên yê dînê îslamî edalet û seypêbîyene ser o yo. Seba ke seraserê tarîxî de dîn emrê serdestan de sey yew wasita ameyo bikarardiş, coka dîn muhtewaya xo ra ameyo vetiş, eke yeno waştiş ke dîn bireso faydeyê xo yê rastkênî ganî haqîqetê Quranî û pratîkê pêxamberî esas bigêrîyo.

- Sempozyum de ame vatiş ke, bingeyê bêhuzurî û nê pêrodayîşê ke dewrê Komara Tirkîya de nêzdîyê se serrî yo ke dewam kenê, sere de kurdî polîtîkayê îmhakerdiş û asîmîlekerdişê milet û grûbanê bînan esto û bale ancîya ser ke na helwêste pêrodayîş û cêrabîyayîşî xorînêr kena.

- Sere de nasname, derheqê termanê modernan de analîzê ke bi hawayêko pêroyî hetê mutefekiranê îslamî û bitaybetî zî hetê Bedîuzemanî ra ameyî tehqîqkerdiş; helwêsta ey ke menfîetê şexsî xo rê nêkena amanc la vera bêhuqîqîyan de vatişê muxalefetêkê komelkî awan kena, na helwêste roja ma de zî modelêko winasî yo ke îlham dana mucadeleyanê vera bêedaletîyanê sosyalan.

- Ancî muhîmîya naye ameye tekîdkerdiş ke, cayê ke tede nasnameyê komelkî yê zafdînî û zafziwanî estê ganî tena nasnameyê yew grûbe esas nêgêrîyo û lazim o ke heme nasnameyî qanûnê esasî de bigêrîyê binê garantî û bi no qayde bi pêkerdişêko cematkî hemwelatîbîyene newe ra terîf bibo û nê warî de ganî tecrubeyê komelanê winasîyan ra îstîfade bibo û çareyî bêrê dîyayîş.

- Sempozyum de tekîd bi ke dewrê Komara Tirkîya de polîtîkayê înkarkerdişê miletanê cîya-cîyayan de dîn sey argumantêk, sey aletêk hetê na polîtîka ra ameyo gurenayîş û zêhnê komelî nê hetî ra ameyo xapênayîş, coka hetê fehmê rastîn yê dînî ra ganî bi perspektîfêkê seypêbîyene na xeletî bêro rastkerdiş; û tekîd bi ke dîn esla vernîyê heqdarîya estena miletêk de asteng nîyo, dîn cayêko winasî de nêbeno.

- Sempozyum de tekîd bi ke, perwerdeyê bi ziwanê dayîke haqêko winasî yo ke munaqeşe nêbeno; ancî paralelê na rewşe de ganî hetê dewlete ra vernîyê ziwan, sembol û kulturê cîyayî yê milet û grûbanê bînan abibo ke warê rayaumûmî de bêrê şuxulnayîş, û telebkerdişê nê çîyan heqêko meşrû yo.

- Sempozyum de ame dîyarkerdiş ke grûbê komelkî yê sey zaza, kurmanc, soran, goran û lorî parçeyê eslî yê nasnameyê kurdî yê, nê dîyardeyê bi amancê zeîfkerdişê yewîya nasnameyê kurdîtîye esla nênê bikarardiş. Qenaetê sempozyumî no yo ke polîtîkayê ke na çarçewa de virazîyenê, bitaybetî zerar danê miletê kurdî û bi hawayêko pêroyî zî zerar danê temamê na cografya.

Ma sey kovara Nûbiharî û Komela Perwerde û Kulturî ya Nûbiharî ke no sempozyum organîze kerd, goreyê rol û mesulîyetê xo yê komelkî ra ma do nê xebatanê winasîyan dewam bikin; ma do paştgirîya heme mucadele û lebitîyayîşê ke zemînêkê fikrî û polîtîkî de benê bikin; ma nînan bi hurmet seba rayapêroyî îlan kenê.

Kovara Nûbiharî

&

Komela Perwerde û Kulturî ya Nûbiharî