Bingöl Dengbêjleri Gün Yüzüne Çıktı

Kürtlerin hafızası, sözlü tarihi, müziğinin temel unsurları olan dengbêjler üzerine şimdiye kadar birçok eser yayımlandı. Bu eserlerden biri de şimdi “Bingöl Dengbêjleri” adıyla Peri Yayınlarından çıktı.

CHREST FOUNDATION' un desteği ile Bingöl Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Kalkınma Derneği (BİN-DER) tarafından derlenen “Bingöl Dengbêjleri” kitabı ve DVD’si Doğan Karasu, Ahmet Hülaku, Orhan Korkmazcan, Devrim Güleryüz ve Özlem Güngör tarafından hazırlanmış.

Bin-Der Başkanı Doğan Karasu, “Sözlü tarih, masal, hikaye, destan, otantik köy düğünleri, fıkralar, atasözleri, deyimler vb. konuların böylesi bir çalışmaya ihtiyaç olduğunu” biliyorduk diyerek başlattıkları çalışma için birçok dengbêjle yüz yüze görüşülmüş, ezgileri dinlenilmiş, kameraya kaydedilmiş ve sonunda eser ortaya çıkmış. Kitapta dengbêjlerin hayatı, her dengbêjden bir ya da birkaç klam, klamın sözleri Türkçe ve Kürtçe yer alırken, DVD’de de dengbêjlerin klamları görüntülü sunulmuş dengbêjseverlere.

“Gördüğümüz her dengbêji sade, yalın, samimi, sıcak, güler yüzlü, dolaysız, ruh ve duygu dünyası zengin gördük” diyen Karasu, dengbêjlerin yaşamı, ezgilerine yer verilmeye çalışılmış.

Ahmet Oğuz, Ehmedê Bertî, Siddiqê Bozo, Ayşe Şan, Zozan, Yasemin Boran, Mehmet Çağ, Hacı Mehmet Aran, Ali Dolgun, Ahmet Demirbaş, Hacı Keser Mısır, İbrahim Uçar ve diğerleri gibi 52 dengbêjin yer aldığı kitapta, bir istisna olarak stranbêj olarak bilinen Rênçber Aziz’e de yer verilmiş. ‘Zaza nüfusunun yoğun olması hesaba katarak’ eserde yer verilen Aziz, aynı zamanda yaşam öyküsü de ilginç.

1980 öncesi bir çok kez yargılanan, zorunlu bir şekilde Türkiye’den ayrılarak Almanya’ya göç eden Rênçber Aziz, düğünlerde, özel gecelerde sahne alır, sayısız amatör kaset çıkarır. 31.07.1988 yılından hala da bilinmeyen bir nedenden dolayı binanın balkonundan düşüp ölen Rênçber Aziz’in mezar taşına, kendi isteğiyle, “Ey yolcu dur! 32 sene aydınlığın yüzünü göremedim. Aydınlığın değerini bil!” diyerek bir yandan mesaj verirken, diğer yandan Kürt dengbêjlerin, sanatçıların yaşamını özetler.

İlginç yaşam örneklerine sahip dengbêjlerden biri de Siddiqê Bozo’dur. Bozo, şeyhlerin, aşiret reislerinin ve daha birçok divanda sevilen ezgilerini seslendirirken, son dönemlerinde yiğitlik, kahramanlık klamlarını söylemekten imtina eder, ısrar edenlere ise, “Gençlere kötü örnek olur. Gençler, onlara özenip kendilerine ve topluma zarar verirler” der.

Bölgede üne sahip olan dengbêj Ehmedê Bêrtî ise dengbêjlikle birlikte çok iyi kaval çalarmış. Kendine iyi bakan, ismi yayılan Bêrtî, şeker hastalığına yakalandığında, “Şakiro gitti. Siddiqê Bozo öldü, sıra bende” der ve 1986 yılında elveda der.