Bingöl'deTarih ve Dil Bağlamında Zazalar Paneli

Belediye Kültür Merkezi’nde yapılan panelin açılış konuşmasını BİN-DER Başkanı Doğan Karasu Zazaca olarak yaptı. N. Celalî’nin başkanlık ettiği panele, konuşmacı olarak W. Zozanî ile M. Malmîsanij katıldılar. Dikkate değer konu Nûbihar Dergisi ile Vate Çalışma Grubu’nun birlikte panele katılmaları oldu ki, Zazaca konusunda çalışan bu iki grubun ilerde bu tür etkinlikleri birlikte düzenleyebileceklerini gösterdi. Nûbihar Dergisi adına W. Zozanî, Vate Çalışma Grubu adına da M. Malmîsanij katıldılar.

İlk olarak söz alan W. Zozanî, Zaza ve Zazacaya ait İslam ve Osmanlı Tarihçileri ile Oryantalistlerin görüşlerini sundu. Zozanî, “İslam tarihinde Dünbülî/Dimilî’lerin Kürt aşireti olarak bilindiğini, Zaza kelimesinin Osmanlı döneminde E.Çelebi Seyahatnamesi’nde (1650) Çabakçur bölgesindeki aşiretleri “Ekrad-ı Zaza (Zaza Kürtleri)” olarak kaydedildiğini, bu aşiretin “Lisan-ı Ekradı Zaza (Zaza Kürtleri dili)” konuştuklarını, Zazaların kendilerini “Kırd, Kırmanc veya Dimilî” olarak adlandırdıklarını, hiçbir zaman-son zamanlarda bazı gruplar hariç- kendilerini Kürtlerden ayrı görmediklerini söyledi.

Zozanî, Oryantalistlerin bir bölümünün Zazaca’nın Kürt dilinin bir lehçesi olduğunu belirtiklerini, Oskar Mann’la başlayan diğer bir grubun ise Deylemi’nin Dımilî’ye dönüşümü ile ilgili teoriyi baz alarak Zazaların Kürt olmadıklarını, teoriye bugün de inandıklarını ve ardıllarının aynı doğrultuda çalıştıklarını, oysa tarihte, Dimili’lerin Kürt, Deylemi’lerin başka bir halk olduğunu söyledi.

Zozanî, NUTUK’un ilk Arapça baskısında (1927) Sivas Kongresi sırasında M. Kemal’in “Sivas yöresinde Türkler ve Ermeniler dışında Zaza Kürtlerin de yaşadığı” gerçeğinin yazılı olduğunu söyledi. Ne yazık ki sonraki baskılarda Kürtlerle ilgili tespitin yer almadığını ifade etti.

M. Malmîsanij ise, daha çok Zazaca üzerinde durdu. “Dünya’da 6 bin dilin olduğunu, devleti olan dillerin yaşayıp geliştiğini, kimi dillerin devleti olmadığı halde bugüne kadar yaşadıklarını, Kürt dilinin ikinci gruba dahil olduğunu; bir çok dilin kaybolduğunu, günümüzde bile dillerin yok olduğunu, önlem alınmadığı takdirde Zazacanın da yok olabileceğini söyledi. Zazacanın bu hale gelmesinde devlet yasağının çok etkili olduğunu özellikle belirtti.

Malmîsanij, bir grubun gayretli çalışmaları ile Vate’yi oluşturduklarını ve amaçlarının Zazaca’nın gelişip edebi bir dil olması olduğunu, buna başka bir anlam yüklemenin bühtan olduğunu belirtti.

Panelin son bölümünde alınan sorulara cevap verildi. Birçok sorunun yanında can alıcı soru olan, “Vate Grubu ile Zazacıların neden birlikte çalışmadıkları” konusunda cevaben Malmîsanij şöyle dedi: “Türkiye ve Avrupa’da bir kesimin dil ve ulus konusunda ayrım yaptıklarını, alfabe konusunda bile  birlik sağlanamadığını; sorunlar çözülmeden birlikteliğin yararlı olacağına inanmadığını; her zaman Zazaca ile ilgili çalışmalar yapmaktan yana olduklarını belirtti. Kesinlikle ideoloji ile ilgilenmediklerini, tarihsel mirasa bağlı olarak Zazaca’nın Kürtçe’nin bir lehçesi olduğuna inandıklarını, bu doğru hedefe adım adım ulaşacaklarını söyledi. Zazacılık akımının bizleri böldüğünü, meselenin çözümünde önemli bir engel olduğunu ifade etti. Bu kesimin Türk ırkçılığını bırakıp Zazacılık yaptıklarını da ilave etti.”

Başkan N. Celalî’nın teşekkür konuşmasıyla panel sona erdi.

Bu arada bir Bingöllü olarak, bu panelin ilimizde yapılmış olmasına son derece sevindiğimi, Zazanın gelişimi için çaba göstereceğimi, “Kürtler Zazaları asimile ediyor” diyenlere de Allah akıl fikir versin.

Şunu belirtmeden geçemeyeceğim: Kürt dili (Kurmanckî, Zazakî) ile eğitim ve öğretim yapılmadan istenen başarının elde edileceğini beklemek kolaycılık olur. Bundan sonra bu tür etkinliklerin yanında esas amaç Kürt diliyle eğitim ve öğretim için çalışmalara ağırlık vermektir. Kürtler hayatın her evresinde ana dilini kullanmalı ve analar çocuklarına ana dillerini öğretmeli ki gelecek nesiller bizi saygıyla yâd etsinler.

Sonuç olarak; panelin gerçekleşmesinde   katkısı olanlara, panelistlere ve dinleyicilere teşekkür eder, özellikle yoğun katılım, bu meselenin artık başarıya ulaşacağına olan inancımı pekiştirdi. Hele mini kitap standına olan ilgi doğrusu görmeğe değer bir manzara idi. Devletin bütün yasağına rağmen bu maya tutmuştur.

Daha büyük etkinliklerde birlikte olmak dileğiyle…

___________

Makalenin alındığı kaynak: http://www.bingolonline.com/Yazar/Makale/BINGOLDE-ZAZALAR-PANELI-137.html