Çarnayîş û Ziwanê Nuştekî

Çarnayîş karêko giran o. Merdim ke dest bi çarnayîşê eserêk biko, ganî verê heme çî her di ziwanan de zî hetê gramer û çekuyan ra wayîrê zanayîşêkê hîrayî bo. La bi qey ke merdim bieşko eserêk biçarno ziwanêna, a game zanayîşê gramerî û çekuyan zî qîm nêkeno. Ganî çarnayox kîşta gramer û çekuyan de îdyoman, vateyê verênan û ziwanê înanê rojaneyî zî rind bizano. Çarnayîş de di ziwanî estê. Ê yewin ziwano ke do bêro çarnayene, yanî ziwano orîjînal. Ziwano diyin zî, ziwanê çarnayîşî yo. Pisporê çarnayîşî vanê, zafê eseranê ke bi serfirazî û raşt ameyê çarnayene, hetê çarnayoxanê ke goreyê ziwanê orîjînalî ra ziwanê çarnayîşî de avertir ê ra virazîyayê. Goreyê nê fikrî ra, ma vajîme ke, şima wazenê eserêk îngilizkî ra biçarnê kirdkî ser. Eke kirdkîya şima zî îngilizkîya şima ra averêr a, a game şima do ê eserî baştir biçarnê.

Biraştî averberdişê ziwanê nuştekî de çarnayîş cayêko taybet îşxal keno. La eke no çarnayîş hawayêko raşt û bi serfirazî nêro kerdene, a game herinda faydeyî de zerar resneno ziwanê nuştekî. Semedo ke tecrubeyê ziwanê nuştekî yê kirdkî hema kemî yo û tam aver nêşîyo, kirdê ma eşkenê eseranê ke ziwananê bînan de nusîyayê biçarnê kirdkî ser. Û heta ez eşkena vacî ke, nê warî de venganeyêko pîl zî esto.

Çarnayîş hetê wextî ra baştir o. Newe ra kitabêk nuştiş, zafê reyan wextêko derg gêno. La merdim wextêko kilm de eşkeno eserêk biçarno. Çarnayoxî verî ke dest bi karê çarnayîşî bikerê, ganî rind bawer bibê ke kirdkîya înan hetê gramer, çekuyan, raştnuştiş, îdyoman, vatişê verênan û ziwanê rojaneyî de aver a, qîmê çarnayîşî kena. Bi kirdkîyêka nêmcete esêro ke wazenê biçarnê kirdkî zî do nêmcet biçarnê. Û her esero nêmcet û bixeta, do zerar biresno ziwanê nuştekî yê kirdkî. Seke pisporî zî vanê, bi qey ke eserêk baştir vecîyo raşte, ganî serdestîya înan ziwanê çarnayîşî ser o, ziwanê orîjînalî ra zafêr estbo. Bêguman no nêno a mana ke zanayîşê înan yê ziwanê orîjînalî eşkeno ziwanê çarnayîşî ra zaf tepîya bo. Ganî tewr tay goreyê ziwanê çarnayîşî (kirdkî) ziwanê orîjînalî rê zî serdest bo û wayîrê zanayîşêkê hîrayî bo. Yanî çarnayox ganî qaydeyanê her di ziwanan zî zaf rind bizano.*

____________

* No nuşte “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 29, Dîyarbekir, 16-31 gulane 2012, r. 7” de weşanîyayo.