Cemre, Germe, Kile...

Serd û sepurê menga sibate de embazêkê ma ancîyayo cila xo, betanîya anta çokanê xo ser, ferhengê kirdaskî (kurmanckî) girewto xo dest, kirdaskîya xo û ya dorûverê xo îmtîhan keno! Bi tirkî çekuyêk vano, perseno ke bi kirdaskî a çekuye rê vanê çi. Cewaban arêdano pêser, bi xo zî cewabê xo vano, dest erzeno bi ferheng. Tena o nêperseno, êyê dormeyî zî persenê.

Zere de xirecir bîyo derya! Her kes xo het ra çîyêk bivajo zî tewr zêde vengê embazê ma vejîyeno. Seke dîk silondî ser o qîreno! O, qatê diyin yê ranza ser ra hem bi vengê xo hem zî bi ewnîyayîşê xo hukmê xo dano înanê zereyî ser. Bi no qayde xeylê fors kerd! Çike zêde ra zêde cewabê ey rast vejîyayêne.

Yewna embazo ke lehçeya xo zazakî ya û a deqa goşê xo xirecirê înan ser o nîyo, embazê ma cayê berzî ra verê xo çarna bi ey û va:

- De ti bivaje, bi zazakî “cemre” çi yo?

Serd û sepurê zimistanî de germê wisarî amebî vîr!

Muxatabê perse cayê xo de fikirîya û fikirîya. Dima va:

- Vanê “cemre”.

Wayîrê perse fekê xo vicoyêk akerd, hîrr-hîrr pê huya û va:

- Ez qurbanê a zazakîya to bî. “Cemre” bi tirkî yo tirkî!

Muxatabê perse hêrs bî. Va:

- Ti çi zanî, belkî bi zazakî yo!

Na perse û no cewab şî goşê embazanê bînan, tayê kewtî bi nê meseleyî dima. “Cemre” bi çi ziwan o, zazakî de ci rê vanê çi?...

Yewî yewî ra pers kerd, yewî yewna ra… Embazanê ma hebê çarna çivirna, sereyê xo pê rencna. “Cemre” bi tirkî nêbî, bi erebkî bî.

Yew embazî wina îzeh kerd:

- Beno ke na çeku eslen bi zazakî ya. Ziwanê kurdan ra tayê çekuyî wextê verênî ra dekewtê mîyanê erebkî, bi telafuzê ereban newe ra form girewto, wextê vilabîyayîşê îslamîyetî de bi formê newe ancî dekewtê mîyanê kurdkî. Esl-feslê “cemre”yî “germe” yo. Erebkî de herfa “g” çin a, herinda ci de “c” vanê. Xora “r” û “m” zî ge-ge cayê xo bedilnenê. Mavajê, sey “nerm” û “nemr”î… Na çekuye (germe), verê bîya “cerme”, dima bîya “cemre”…

Esl-feslê “cemre”yî “germe” yo yan nîyo, ez nêzanena. Ganî merdim erebkî zî bizano. Ez zî erebkî nêzanena. La îzehetê ke ameyê dayene aqilê merdimî şono ser. Erebkî de “cemre” yeno manaya “kozire/piling”î (1) ke eleqeyê xo bi “germe”yî esto. Heto bîn ra rast a ke tayê çekuyê kurdkî yan zî ziwananê Mezopotamya dekewtê mîyanê erebkî, formê xo vurîyayo. Mesela, “goze/guwîze”. Na çekuye erebkî de bîya “cewz”, tirkan zî înan ra girewta kerda “ceviz”.

Ez û Pîran ra yewero extîyar teber ra têkîşte de gêrenê. Serd û sepur bî, helbet merdim “germ”î ser o qisey keno. Menga sibate ba, merdim “germ”î ser o qisey mekero!

Pîranijê ma vat:

- Ena aşmi di kile kona ard, ard beno garm.

Ez xorîn-xorîn fikirîyaya: Cemre, germe, kile…

__________

(1) Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbaltı Yay. Çapa diyine, Îstanbul 2011

__________

* No nuşte "Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 50, Dîyarbekir, Nîsane 2015, r. 5" de weşanîyayo.