Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - II

Dîdarîya medyakaranê bakûr-başûrî bi merasîm dest pêkerd. Ma şarê bakûrî gama ke resayî “Senterê Nivîserên Kurd Tayê Duhokê” salone êdî pirr bibî. Çend parlamenterê Parlemantoyê Kurdîstanî yê sey Şîlan Ebdulcebar zî tede, gelek brokratê îdareyê Başûrî vernî de cayê xo girewtbi. Kombîyayîş bi wendişê marşa neteweyî ya kurdan “Ey Reqîb” dest pêkerd. Bakûr de destpêkerdişê fealîyetanê winasîyan de ma deqayêk seba şehîdan rêz gênê. La mi gore pê marşa neteweyî destpêkerdiş hîna baş o. Helbet ganî merdim caran şehîdanê Kurdîstanî xo vîr ra nêkero. La gama ke merdim hertim îmajê şehîdan (merg) ra biewnîyo dinya ra, ez vana qey enerjîyê cuye apey maneno. Marşa neteweyî ya kurdan heyecanê kar û xebate dana merdimî, ruhê neteweyî hişyar kena û serkewtiş ana vîrê merdimî. Ez hes kena ke ma kurdê Bakûrî zî êdî bi marşa neteweyî “Ey Reqîb” dest bi aktîvîteyanê winasîyan bikîn. Ez Başûr de pêhesîyaya ke tayê hîzbê îslamî îtîraz kenê ke çira marşa neteweyî de vanê “Dînê ma yo, ayînê ma yo welat”. Û vanê wa na marşe bêro vurnayîş. Mi gore nê vateyî esla zidê bawerîya dînî de nîyê, nînê a mana ke dîn betal o. Tena danê zanayîş ke welat pîroz o, ganî ma welatê xo ra hes bikîn.

Destpêk de xort û kênayêk bi kincanê neteweyî yê kurdan vejîyay sehne. Lajekî bi kurmanckîya fekê Behdînan kêneke zî bi sorankîya Hewlêrî qisey kerd. Bi dore şîîrî wendîy. Mîyanê şîîranê xo de nameyê bajar û serekanê kurdan hûmaritî. Mesela, kîşta nameyê Ehmedê Xanî, Hecî Qadirê Koyî, Qedrîcan û ê bînan de nameyê Seyîd Rizayî, hewna, nameyê Dêrsimî ame vatiş. Yew-di şîîrî wendêne, dima venga brokratêk dayêne ke mîkrofon de qisey bikero. Verî berdevkê serekwezîr Dr. Berhem Salihî Zîrek Kemalî qisey kerd. Ey dima berdevkê wezîrê Roşinvîrî û Lawan Dr. Kawa Mehmûdî Wesfî Hesenî qisey kerd. Dima nameyê heyetê Bakûrî ser o serekê Komela Nivîskarên Kurd Şêxmus Seferî qisey kerd. Nameyê walîyê Duhokî Temer Remezan Fetahî ser o qaymeqamê Duhokî qisey kerd. Peynî de serekê Sendîqaya Rojnamegeranê Kurdîstanî Azad Hemed Emînî qisey kerd. Qiseykerdişê hemîne zaf kilmek bi. Hemîne selam û xeyrameyîşî dima keyfweşîya xo û muhîmîya pîyabîyayîşê kurdan îfade kerd. Çîyêdo balkêş, hemîne qalê erdlerzê Wanî kerd, vatêne, Wan welatê ma yo, şarê ma uca perîşan o. Axir badê ke qiseykerdişê brokratan temam bi, na rey komêka muzîkî bi nameyê “Grûba Bêsaranî” ke di kênayî û di lajî bîy, konsertêko kilmek pêşkêş kerd û mabneyn ame dayîş.

Panelo tewr verên de çar kurdê ma yê Bakûrî, Şengul Ogur ke nameyê keyepelê Dîyarnameyî ser o amebi, Mehmed Gelturan ke nameyê rojnameyê Gündemî ser o amebi, Ruşen Bana ke nameyê Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê ser o amebî û Mehmed Emîn Yildirim ke nameyê Azadîya Welatî ser o amebi, panelîstî bîy. Moderatorê înan zî entelektuelanê Duhokî ra şaîr Sebrî Silêvanî bi.

No mîyan de ez wazena çîyê vajî. Belkî ecêb bêro la Başûr de programkerdişê fealîyetan çin o, her çî rojane eyar beno. Eke aktîvîteyêko winasî Bakûr de virazîyo, tewr tay da-des rojan ra ver her çî program beno; kam, kamî reyde, senî, key, kamca se keno heme bellî yo. La Başûr de program çin o, wina spontane xebitênê. Mesela, ez bi xo zî panelîst bîya la mi nêzanayêne ez key qisey kena. Û tu kesî mi ra nêpersabi ke ez çî ser o qisey kena yan zî sernameyê teblîxê mi çi yo. Tena mi zanayêne ke ez yew panel de qisey kena. Ganî tîya de ez çîyêna zî vajî. Bakûr ra ma heşt kesî panelîstî bîy. Panelê min û Fehîm Işkî roja diyine, hela şanî saeta tewr peyêne de virazîya. Çiqas panelî estê, ê ke hela sibayî de benê, çapemenîye kena xebere û vila kena. La ê ke hela şanî benê, nimite manenê. Sedem zî no yo ke, rojnameyê rojaneyî ganî hela sibayî xebera xo amade bikerê. Çunke heta xebere hetê edîtoran ra biwanîyo, heta ke redakte bibo, mîzanpaj bibo, heta ke dosya bişirawê çapxane, ancax pira resenê. Coka kesê ke torpîlê xo esto tim hela sibayî înan rê aqitnenê!

Şengul Ogurî teblîxê xo nuştbî la ge-ge bi qiseykerdiş zî pêşkêş kerd. Babeta ey zî babetêka teorîke bî. Behs kerdêne ke medyaya gerdûnî û medyaya neteweyî senî ameya meydan, senî şekl girewto, medyaya neteweyî ya kurdan esta yan çin a. Mi gore çîyê muhîmî vatêne la seba ke nimûneyê sabîtî nêmojnayêne coka çîyo ke waştêne vajo, çi heyf ke tam fehm nêbîyêne. Û mîkrofon dabi verê fekê xo, wina zaf bi vengo pêt wendêne. Demeyêk personelêk ame mîkrofon verê fekê ey ra dûrî da la ey ancî fekê xo berd verê mîkrofonî. Naye zî kerdêne ke merdim xo rê xo de vajo werrekna gamê aver qiseykerdişê xo biqedêno. Çunke goşdarîkerdiş de merdim epey narehet bîyêne.

Dima Mehmed Gelturanî qisey kerd. Kaxide ra wendêne, la hem zaf şaş nuştbî yan zî tercume kerdbi hem zî zaf şaş wendêne. Ge-ge tede mendêne, mesela, vatêne “koder, taynbet, mijona, nîqaşanî, pêwajo, dihondirane…” Zafê cumleyê ey estbî ke mi kerd nêkerd mi çîyê fehm nêkerd, mesela, vatêne “Muhura xwe diavêjin bin gavên girîng, jêneger e.” Mi rê wina ameyêne ke tirkî ra açarnayo la mesela çi ya, vano se, qet fehm nêbîyêne. Zaf çekuya “divê” şeklê kîpê emrî (emir kipi) de şuxulnayêne.

Ruşen Bana nuşteyê Xecê Yaman ke ganî nameyê TZP-Kurdî ser o biamayêne la nêamebî, wina kilmek wend. Wendişê aye zî baş nêbi. Teqlê wendişî (vurgu) xirab bi. Mi bi xo zêde fehm nêkerd se vana. Axir çiyo tewr baş, kilmek qisey kerd.

Peynî de M. Emîn Yildirimî qisey kerd. Çarçewaya vatişê ey bellî nêbî la zafane behs kerdêne ke dewleta tirkan senî tada kena. Hetanî nika rojnameyê Azadîya Welatî çend rey gêrîyayo, çend xebatkarê ey tepişîyayê, çiqas ceza ro înan ameya birnayîş. No mîyan de behsê erdlerzê Wanî kerd. Va, çapemenîya tirkan derheqê ardimê hukmatê AKP de zûran kena. Axir wina fotografêko mazlum ard verê çimî ke guneyê merdimî bi rewşa Azadîya Welat bîyaro. Vatêne, çira medyaya bîne ya kurdan qet behs nêkena ke xebatkarê Azadîya Welat gêrîyenê… 

Qiseykerdişê nê embazan de çîyo tewr muhîm ke bala mi ant, hemîne ziwanêko viraşte şuxulnayêne. Cumleyê xo sey tirkî saz kerdêne la tayê çekuyî zî estbî ke fehm nêbîyêne. Mesela çekuyê sey angaşt, berbelav, bîrdozî, daring, duajo, heman, hêman, hevşibîn, jêneger, merîyet, pêkan, pergal, raber, rist, têgeh, teşe, teşegirtin, vebijark… Ez bineyke kurmanckî zana la ez nêeşkaya nê embazan ra tam fehm bikerî. Mi persa, şarê Başûrî û bitaybetî soranan tu çîyêk înan ra fehm nêkerdbi. Coka zafê soranan vatên problemê kurdan o tewr sereke ziwanê yekgirtû yo! Qismê pers û cewaban de rojnamegerêk şarê Başûrî, M. Emîn Yildirimî ra persa, va, “Ez ameya merkezê rojnameyê Azadîya Welatî, heme xebatkaranê şima merkezê rojnameyî de tirkî qisey kerdêne, ti naye ra vanî se?” Na persa lajekî bêcewab mende. Raştîya mesela, qismêko muhîm yê nê embazan, bitaybetî cinîyê ke Bakûr ra amebîy Başûr de xo mîyan de tim tirkî qisey kerdêne.

Badê werdê mîyanrojî hewna panel dest pêkerd. Nê panelî de Gunay Aksoy, Maşalah Dekak, Kamîran Necîm û Îsmaîl Tahir Cangîrî qisey kerd. Seîd Osman zî moderator bi.

Gunay Aksoy spontane çîyê rojaneyî vatî. Va, nika cinî Bakûr de numayîş kenê, gerek heme uca bîyêne. Behsê erdlerzê Wanî kerd, ge behsê mucadeleyê serê koyan kerd. Va, eke ma ewro estê û rojnamegerîye kenê, no bi sayeyê Gurbetelî Ersoze yo. Zaf çîyê ke eleqeyê xo yewbînan ra çin bî, têdima rêz kerdî, qiseykerdişê xo epey zî kerd derg la mi tam fehm nêkerd esas wazena vajo se.

Maşalah Dekakî bi kirdkî, sorankî û kurmanckî selam da cematî. Çarçewaya babeta Maşalahî bellî bî. Behs kerd ke medyaya tirkan de senî ca dîyeno kurdan. Sey nimûneyî, va, gama ke pêşmergeyî kewtî Kerkûk, tirkan nameyê Kerkûkî kerd “Kerkürt”. Hewna, va, Dîyarbekir de gama ke beledîya vat wa şofêrê otobusan kravate girê bidê, rojnameyêkê tirkan manşetê xo de tinazê xo bi kurdan kerd û va “Diyarbakır’da kırovatlı şöförler”. Dima behs kerd ke medyaya Başûrî de medyakarî zaf ê la zaf gran têwgêrenê, refleksê înan zeîf o, nêeşkenê rojeve tayîn bikerê. Maşalahî çîyê başî vatî, feqet ez bawer nîya ke şarê Başûrî ci ra fehm kerd. Mesela, seba ke manaya “kırovat” fehm bikerê, ganî termînolojîyê tirkan ra baş xeberdar bê. Heto bîn ra, eke resmê manşetan û xeberan zî qiseykerdişê xo reyde sey slaytêk pêşkêş bikerdêne, zaf baş bîyêne.

Kamîran Necîm zî şarê Kerkûkî bi. Ey zî bi nimûneyan slayt de nawit ke tayê rojnamegerî fotoshop de senî goreyê armancê xo ra fotografan ser o kay kenê. Babeta ey balkêşe bî la çi heyf ke ey materyalê xo medyaya cîhanî ra arêdaybî. Dima beşdaran ey ra persa ke çîyê winasî medyaya kurdan de tesbît kerdê, înan ma rê pêşkêş bike. Ey va, medyaya kurdan de tayê weşanî estê ke xeber û fotografan weşananê bînan ra gênê la bê ke çime nîşan bide weşanenê. Labelê nimûneyê îspatkerdeyî nîşan nêdayî.

Peynî de zî Îsmaîl Tahir Cangîrî derheqê rewşa medyaya Başûrî de malumatî day. Va, nika Kurdîstanê Başûrî de 180 kanalê radyo û televîzyonî yê lokalî û asmênî estê ke weşane kenê. Kanalî zaf ê la kalîteya weşana înan zaf nizm a. Heme pêmanenê û çîyê aktuelî tede kêmî yê.

Badê ke qiseykerdişê panelîstan qedîya, na rey beşdaran ra gelek kesan, qismêkê înan bê ke çîyê bipersê, wina derga-derg nat û wet ra fikrê xo vatî. Axir a roje temam bî.

Uca ra ma rast şîy galerîya hunerî ke tede fotografê 30 fotografantoxan nîşan dîyayêne. Kurdelaya akerdişê numayîşî Gulîstan Perwer birna.

Uca ra zî berpirsîyaran ma berdîy “Muzeya Qadir Qaçaxî”. No şaîrêko namdar o, şarê Duhokî yo, şîîrê ey heme bi kurmancî yê. Wina aseno ke zaf dewlemend o. Bi îmkanê xo di bînayî kerdê muze û gelek çîyê etnografîkî, arkeolojîkî ûêb. tede ca kerdê. Camêrdêk ma yewbînan de dayî şinasnayîş, va, “No embaz Dîyarbekir ra yo, zaza yo.” Qadir Qaçaxî ez kerda verara xo va, “Ha! Nê zaf pîyaz wenê. Pîyaz nêwerê îdare nêkenê…” Mi ey reyde qisey kerd. Va, mi 1994 ra nat dest pêkerd nê malzemeyî arêday. Zafê înan şarî mi rê kerdê dîyarî. 2009 de zî mi nê her di bînayî sey muze tanzîm kerdî. Şaîr Qadir Qaçaxî karêko zaf erjaye kerdo, karêko giran ke ancax dewlete bieşko bikero. Vatê, heme mi kerdo la nobedarê muzeyan pêşmergeyî bî. Uca ra zî ma şî lokanta ke hertim “qozî û birinc” amade yo.

Dîdarîya Medyakaranê Başûr û Bakûrî – I>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - II >>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - III >>>

Dîdarîya Medyakaranê Başûr û Bakûrî – IV>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - V>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - VI>>>