Dîdarîya Medyakaranê Başûr û Bakûrî - III

Roja diyine ya dîdarîya medyakaranê Bakûr-Başûrî de, badê ke ma arayîya xo kerde, wesênayîşê sererkanê artêşa Îraqî general Babekir Zêbarî ser o, Gulîstan Perwer zî ma reyde, ma şî keyeyê ey. General Babekir Zêbarî merdimêko zaf mutewazî yo, qet nêmaneno eskeran yan generalan. Kêber de yew bi yew destê ma girewt, bi peşmerîyayîş xeyrameyîş da ma. Dima ma rê çay îkram kerde la seba ke şarê ma yê Başûrî şekerê xo vernî de dekenê qedehe, hem zî zaf dekenê, coka zafê çayan apey şîy. Newe ra çaya bêşekire ameye. O mîyan de çend embazan çaya şekirine ser o epey meseleyî vatî. Fehîm Işikî va, “Da-des serrî verê cû ez û çend embazî şarê ma yê Bakûrî ma çend serrî Başûr de, qesabayêk de mendîy. Ma tim şîyêne çayxaneyêk de çay şimitêne. Wayîrê çayxaneyî merdimêko kal bi. Ma çiqas vatêne, Mamo, wa çaya ma bêşekir bo. La mamoyî qet goş nêdayêne ma, qedehe nême ra nême kerdêne pirrî şeker û verê ma de ronayêne. Peynîya peyêne mamo ma ra hêrs bi, va, lawo ez nêeşkena rîyê şima bakûrîyan ra şerefê çaya xo bişiknî. Çaya mi şekerin a, şima wenê biwerê, nêwenê biteqizîn yewna ca!” Babekir Zêbarî va, “Rast a, şarê ma yê Bakûrî şeker ra hes nêkenê.” O mîyan de mi zî va, “Xora bakûrijî bi xo şeker ê, çi hewce bi çaya şekerine!” O zî tede milet heme huya. Weriştiş de general Babekir Zêbarî ma hemîne reyde fotografî antî, dima ame hetanî serê rayîrî, yew bi yew destê ma girewt, ma ray kerdî, hema agêra şi zere.

Roja peyêne ke ma agêrayêne, embazan qal kerd ke dereheqê nê zîyaretî de yew xebere rojnameyê Tarafî de vejîyaya. Ma înternet ra wende, uca de vatêne “General Babekir Zêbarî muxabîrê Tarafî keyeyê xo de qebul kerdo û mulaqat dayo, vato, Tirkîya de her di hetî zî wa fek şerê çekdarî ra veradê.” Rast a ke muxabîrê Mêrdînî yê Tarafî zî heyetê ma de bî. Babekir Zêbarî ma heme sey grûbêk medyakarê Bakûrî wesênay bi keyeyê xo. Ne ey ne zî sewbîna kesî nêzanayêne kesê ke medyaya tirkan rê xebitênê mîyanê ma de estê. Babekir Zêbarîyî raste-rast zî nê çî nêvatî, vateyê kênekêk ser o ey tena fikrê xo vat ke, êdî bi şerê çekdarî meseleyê winasî hel nêbenê, metodê sivîlî hîna kêrameye yê. La rojnameyê Tarafî seke xususî mulaqat dîyayo, xebere wina viraştbî. Tîya ra mi fehm kerd ke zaf çîyê ke rojnameyan de nusîyenê eslê xo de wina nîyê, gereka merdim hertim bi îhtîyat biewnîyo xeberanê medya ra.

Roja diyine panelê hela sibayî de Dr. Rezvan Badînî, Dr. Serbest Nebî, Muhsîn Edîb û Mehemed Elî Etrûşî panelîst bîy, Unîversîteyê Silêmanîye ra Perwîn Ebdulezîz zî moderatore bî.

Dr. Rezvan Badînî behsê astengê ke vernîyê rojnamgeranê Kurdîstanî de yê bi heşt madeyan tarîf kerdî. Çîyê muhîmî nê bîy ke, vatêne medyaya kurdan medyaya hêzanê sîyasî ya, medyayêka lîberale hema çin a. Va, çend mektebê rageyandinî yê partîyan estê la hema zî unîversîteyêkê ma de beşê rojnamegerîye çin o. Grûbê serdestî yê komelkî medya de zî serdest ê, la grûbê dînî û dîyalektê kurdan medya ra para xo nêgênê.

Dr. Serbest Nebî, eslê xo şarê Qamişlo yo, Hewlêr de Unîversîteya Selahedînî de derse dano. Ey teblîxê xo bi bi erebkî wend la verê cû tadabi kurmanckî ser û ma rê vila kerd. Ey zî behsê ambargoyê medyaya neteweya ereb, tirk û farsan kerd ke kurdan ser o bi hawayêko şovenîst senî dewam keno. Pêşnîyaz kerdêne ke ganî medyaya kurdan êdî neteweyî têwbigeyro û bieşko texrîbatê ke medyayê neteweyanê serdestan kenê, betal bikero.

Muhsîn Edîb ke bi eslê xo şarê Helebçe yo û rojnameyê Hewlatî de nuseno, bê ke nimûneyanê tedaya ke Başûr de rojnamegeran ser o esta bido, azadîya rojnamgeran ser o vindert. Va, qanûnê ma de bineyke behsê azadîya rojnamegeran beno la o zî bi “la” yan zî “labelê”yan qedêno. Va, nika Başûr de di mekanîzmayî estê ke azadîya rojnamegeran teng kenê; yew hetê qanûnî ra, o bîn zî, hetê zihnîyet û exlaqî ra yo. La eslê xo de azadî bi reçeteyan û qanûnan nêbena, gerek azadî sey kulturêk warê zihnîyetî de virazîyo.

Mehemed Elî Etrûşî zî va, eslê xo de tu medya bêteref nîya, her weşanêkê medya seba armancêk dest bi cuya xo keno. La organ bi xo teref bo zî xebere şêna bêtaref bêro amade kerdene û vila kerdene. Va, medyakarîye tena muşahidîye û xeberguzarîye zî nîya, eslê xo de medya tim komelî vurnena. Medya fikrê komelî vurnena, rolê medya nê hetî ra zaf muhîm o. Va, ez normal vînena ke medyaya tirk, ereb û farsan miletê ma xirab nîşan bido. La ganî ma bi xo kurdan kirêt nîşan nêdin.

Seba ke no panel de sorankî û erebkî qisey bîye, coka qismê pers û cewaban zaf aktîv vîyart. Gelek kesan derheqê medyaya Başûrî de fikrê xo vatî. Mesela, yewî va, rast a ke Başûr de azadîya medyakaran ne qanûn de ne zî hetê zihnîyet û exlaqî ra esta. Labelê medyaya ma zî zaf gendel a, rojnamegerê ma zaf bêbelge xeberan virazenê. Merdim ke yew xebere waneno, ti nêzanî na xeber a yan hêrîş o. Yewnayî va, estena mektebanê ragehandinî yê partîyanê sîyasîyan vernîya averşîyayîşê medyaya kurdî de astengê tewr sereke yê. Va, xora tu grûp yan partîya kurdan wayîrê programêkê dewleta xoserbîyaya nîya ke biwazo medyaya neteweyî ya kurdan virazîyo. Yewî va, ganî medya paştgrîya heme dîyalektanê kurdkî bikero û ekolêkê eqlî yê kurdewarî virazo neke bi eqlê medyaya tirk, ereb û farsan têwbigeyro. Yewî va, karbidestê hukmatê Kurdîstanî zaf wazenê medyaya serdestan reyde têkilîya xo saz bikerê la qet goş nêdanê medyaya xo. Medyakarê neteweyanê serdestan zî heme perwerdekerde yê, sey mîsyoneran berjewendîyê neteweya xo de şekl danê kurdan. Yewî va, eke muxabîr terefdar nêbo û xebera xo bêteref amade bikero zî, eke dezgeyo ke tede xebitêno teref bo, weşanayîşê xebere de gunehê muxabîrî çin o.

No qisim de gelek kesan rexne ro kurdanê ma yê Bakûrî kerd ke çira vizêr û ewro hende çî bîlasebeb qisey kerdî la derheqê medyaya Bakûrî de tu malumat nêda, coka ma qet nêzanê ke Bakûr de çi organê medya estê yan çin ê, senî xebitênê, kamî ra girêdaye yê. Mi gore rast vatêne, ma hende kesî Bakûr ra şîy, ma ra heşt kesî panelîst bîy, la zafê înan qiseykerdişêko vikîveng kerd.

Qismê cewaban de zî panelîstêk va, mîyanê ma kurdan de hetanî ewro felsefeyêkê netewayetî nêvirazîyayo, tena ma xo ra vanê ma kurd ê û sewbîna dewamê xo çin o. Ma rê fikrêkê neteweyî lazim o. Warê medya de zî, her milet wayîrê tayê edetan o, gerek ma zî bibin wayîrê etîkêkê neteweyî, fikrêkê ma yê kurdane ganî estbo. Yewna panelîstî va, qet hewce nîyo ke ma medyaya serdestan yan zî miletêkê serdestî ra yewî îqna bikerîn ke heqaret ro ma nêkero, çunke îqna nêbeno, ma ganî bilebitîn ke îdîayanê serdestan pûç bikîn, sewbîna çare çin o. Yewnayî va, ewro cîhan de sîleho tewr hêzdar medya bi xo ya, eke ti wayîrê îdîayêk bî, eke yew qala to esta ke ti komelî ra vajî, yan zî ti wazenê şekl bidî komelî, tena rayîrêk esto: Medya.

Badê werdê nêmrojî panelê min û Fehîm Işikî estbi. Camêrdêk bi nameyê Kovan Hisên zî moderatorê ma bi. Fehîm Işikî biney behsê destpêkê medyaya kurmanckî ya Bakûrî kerd la hende zî kronolojîk nêbi. Mi zî behsê medyaya mutewazî ya kirdkî kerd. Mi behsê kirdan kerd. Destpêk de mi bi kirdkî selam da û amadekaran rê sipas kerd. Dima mi bi kurmanckî qisey kerd la hetanî ke mi ra ame mi termînolojîyê sorankî xebitna. Uca mi rê çîyo muhîm no bi ke ez fikrê xo bidî fehmkerdiş. Xora peynî de zafê soranan mi ra vat ke ma tewr baş to ra fehm kerdo. La heqê qiseykerdişî tena 15 deqayî bi, mi hew dî ke moderatorî va wextê to deqayêk mend. Labelê badê ke beşdaran persî û şîroveyî kerdîy, qismê cewabdayîşî de firsend ancî kewt destê mi, çîyê ke mi nêvatîbî, teqrîben mi vatî.

Qismê tewr peynî de zî encamnameyê dîdarîye amade bi. Bi rastî embazanê ke encamname amade kerd, karê xo de serkewte nêbî. Encamname qet zî bi hawayêko tekuz nênuştbî, seke merdim not bigêro wina gelek madeyî têbin de rêz kerdbîy. Salone de ser o epey munaqeşe bi, gelek kesan fikrê xo vat. Peynîya peyêne, encamname sey muswede roja bîne Hewlêr de otele de embazan komputere de nuşt, mi zî tercumeyê kirdkî kerd. 

Şan de badê şamî serekê nuştoxanê Duhokî Hesen Silêvanî ma wesênay bi resturantê Hotel Jîyan. Ma hetanî nêmeyê şewe bi keyf û şahî werd û şimit. Deyîrbazêk şarê Kurdîstanê Rojawanî ud cena, ey dima yewna muzîsyenî tembur cena. Gelek embazanê ma zî deyîrî vatîy. Ma şewêka zaf weşe vîyarna.

Dîdarîya Medyakaranê Başûr û Bakûrî – I>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - II >>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - III >>>

Dîdarîya Medyakaranê Başûr û Bakûrî – IV>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - V>>>

Dîdarîya Medyakaranê Bakûr û Başûrî - VI>>>