Derba Wisarî

Ez nêzana çend serrî yo adir vareno serê koyan, gineno zereyê keyan, zerrîya mayan. Ez xeberan wanena, ancî vengê 38î yeno: “… Rabat Vadisi, Çiçekli ve Demirkapı Bölgesine çok sayıda asker taşıdı…” (… Hûmarêka zêdîye eskerî ruşnayî bi Gelîyê Rabatî, mintiqaya Çixeke û Xêçe…)

Ez xo xo de vana, no hal hîna çend seyî serrî nîya sono. Domanî, key vengê bombe û tufongan ra xelesîyenê. Nê gencî key bi toreyê dinya aşiqê yewbînî benê, zewecînê û benê wayîrê domanan? Key keyê xo de, cilê xo de bi emrê Heqî mirenê? Key keyberê mergî yeno girewtene, yê cuye domananê ma rê zî beno ya?

Gelo merdene û kiştene çarenuşteyê ma yo? Yan ma dîrekt ameyî kiştene yan zî xo bi xo dayî kiştene. Hîris û di serrî avêr zî hal nîya bî.

Tîjîya wisarî pede-pede bîyêne berz. Hîna rind germ nêbîbî la serdê zimistanî zî tenê şikîyaybî. Şilî-şepelîyê wisarî dest pêkerdibî. Hetê ra zî awa vewre, çemê Mizur Babayî urznabî ra, cayê çemî ci rê teng ameyêne. Sey dar û berê wisarî zereyê xo de ca nêbîyêne.

Dinyaya gewre, na comerdîya xo însanan rê zî nêseveknaybî. Zerrîya Celalî zî zere de ca nêbîyêne. Sey çemê Mizur Babayî xo estêne nover û bover.

Eskeran hîna derbe nêkerdîbî. Labelê îdareyê urfî (sıkıyönetim) bî. Merdim nêşîkîyêne ke tever ra selam bido kesî. Di tenî ke amey têleye, yewbînî de qisey kerd, derhal esker kewtêne orte yan cêra kerdêne yan zî tewqîf kerdêne. O wext, di kesî ke amey têleye bîyenê “örgüt” (rêxistine).

Sûke de hal nîya bî. Şar mecbur mendêne, keyan de ameyêne têhet. Roja 30ê adare de, keyê Sakîna de zî gencan hetê ra çaya xo qilme kerdêne hetê ra zî halê welatî ser o hareretin nayêne hurê.

Rasta ey, mevzuyê hurênayîşî halê welatî zî nêbî. Halê sûke ser o qisey kerdêne. O wext mabênê organîzasyonan de lej bî. Pêro kirmanc bî la tayine tayine ra “Kürtçü” (kurdperwer) vatêne. Tayê binan zî ê binan ra “Türk Solu” (çepê tirkan) vatêne. Halbukî pêro warezayî, birazayî, derezayî, misayibî, kewrayî, dost û birayî bî. Çitur ke bîbî, çimê pêroyîne bîbî kor û yewbînî de bîbî dişmen. Zarzêçî çekî girewtibî xo dest, sey felekê yewbînî kewtibî ere rayê. Her roje ere yewbînî pîyêne ke yewêde bînî bikişê. Mayan ra qeyîr kesî nêwastêne ke na gêjbîyayene bivindarnê. Destê mayan ra zî towa nêameyêne, berbîş û qurrîyayîşî ra qeyîr. Kesî vengê xo nêvetêne. Polîs û eskeran zî dûrî ra tey nîyadayêne. No hal belka zî ci rê weş ameyêne.

Merdimî vatêne qey yewode gonîwer cayê de, xo dardo we û her di hetan verdano pê ke keso baş welat de nêmano. Yînan her ke da yewbinî ro, o şa beno, destanê xo keno têra. Sayê ke viraştoxê nê vampîran o yo. Bi eseranê xo îftîxar keno.

Çitur ke bîbî, Celalî no hal ferq kerdîbî û nêwastêne ke welat de bivindero. Coka saete duwês rê bilête birnaybî ke endî şiro.

Da-des gamî nê hetê keyeyê Sakîna de çend gencî ameybî pêser fermanê kiştena Celalî dayêne. Mabênê gencan de misayibê Celalî Wişen zî estbî.

Pîyê Celalî muxtarê taxe bî, yê Wuşenî zî Almanya de karker bî. Ciranî bî, domanê yew taxe, yew kuçeyî bî. Pîya kay kerdêne, pîya werdêne, pîya simitêne.

Serran ra tepîya mi fotografêde înan dî. Pîya antîbî. Fotografêde studyo bî. Her diyîne bi rîhuyayîş destê xo estîbî serê hermeyê yewbînî.

Welatê ma de kesê ke yewbînî ra zîyade has kenê, benê misayîbê yewbînî. Sey Celal û Wişenî.

Misayibînî, her daîm hes kerdene bîye, heta peynîya emrê xo yewbînî seveknayene û ardim kerdene bîye. Misayibînî nînan ra zî zîyade bîye, birayînî ra avêr bîye. Ê zî yewbînî de winî bî.

Rojê ameye, domanî bî pîl, bî gencê vîstserreyî. La endî têleye de nêbî. Destê xo zî serê hermeyê yewbînî de nêbî, sey nê fotografî.

Celal hetêde bî, misayibê xo zî heto bîn de. Her di hetî yewbînî de bîbî dişmen, tim lej kerdêne. Raya înan zî sey zîyade hevalanê xo nîya cîya bîbî. Endî qe yewbînî nêdîyêne, qisey nêkerdêne heta selam bîle yewbînî nêdayêne.

Celalî, verê neynike de porê xo virastêne ke raya peyêne şêro sûke, nas û dostan ra xatirê xo biwazero. Mabênê keyeyê Celalî û sûke di-hîrê sey metreyî yan bî yan zî çine bî. Senî ke rojê de da-des reyî sono-yeno, unca vejîya teber, saete des û nêm bîye, saeta raywanîye rê hîna mendîbî.

Raya sûke verê penceraya keyeyê Sakîna ra vêrdêne ra. Gencê ke zere der ê zî hevalê Celalî bî û yewbînî ra xatirê xo zî waştîbî. Celal ke verê pencera ra vêrd ra şî, hevalî qe şaş nêbî, çike Celal ge keye de bî ge sûke de. Cansenik bî. Deqa yewe ke cayê de bo, deqa bîne zî cayode bîn de bî.

Di gaman de xo est sûke. Hevalan ra kes nêmendîbî. Tayê remaybî şîbî koyan tayê zî hepis de bî. Çend teneyê ke mendê zî xatirê xo înan ra wast û cadeyê parkeyînî ra devacêr wexto ke kewt rayê, vere otelî de rastê misayibê xo bî. Celalî, dismenîya zereyê xo de qedenaybî. Nalet re dismenîye kerde û bi rîhuyayîş misayibê xo de nîyada.

Firsetê xo nêmend ke ey ra zî xatirê xo biwazero. Misayibî çeka xo mîyaneyê xo ra vete û pêsero na pa. Celalî verê xo kerd ere otelî la nêşîkîya ke şêro zere. Bi heşt qerşunan verê keyberê otelî de gina war ro. Saete yewendes bîye.

Vengê çekan ke ame keyeyê Sakîna, kes şaş nêbî. Ê rojan de xora vengê çekan kêmî nêbîyêne. Zaf meraq zî nêkerd. Eke çik o, çiwa yo, çitur bo zî nika Celal xebere ano. Panc deqayî ke vêrdî ra, Celal ke nêame hevalî vejîyay tever ke çi vejîyê!…

Otobuse saete duwês de kewtbî bi raye. Raywanêde xo ca verdaybî.

Maye va:

Heywax, heywax!

Merdena misayîbî,

Corû destê misayîbî ra bena?

Kerdena sima,

Ulu dîwan de zî*

____________

* No nuşte, “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 28, Dîyarbekir, 01-15 gulane 2012, r. 5” de weşanîyayo.