Derheqê Nasnameyê Edebîyatî de

Bêguman Yaşar Kemal kurd o, xora o zî kurdbîyayîşê xo înkar nêkeno. La Tirkîya de û cîhan de sey nuştox yan zî romannuştoxê tirkan şinasîyeno. Bi kilmîye sey edîbêkê tirkî namdar bîyo. Tîya çîyo ke bala ma anceno, şexsê ey nîyo, eserê ey ê edebî yê. Bi vatişêko bîn, Yaşar Kemalo edîb o.

Cahîd Sidqî Taranci kurd bi û Dîyarbekir ra bi la sey nuştoxê tirkan şinasîyeno. Suzan Samanci û Esma Ocak zî Dîyarbekir ra yê, kurd ê, la ê zî sey Yaşar Kemalî nuştoxê tirkan ê. Eseranê xo, hîkayanê xo bi ziwanê tirkî nusenê. Selîm Berekat zî kurd o, kurdanê Binxetî ra yo, yanî Sûrîye ra yo. O zî sey ê bînan eseranê xo bi ziwanê miletê serdestî, bi erebî nusneno.

Çend serrî verê cû, Stokholm de, vereşanêke, mi goştarîya yew radyoyê mehelî kerdêne. Qiseykerdoxê radyoyî behsê yew nuştoxî kerdêne û pesnê ey dayne. Nuştox kurd bi û Îran ra bi. Nuştoxê ma, ez nêzana ke çend hebî klasîkê cîhanî tercumeyê fariskî kerdê, la ey xizmetêko pîl edebîyatê farisan rê kerdo!

Merdim eşkeno lîsteya nuştoxanê winasîyan derg bikero la seba babeta ma nê çend nimûneyî bes ê.

Helbet heqê her însanî esto ke senî xo hîs keno wina zî hereket bikero, bi nê ziwanî yan bi ê ziwanî nuştiş, hendî beno helwêstêka şexsî. Merdim nêeşkeno bi çuyî kesî mecbûrê hinkî çîyan bikero. La hetêk ra, lazim o ke merdim a raste, a reele vaco, bi hîsanê xo nêewnîyo mesela ra. Babeta edebîyatî de merdimê ke ma nameyê înan cor ra nuşt, karê xo de serkewte qebul benê. Munaqeşeyê ma, hetê edebîyatî ra xurtî û qelsîya eseranê înan nîyo. Tîya ma tena munaqeşe kenê ke gelo eserê înan edebîyatê kamcîn miletî ser o hesebîyenê.

Verê heme çî, edebîyat ziwan o. Bê ziwanî viraştiş û xuliqnayîşê edebîyatî mumkin nîyo. Edebîyatê fekkî û edebîyatê nuştekî bi ziwan xulîqîyenê, mûnîyenê û tekûz benê. Edebîyat bi ziwan yeno ronayîş, beno xurt û ziwan zî bi edebîyatî dewlemend beno, mîyanê şarî de, yanî mîyanê wendoxan de kok dano, şitl dano û bergeyê xo hîra keno.

Edebîyat weşikî ya, bi metodê xo îşaretkerdiş û îzehkerdişê problemanê cematkî yo. Merdim sayeyê eseranê edebî de xo yan zî merdimanê dorûverê xo rîpelanê kitaban de vîneno, şinasneno. Sayeyê edebîyatî de merdim cematanê xerîban nas keno, rewşê cîyayan de merdim helwêste û lebata merdiman, semedanê weriştiş û roniştişê înan fehm keno. Bi kilmîye, sayeyê eseranê sey roman û hîkayeyan de merdim dîmenanê tewir bi tewir ê miletan ano verê çimê xo.

Ma na rey agêrî meselaya xo ya asasî û babeta nê nuşteyî ser. Eke ma vacî  ”edebîyatê kurdkî” çi û kam yeno vîrê ma?

Bêguman Ehmedê Xanî, Melayê Cizirî, Erebê Şemoyî û merdimê winayênî û eserê înan yenê vîrê ma. Helbet mîyanê miletanê bînan de zî bi seyan nuştoxî estê ke eserê înan, eseranê nuştoxanê ma ra kemî nîyê, la ma nêeşkenê nameyê înan rêza edebîyatê kurdkî de name bikî. Sedem zî tena ziwan o.

Wexto ke ma vacî edebîyatê rûsan, edebîyatê tirkan, edebîyatê swêdîyan, do edebîyatê rûsan ra Tolstoy, Çêxov, Şolohov, edebîyatê tirkan ra Orhan Kemal, Fakîr Baykurt, Yaşar Kemal, edebîyatê swêdîyan ra August Strindberg, Vilhelm Moberg, Gunnar Ekelof û zaf merdimê bînî bîyerê vîrê ma.

A game xurtî, qelsî yan zî mukemelbîyayîşê eserêkê edebî, nêbeno krîterê bellîkerdişê nasnameyê eserêkê edebî. Kilîtê nasnameyê eseranê edebîyan, ziwan o.

Netîce, eserê edebî ke bi ziwanê kurdkî nusîyayê û nusîyenê, tena ê edebîyatê kurdkî anê meydan. Na mana de, mavajin Yaşar Kemal û nuştoxê ke bi eslê xo kurd ê, ê ke ma nameyê înan cor ra nuşto û ê sey înan, edebîyatê înan seba ke bi ziwanê kurdkî nîyo, eserê înan zî aîdê edebîyatê kurdkî nîyê.