DERHEQÊ ŞAÎR MEMÎ DE

Hûmara 16ine yê kovara Vateyî demê na ra avê vejîye. Na hûmare de xeylê nuşteyê balkêşî estê. Labelê noca de wastena mi a nîya ke ez yew bi yew înan ser o vindîne. Ez wazen noca de, roportajo ke hetê Yekta Lezgîn û Roşan Lezgînî ra amo kerdene, ey esas bigêrîne û çend çekuyan Memî (Mela Mehemed) ya kî Seyda Mela Mehemedî (*) ser o binuşnîne.

Haydarîya ke Mem bi xo roportaj de dano, goreyê aye, o 1939ine de dewa Dîyarbekirî Hezan de maya xo ra amo dinya. Hezan girêdayîyê qeza Licê yo. Pîyê Memî, melayê na dewe bîyo. 1949ine de dewa înan de mekteb bîyo ra, Mem a serre şîyo mekteb û panc serrî dewe de wendo. Bado kî dewa xo terk kerda şîyo teber û feqîtîye wenda. Eke wendiş kerdo temam dest pêkerdo melayênî kerda û nika êdî “emeklî” yo.

Memî şîîra xo ya verêne 1958ine de Barzanî û şerî ser o nuşta. Nimûneyê ke Memî roportaj de dayê, ê nîşan danê ke şîîranê ey de temaya welatheskerdoxîye cayo bingehîn gêna. Labelê no nîno o mane ke Memî şîîrê xo tena bi na tema nuştê. Şîîranê ey de temayê bînî kî estê. Ma vajîme, şîîra “Ez Gul a” nînan ra yew a.

Ez gul a, gula sûr a

Rengan de bêqisûr a

Amed a, birînkûr a

Ez gul a, qefesdurr a

Ez gul a, gulzerdek a

Boyweş a, qorçîçek a

Ne kilm a, ne dergek a

Gul dest a, xort keynek a

(...)

Mem qîymetêde zaf gird dano ziwanî û no sebeb ra kî şîîrê xo bi ziwanê dayike nuştê. Heto bîn ra o verva nêzanayîşî vejîno û wazeno ke şarê ma biwano, bimuso, heşar bone. Nîyadê, ey no wastişê xo, şîîra xo “Ez Binusnî, Ti Biwane” de se rindek/weş ardo ra ziwan.

Nas ke xo, kurdî bizane

Baw û kalik, da w bi pîran.

Ez çi vacî, goş ci şane

Ez binusnî, ti biwane.

Ma nêweş î, derd hezar o

Dermanê ma pelkê dar o.

Wişkê dare bi kermê dare

Ez binusnî, ti biwane.

Nas ke ti şêx, beg, melayan

Hewn de mendê, wirze payan

Çar parçe yê, ca bi cayan

Ez binusnî, ti biwane“

(...)

Rojê ke ma teder îme, rojê Newroze yê. Şarê ma her hetê welatî de, welatanê pêşeyan de hazirîya roşanê xo keno. Newroze ser o şîîrêda Memî esta, ez wazen çend rêzanê aye kî nîşanê wendoxan bidîne:

Newroz dîrok de zehf kan

Di weqtê baw û kalan

Nemrûd perest bi putan

Di ay weqtî no roşan

Îbrahîm peygamberî

Werdî kerdî ay serrî

Putê Nemrûdê verî

Serrî bi çar hezaran

Newroz di ay weqtan de

Pê vato Quran de

Bi çar hezaran zêde

Serrî vêrtê Newrozan

Weqtêk serê wesarî

Kaway Asinkarî

Vist û yewê adarî

Kîşto neyarê kurdan

(...)

_____________

(*) Mem şagirdê Ehmedê Xasî yo û nêzdî ra ey nas keno. Seyda roportaj de derheqê ey de kî agahdarîyêda kilmeke dano.

Bi kilmekîye, ez bi xo zaf kêfweş a ke no roportaj amo weşanayene, ez derheqê Mela Mehemedî de tayê çîyan musaya, mi o nas kerd. Destê Yekta û Roşanî weş bêne. Ez hêvî kena ke ma demo ameyox de derheqê Mem û înanê sey ey de bibîme wayîrê haydarîya zîyadeye, înan tayêna rind nas keme.

Seke wendoxî kî zanenê Ehmedê Xasî, 1899 de bi kirdkî yew mewlud weşanayo. No kirdkî (kirmanckî) de kitabo yewin o.

NOT: No nuşte, 7 adare 2000 de nusîyayo û rojnameyê Dema Nû de weşanîyayo. Nuştoxî bi xo nuşte reyna wendo, tayê çîyê hurdî vurnayê û keypelê ma rê şawito.