DYA Mutefîqîya Tirkîya Munaqeşe Kena

Goreyê ke çapemenîya tirkan qal kena, DYA nika ancîna mutefîqîya xo û Tirkîya munaqeşe kena. Mesela, rojnameyê New York Timesî hûmara xoya 10.06.2010 de derheqê Tirkîya de wina nuşt: “Tirkîya mutefîqêka sernerme ya DYA bî la nika tadîyaya halê teli bîyene.”

Seke yeno zanayene gama ke DYA serra 2003 de mudaxeleyê Îraqî kerdbi, verê cû waştbi ke erdê Tirkîya ra hêrîşê Îraqî bikero la meclisê tirkan tezkereyê ke seba rayîr dayîşê DYA destûr dayêne red kerdbi. Bi no qayde reya verêne mîyanê Tirkîya û DYA de serdinî virazîyabî.

Nika wina aseno ke têkilîyê DYA û Tirkîya ancîna sist benê. Çunke Tirkîya tam eksê polîtîkaya DYA ya vera Îranî de têwgêrena. Mesele tena na zî nîya. Tirkîya êdî sey verî goş nêdana DYA, hesabê xo ser o û xo ra bawerbîyaya têwgêrena. Bitaybetî îqtîdarê AKP de Tirkîya dewletanê ereban reyde têkilîyê xo xurt kerdîy. Tewr peynîyan de zî gama ke Yewîyîya Neteweyan pêşengîya DYA de roja 08.06.2010 de derheqê Îranî de qerarê ambargoyî girewt, Tirkîya raya redî da. Xora verê cû zî Tirkîya û Brezîlya pîya Îranî reyde peymana hemkarîya dayîş û girewtişê madeyê uranyumî îmza kerdbî.

Nika DYA de, dostanî û hemkarîya stratejîke ya mîyanê DYA û Tirkîya de munaqeşe bena. Meqaleya ke muxabîranê rojnameyê New York Timesî ra Sabrina Tavernise û Michael Slackmanî nuşta de polîtîkaya teberî ya Tirkîya ke vuryaya, yena munaqeşe kerdene. Meqale de munaqeşe beno ke serekwezîrê Tirkîya Receb Teyîb Erdogan welatanê ereban de bîyo qaremanêk labelê persa tewr muhîme na ya ke derheqê programê nukleerî yê Îranî de û prosesê aştîya mîyanê Îsraîl-Filîstînî de Tirkîya zor dana DYA.

Heto bîn ra, goreyê ke çapemenîya tirkan dana zanayene, konseya karê teberî yê dezgeyê fikrî yê Amerîka ra Steven A. Cookî zî vato, “Amerîka de fikrêko wina nika hasil bîyo ke Tirkîya mintiqa de vazdana û eleyhê waştena hêzanê girdan de çîyan kena. Coka amerîkayijî nika persêka winasî xo ra persenê ke ma do senî Tirkîya şerîdê xo de verdin?”

Hewna, her ke şino mîyanê Îsraîl û Tirkîya zî vera-vera abeno. Eke mutefîqîya tirkan û îsraîlîyan nêxeripîyo zî têkilîyê Tirkîya û Îsraîlî her ke şino sist benê. Nê des serranê peyênan de fikrê tirkan derheqê îsraîlîyan de zî zaf vuryayo. Nê faktorî zî tesîr ro têkilîyanê DYA û Tirkîya kenê.