Dîyarbekir de Kursê Kirdkî

Nê demanê peyênan de Dîyarbekir de kirdî eleqe nîşanê kirdkî danê û na çerçewa de kursê kirdkî (zazakî) dîyenê.

Kurso ke Odaya Tebîban ya Dîyarbekirî de aşma kanûne ra nat dewam keno de Roşan Lezgîn derse dano. Kesê ke Odaya Tebîban de dersa kirdkî gênê, zafê înan doktor ê. Yê bînî zî mela, avukat, muhasib û qismêk zî memur ê. Destpêk de kurs bi çend kesan dest pêkerd la nika dorê da-vîst kesî dewam kenê. Û her ke şino kesê ke wazenê dersa kirdkî bigîrê roje bi roje vêşî benê. Naye ra girêdaye kitabê kirdkî zî hîna vêşî roşîyênê. Kesê ke yenê kursê kirdkî muheqeq ferhenganê kirdkî, kitabê rastnuştişî û kitabê dersa kirmanckî (zazakî) erînenê.

Kesê ke yenê kursê kirdkî ke Odaya Tebîban de dîyeno pêro wende yê; zafê înan mezunê unîversîte yê û zaf ra tay kirdkî zanê. La tena kirdkîya dewe yan mintiqaya xo zanê. Qismêkê kursîyeran edebîyatê kirdkî ra xeberdar nîyê û alfabe nêşinasnenê. Naye ra girêdaye, wendiş û nuştişê kirdkî zî nêzanê. Coka kursî xo rê kerdo hedef ke qet nêbo kursîyerî fekê mintiqaya xo baş qisey bikerê. Dima kirdkî baş fehm bikerê; yanî, fekanê bînan yê kirdkî bişinasnê, ferqê mîyanê fekan de bivînê û çeku yan zî formê çekuyanê cîya-cîyayan ke fekanê bînan de yenê vatene bişinasnê û hol fehm bikerê. Çunke eke fekê cîya-cîyayî yê kirdkî nêrê zanayene, kesê ke mintiqayanê cîya-cîyayan ra yê, gama ke bêrê têhet nêşênê yewbînan ra asan fehm bikerê. Sey nimûneyî, kirdê Dara Hênî çekuya “banderbîyayîş/bonderbîyayîş” ke mintiqaya Pîranî de yena vatene nêşinasnenê, heto bîn ra, şarê Pîranî zî çekuya “musayîş” ke eynî mana de mintiqayanê bînan de yena vatene nêşinasnenê. Bi no qayde hîna gelek çeku yan zî formê bînî yê çekuyan estê ke çarçewaya kursî de yenê vatene û hêdî-hêdî kursîyerî benê aşnayê fekanê bînan.

Xora kursîyerê ke yenê dersa kirdkî, mintiqayanê cîya-cîyayan yê sey Dara Hênî, Gêl, Hêni, Karêr, Licê, Pasur, Pîran, Sêwregi û Sîwan ra yê. Seba ke kurs de tena kirdkî qisey bena coka nê heme fekî yenê qisey kerdene. Û bi no qayde fekê cîya-cîyayî bi hawayêko tebîî û pratîk de hêdî-hêdî tênizdî benê, yewbînan ra fehm kenê. Heto bîn ra, bê ke kursîyeran ser o bêro ferz kerdene, formê standardî yê çekuyan ke Grûba Xebate ya Vateyî tercîh kerdê zî yenê musnayene.  

Seba wendiş û nuştişî, destpêk de qaydeyê nuştişî wina ser ra û bi hawayêko asan yenê musnayene. Yanî, kurs de qaydeyê gramatîkan ser o wina derg û dila, bidetay, bi hawayêko huşk nêno vindertene. Tîya de hedef no yo ke, hişê kursîyeran têmîyan nêkewo, derse monoton nêbo. Coka qaydeyê serekeyî, ma vajin, alfabe, xususîyetê çekuyan, edatî, zemîrî, bestoxî, karî, prefîks û sufîksî yenê nîşan dayene. Gama ke metnan ser o yeno vindertene, meselaya mentiqê kirdkî û hetêk ra zî sentaksî ser o zî yeno vindertene.

Dima kesê ke şênê binusî, metnanê kilmekan nusenê. Nê metnî hetê rastnuştişî ra redakte benê, cayê ke mudaxele bîyo bi hawayê bold û sûr yenê îşaret kerdene û sey babeta derse bi metodê projeksîyonî heme kursîyerî têreyde cayê ke şaş nusîyayê ser o mişawire kenê. Axir kurs de teorî û pratîk pîya bi hawayêko tebîî yenê tetbîq kerdene.

Seba ke ûsulê rastwendişî, dîksîyon û fonetîkê kirdkî baş bêro zanayene, kursîyeranê ke metn nuşto, sey parçeyêkê derse metnanê xo biveng wanenê.

Badê ke qaydeyê bingeyênî yê kirdkî yenê nîşan dayene, na rey kursîyerî dest bi wendişê metnanê kirdkî yê cîya-cîyayan kenê. Naye ra dima dest bi tercume beno; tirkî ra tercumeyê kirdkî – kirdkî ra tercumeyê tirkî. Yanî, kurs esas bi hawayê xebata atolye dewam keno.

Badê nê merhaleyî, na rey kesê ke biwazê yan zî kesê ke meylê înan ê edebî estbo, merhaleyêka hîna cîya de do atolyeya edebîyatî dewam bikero.

Hetêkê muhîm yê nê kursî zî no yo. Heme kursîyerî şênê îmkanê înternetî ra îstîfade bikerê û komputere bişuxulnê, yanî, tena zemanê kursî de ney, wextanê bînan de zî şênê yewbînan reyde têkilî ronê. Coka seba têkilîye tora înternetî ser o grûba e-mailî ameya saz kerdene. Heme kursîyerî şênê tora înternetî ser o zî xebatanê yewbînan ra xeberdar bibê. Kurs de cîhazê projeksîyonî û komputerî zî sey materyalê derse yenê gurenayene.