Ez Qewmê Xo Ra Terseno

Yew vatiş vano “Ziwano ke domanî (gedeyî) qisey nêkenê, ameyoxê ê ziwanî zî çin o”. Rasta kî (zî) winî (hênî) yo. Rasta kî ziwano ke domanî qisey mekerê, ameyoxê ê ziwanî çin o. O ziwan ne rûmet vîneno ne kî mîyanê ziwananê bînan de cayê xo gêno (cêno). Rojê êna ke, o ziwan beno vîndî şono.

Ziwano ke mêyro qisey kerdene, o ziwan bê welat say beno. Welat, cayo rûmetin o. Welat, qedr û qîymetê merdimî (mordemî) yo. Welat, estbîyene û çinbîyena merdimî ya. Welat ziwan o, ziwan kî welat o. Merdimî, bi welat û bi ziwanî benê merdim. Merdimo ke bê ziwan û bê welat o, aîdê xo nîyo. O merdim xo ra bîyo dûrî, bîyo xêrîb. O merdim merdimo nêmcet o. Peynîye de, o merdim merdimo temam say nêbeno.

Madem ke seba merdimî ziwan hende (honde) rûmetin o, ziwan estbîyen û çinbîyena merdimî ya, o wext merdim seba ziwanê xo ganî (gereke) zaf-zaf çîyan bikero. Çîyo tewr (en) şenikek o yo ke, merdim ganî ge-ge seba ziwanê xo, xo ra persan pers bikero, vajo: “Eceba ewro mi seba ziwanê xo se kerd? Mi seba ziwanê xo hetanî nika çi gure ard ca? Mi çiqas (çixa) kitab û kovarî herînay? Mi çend kitab, kovar, rojname ûêb. wendî?”

Ez qet bawer nêkeno ke ma persê winasî (nîyanênî) xo ra pers kerdê. Ma vajî ke qewetê ma nêşî çîyanê winasîyan û ma nîşkîyayme kitaban biherînîme û biwanîme. Ma ma nîşkînîme komeleyan (dernegan) de, sendîkayan de kî ziwanê xo qisey bikeme? Ma vajî qewetê ma nêşî çîyanê winasîyan kî. Ma ma nîşkînîme keyeyê xo de ziwanê xo qisey bikeme? Şima ke mi ra pers bikerê, ez vano ke, ma seba ziwanê xoyê rindekî şîkînîme her çîyî bikeme. Ma, xora nêwazenîme seba ziwanê xo çîyê bikeme. Ez vano, derheqê ziwanê xo de ma rasta kî kesê dirî (dirû) me. Rasta kî ma qewmêde dirî me.

Dewanê ma de, zar û zêçê ma têde tirkî qisey keno. Kayê xo tirkî kay keno. Nan û awa xo tirkî wazeno. Tirkî nişenê ro û wurzeno ra. Bi nê qaydeyî ameyoxê ziwanê ma senî rind beno? Pîlê mayê ke qet tirkî nêzanê, înan ra teber ê bînî têde winî yê. Ez nêvano, şima vajê, ma seba ziwanê xo hetanî nika xirabîye ra wet (dot) çi kerdo?

Qewmê mayo ke welat ra şîyo bajaranê girsan kî nostaljî ra wet qet çîyê nêkeno. Vanê “Ma gimgimij îme”, vanê “Ma sosyalîst îme”. Binra (binera) hetanî ser zur a. Nostaljî yo. Ma ne gimgimij îmê ne sosyalîst îme, ne kî wayîrê kulturê xo me. Wexto ke zereyê ma xorîn-xorîn bêro kinitene (kendiş), uca ra yew tirko se zinar vejîno. Wexto ke ma ziwanê xo qisey kenîme, ti vana belkî tofan dano ma ro! Ti vana ma qusirêde zaf girs kenîme. Wexto ke yew peyayo binamûs (pîyawo namuslî), seba ziwanê ma û welatê ma qisey bikero, ma benîme har û zeliqînîme ê merdimî ra. Welatê xo û kulturê xo înkar kenîme. Ez ney, şima vajê, kotîyê ma kurd o? Kotîyê ma gimgimij o? Zereyê ma, kotî ra seba ziwanê ma kirmanckî (zazakî) veşeno?

Ma ziwanê xo ra sey yew pezkovîye remenîme. Sey yew dişmenî qayîtê kovar û kitabanê ziwanê xo kenîme. Kulturê xo rê wayîr nêvejînîme. Kulturê şarî ser o kî benîme har. Wexto ke ma tirkî qisey kenîme, bi luxet, bi pîltîye, bi zanayî qisey kenîme. Ti vana tirkê tewr meqbûlî ma îme. Ti vana peyayo tewr zanaye ma îme. Wexto ke dore amey ziwanê ma, benîme şaş, benîme lal. Ziwanê xo ra benîme înkar.

Gama ke yew merdimo binamûs ma ra pers bikero vajo “Şima qey ziwanê xo qisey nêkenê û nêwanênê?” Cewabê ma hazir o. Ma bi kirmanckî nîşkînîme fikranê xo îfade bikerîme. Qey bawo? Ma ziwanê îngilizan ser o xo kişenîme. Ma wexto ke tirkî qisey kenîme, sey yew bilbil îme. Ma beno ke ma ziwanê xo rind nêzanîme?

O wext bêrê ma ziwanê xo qisey bikeme, biwanîme, binusîme. Keyeyê xo de, mêmantîya xo de, edet û qaydeyanê xo de rûmet bidîme ziwanê xo. Ma nîşkînîme nînan biyarîme ca. Qey bawo? Ma tirkî daha rind beno? Eke winî yo, ma qey dirîyîye (dirûtîne) kenîme?

Keyeyê xo de televîzyonê xo seyr nêkênîme. Keyeyê xo de ziwanê xo qisey nêkenîme. Mêmananê xo de ziwanê xo qisey nêkenîme. Roja rinde û xirabe de ziwanê xo rê wayîr nêbenîme. Nêwanenîme, nênusenîme. Pekî ma ra xirabêr qewmêde bîn esto?

Bêrê ma nayê mekeme. Bêrê ma nê ziwanê maya xo rê wayîr vejîme. Bêrê ma dest ra çi amê, aye de teqsîr mekeme. Bêrê ma nê ziwanê xo yê rind û delalî tena ca meverdîme. Ameyoxê domananê xo teng û tarî mekeme. Bêrê ma kî ziwanê xo qisey bikeme, binusîme, biwanîme.

Bêguman, o wext her kes zano ke ma kurdê onurlî me.

Eke nînan nêkena, o wext to û wijdanê xo. Ma ez se bikerî? Heq (Homa) cewabê to bido. Qisaya min a peyêne a ya ke, ez dişmenî ra nê, qewmê xo ra terseno.

Mersîn, 23.10.2008

________________

Çime: Vate kovara kulturî, hûmare: 32, rîpel 159-161