Faşîstîye û Rebenîye

Keyepelî înternetî yê rojnameyê Zamanî de bi sernameyê “NBC televizyonunda skandal görüntü (Televîzyonê NBC de manzaraya skandale)” (*) yew xebere weşanîyaya. Mexrecê xebere ajansa ANKA ya. Gama bîne mi na xebere wende. Destpêkê metnê xebere de mîyanê parantezî de îbareyê (VÎDEO) nuşteyo. Yanî, merdim wina fehm keno ke hem xebere hem zî vîdeoyê manzaraya skandale esto. La keyepel de tena metnê xebere esto, vîdeoyê manzaraya skandale çin o. Wina fehm beno ke edîtoran bi zanayîş vîdeo, yanî manzaraya skandale nêweşanaya. Çunkî beno ke skandal yewna skandalî xo reyde bîyaro!

Muhtewaya xebere bi kilmîye wina ya: Kanalê televîzyonî yo tewr gird yê Amerîka (DYA) NBC de yew xebere weşanîyaya. Xebere derheqê hîrê tene ciwananê amerikayîjan de ya. Nê her hîrê ciwanan waşto sînorê Îranî ra bi qaçaxî bivîyarê la hetê hêzanê leşkerî yê Îranî ra tepişîyay. Kanalê televîzyonî NBC gama ke derheqê na bîyene de programanê hela sibaynan ra programo bi nameyê “Today's Show” de xebere pêşkêş kerda, xerîteyê mintiqa zî ekran de nîşan dayo û ser o îbareyê “Kurdîstan”î nuşto. Tirkê ke Amerîka de ciwîyenê naye ser o har bîyê û tofan kerdo ra! Şaristanê Nîw Yorkî yê Amerîka de bi nameyê “Radyo Türküm” yew kanalê radyoyî esto. No radyo na mesela de bîyo merkezê reaksîyonê tirkan. Sey yew kampanya protestonameyêk nuşto û kanalê televîzyonê NBC rê şawito. Xebera nê reaksîyonî û protestoyî hetê ajansa ANKA ra virazîyaya û ro heme cîhanê çapemenîya tirkan vila kerda. (**)

Tercumeyê metnê protestoyê tirkan tam wina yo:

“Today's Show” ke hela sibaynan televîzyonê NBC de weşanîyêno, a xebera ke derheqê 3 ciwananê DYA ke hetê Îranî ra bi sucê ke înan waşto bêdestûr sînor ra bivîyarê tepişîyay de weşanaya, mintiqaya ke ciwanî uca sînor ra vîyartê sey Kurdîstanî nîşan dayo. Na xebera ke behs bena de nê 3 ciwanê ke hetê Îranî ra tepşîyay ra mesajê dadîya Sarah Shourde yo derheqê Îranî de ca girewt. Dayîke nê mesajî de vato, nê ciwanî merdimê hol ê û înan nêwaşto ke Îranî rê bêhurmetîye bikerê, ez hêvî kena ke serbest veradîyê. Labelê xeberêka winayêne de zî televîzyonê NBC û weşangerê “Today's Show"î ke hurmet nîşanê yekpareyîya erdê Tirkîya û Îraqî nêdanê, serê xerîteyî de îbareyê Kurdîstanî ronayo. Ma sey cematê Radyo Türküm NBC şermezar kenê ke yew welato xeyalî yo ke hetê dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo, bin ra çin bîyo, belgeyanê resmîyan de nameyê ey zî çin o, seke estbo nîşan dayo.

Yê ke nê çîyan vanê, dewleta Tirkîya yan yew dezgeyêkê dewlete, ma vajin ke artêşe, yan zî yew mesûlê dewlete nîyo, şar bi xo yo. Tirk ê. Sey min û şima merdimê sivîl ê. Vanê, “Ma NBC şermezar kenê ke yew welato xeyalî yo ke hetê dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo, bin ra çin bîyo, belgeyanê resmîyan de nameyê ey zî çin o, seke estbo nîşan dîyayo.” Perrê wetênî yê dinya de, ta Amerîka de, yew kanalê televîzyonî, eke qezaen bo zî, xerîteyî ser o nameyê yew mintiqa sey “Kurdîstan”î nîşan bido, tirkî na kerdene sey “skandal” vînenê! Tavilî har benê û kampanyaya protestoyî organîze kenê.

Na kerdene senî îzeh bena?

Ez vana qey tirkî wazenê bi no qayde çimê her kesî bitersnê. Qezaen yan bi şaşî bo zî, ganî tu kes nêvajo “Kurdîstan esto.” Eke vajo, tirkî har benê û înan protesto kenê. Eke destê înan ra bîyero beno ke qetlîam zî virazê. Ez tekrar vana, ê ke nê çîyan kenê dewlete yan yew dezgeyêkê dewlete yan zî yew mesûlê dewlete nîyo, tirkê sivîl ê, şarê tirkan bi xo yo.

Merdim na kerdene, yanî nê reaksîyonî, na helwêste senî name bikero? Esas merdim çi name pirano?

Îran de, hemeyê mintiqaya kurdan nêbo zî, erdê kurdan ra qismêko pîl bi nameyê “Ostanê Kordistan”, yanî “Eyaleta Kurdîstanî” name beno. No namedayîş resmî yo. Yanî, cayo ke her hîrê ciwananê amerîkayijan waşto bi qaçaxî sînor ra bivîyarê, hetê dewletêk ra bi hawayêko resmî sey Kurdîstanî şinasîyêno. Eynen, belgeyanê resmî de zî “Kurdîstan” nuşte yo.

Teberê sînorê Îranî de, bakûrê Îraqî de mintiqayêka girde hetê zafê dewletan ra, hetta ke, hetê dewleta tirkan ra, yanî hetê Tirkîya ra zî bi hawayêko resmî sey Kurdîstanî şinasîyêna. Belgeyanê resmîyan de zî na mintiqa sey Kurdîstanî qeydkerde ya.

Dewrê dewleta Osmanî de mintiqaya ke kurdî tede ronişenê sey Kurdîstanî name bîyêne. Belgeyanê resmîyan de nameyê na mintiqa Kurdîstan bi. Nika zafê erdê Kurdîstanî mîyanê sînorê dewleta tirkan Tirkîya de yo. Badê ke faşîstanê tirkan (Îtîhad we Teraqî) serektîya Mistefa Kemalî de komara Tirkîya rona û Lozan de resmîyetê aye tescîl kerd, weriştî bi darê zorî kurdî înkar kerdî û nameyê Kurdîstanî qedexe kerd.

Ewro her kes mutabiq o, dinya alem pêro zano ke nufûsê kurdan 40 mîlyonî ra vêşêr o. Her cayê dinya de kurdî estê. Helbet Amerîka de zî kurdî estê. Labelê tirkî, şarê tirkan, qasê panc perey kurdan ra fikare nêkenê, pax bi kurdan nêkenê. Werzenê dewletêka tewr girde yê cîhanî de, kanalê televîzyonêkê tewr girdî protesto kenê, tehdîd kenê, çimê înan tersnenê ke yew nameyo ke tirkan qedexe kerdo, çira ê zî qedexe nêkenê.

Nê karî rê, na kerdene rê, na helwêste rê cesaretêko zaf pîl lazim o. Her kes cesaret nêkeno werzo yew çîyo îsbatkerde çarçewaya dinya de qedexe bikero. Tirkî nê cesaretî kotî ra gênê? Ez wina fikirêna ke tirkî dereceyê faşîzmêkê xorînî de nîjadperest ê. Zafê cesaretê xo na nîjadperestîya xo ra, faşîstîya xo ra gênê. Ê dîyine, tirkî cesaretê xo rebenî û pepukîya kurdan ra gênê. Kes rebenan ra, pepukan ra, belengazan ra tu fikare nêkeno.

Ez kurdan û tirkan ra teber miletanê cîhanî zaf hol nêşinasnena. Yanî, nê her di miletan ra teber, ez karakter û xulqê miletanê bînan hol nêzana. La ez vana qey ez kurdan û tirkan hol şinasnena. Ez zana xususîyetê înanê karakterîstîkî senîn ê. Çunkî ez bi xo kurd a. Û ez bala xo dana cuya tarîxî û sosyalî ya kurdan ser, ez demildest înan taqîb kena.

Ez ziwanê tirkî zî hol zana. Coka ez şêna bi asanî bala xo bida cuya tarîxî û sosyalî ya tirkan ser zî. Ez tirkan zî demildest taqîb bika. Heto bîn ra, ma ha pîya yew welat de, têmîyan de ciwîyenê.

Hetê xususîyetanê neteweyî (mîlî) ra bi hawayêko umûmî ez kurdan reben û belengaz vînena. Hetta ke ez se ra newayê kurdan bêhîssîyat vînena.

Hetê xususîyetanê neteweyî (mîlî) ra, bi hawayêko umûmî, ez se ra newayê tirkan zî nîjadperest û faşîst vînena. Hema vajêne ke nê dewrî de, ez tirkan sey miletê tewr faşîst û nîjadperest yê cîhanî vînena.

Zafê reyan partîyê kurdan yan şexsîyetê sîyasî û roşinbîrî yê kurdan gama ke derheqê meselaya kurdan de, derheqê têkilîya kurdan û tirkan de qisey kenê, fikrê xo nusenê yan zî beyanat û vilawekan vila kenê, zaf bi dîqet têwgêrenê ke guneyê bindestîya kurdan tena bikerê milê dewlete de. Dewlete zî, seke merdimî yanî seke tirkî aye îdare nêkenê, seke awe yan hewa bo, çîyêko sabît nêbo, winî qal kenê. Vanê, “Dewlete heqê kurdan werdo. Dewlete zulm ro kurdan kena.” Vanê, “Kurd û tirkî bira yê. Tu eleqeyê kurdan miletê tirkî ra çin o.” Mesela, vanê “Îsmaîl Beşîkçî tirk o, Kemal Pîr tirk o. La nê merdimî heqê kurdan pawenê…”

Ez bi xo nêzana Kemal Pîr tirk o yan ney. Beno ke tirk nêbo. Seba heqê kurdan çiqas mucadele kerdo yan nêkerdo zî, ez zaf hol nêzana. La kurdî hertim pesnê ey danê û bi no qayde perde ancenê nîjadperestî û faşîstîya tirkan ser. Ez Îsmaîl Beşîkçî şinasnena. Îsmaîl Beşîkçî vano ez tirk a. Û heqîqeten sey yew kurdî seba kurdan mucadele keno. Tewr zaf zî tirkan rexne keno. Seba heq û huqûqê neteweyî yê kurdan hema vajêne ke çi destê ey ra yeno camêrd texsîr nêkeno.

Labelê tirkî tena nê di merdiman ra îbaret nîyê. Nê her di merdimî -esas tena Îsmaîl Beşîkçî- ma kurdan rê zaf erjaye yê la nameyê tirkan ser o neke derya ra, okyanus ra zî yew çilke nîyê. Ez behsê ekserîyetê tirkan kena. Ez behsê miletê tirkî kena. Eke tirkî vera miletanê bînan de faşîstîye nêkerê zî vera ma kurdan de hurr faşîst ê. Ma rê faşîst ê.

1983 de Dîyarbekir de ez restorantê Pîlmenî de xebitîyayne. Wayîrê restorantî Mehemed Macîtî yew werdpewj Mêrsîn ra dabi ardiş. O wext emrê nê camêrdî dorê 45-50 serran bi. Mezeyo serdin (soğuk meze) yê verê eraqî amade kerdêne. Westayê karê xo bi.

Rojêk yew garsonî xo rê bi yarenîye hezar banqnota pereyê tirkî cêba xo ra vete eşte erd û pay gêra ser. Dima, erd ra kaxita pereyî hewana, tif kerd ser û va, “Tifû ro to bo! Zafê merdiman rîyê to ra şerefê xo roşenê.” Uca qestê garsonî o bi ke tayê merdimî seba quruşê pereyî bêşexsîyetîye kenê. La mi hew dî ke werdpewjê ma yê tirkî, pêşmala xo hêrsî reyra sîneyê xo ra kerde. Vir kerde eşte. Va, “Anam avradım olsun ben bu vatan hainlerinin arasında çalışmam!” (Dadîya mi cinîya mi bo ke ez mîyanê nê xayînan de bixebitîya!) Ma heme xo rê şaş mendîy. Ma heyran kerd qurban kerd. La camêrd aşt nêbi. Her ke şi hîna vêşî hêrs bi. Bi barut û mend. Ez meraq kena ke sedem çi yo. Ma çiqas dorê ey gêrenî ke aşt bo, o hende har beno û êrîşê ma keno.

Ma nêzdîyê 50 personelî uca xebitênê. Mîyanê ma de tena o tirk o, yê bînî heme kurd ê. Axir peynî de patronê ma Mehemed Macît (kirîvê Îbrahîm Tatlısesî) ame. Va, “Xeyr o westa?” Westayî va, “Nê xayînan heqaret ro serekê miletê mi Atatirkî kerdo.” Ez sey fezûlan kewta mîyan, mi va “Westa, kesî tîya qalê Atatirkî nêkerdo. Heqaret kotî ra vejîya?!” Werdpewjê tirkî va, “Serê kaxita pereyî de rismê Atatirkî çin o? Nê xayînî pay nêgêra kaxita pereyî ser? No heqaret nîyo, çî yo?”

Yeno vîrê mi, fekê ma hemîne, fekê patronê ma Mehemed Macîtî zî akerde mend. Ma sey rebenan, sey belengazan, sey pepukan fekê xo kerd a, ma nêşîyay çîyekî vajin. Patronî garson kar ra vet zî werdpewjo tirk aşt nêbi. Va, “Ez nêşêna mîyanê xayînan de bimana.” Û da piro şi.

Nika Dîyarbekir de, yew cinî û mêrde Qonya ra cîranê min ê. Emrê înan şeştî ra cor o. Camêrd sîteyê sinaî yê Dîyarbekirî de parçeyanê wesaîtanê citêrîye roşeno. Teqrîben 30 serrî ra vêşêr o ke ha Dîyarbekir de yê. Camêrd bineyke nerm o, sosyal o. Keyfê ey kurdan rê bîyero yan nîyero, çi rey aleyhê kurdan de qalî nêkeno. Cinîya ey par şîy hec, bîya hecîye. Ge-ge yena verê mi, ma suhbet kenê. Ez aye rê hurmet kena. Seba ke xerîb a, ez zaf qedrê aye zana. Ez aye ra vana “Hecî Ana (Dada Hecî)”.

La na Dada Hecîya qonyayija tirke nika mi ra heridan a. Sedem zî no yo. Emser hamnanî reyke ameye cayê karê mi. A esna de cinîya mi zî verê mi de bî. Seba ke cinîya mi tirkî nêzana, ez cinîya xo reyde kirdkî qisey kena, Hecî Anaya qonyayija tirke reyde zî tirkî qisey kena. Mi dî, Hecî Anaya qonyayija tirke nişka ra ma ser de hêrs bîye, va “Êdî linga mi nêna verê to!” Eman-yeman! Se bi? Ez lew nana destê to ra. Ma çi qebhet kerd? Ma vero gêrayî la pere nêkerd.

Hecî Anaya qonyayija tirke ke bîy 30 serrî ha Dîyarbekir de, va “Çira şima verê mi de bi kurdkî qisey kenê?!” Ez vana, “Hecî Ana, cinîya mi tirkî nêzana.” Hecî Anaya qonyayija tirke vana, “Şima binê beyraqa tirkan de nêciwîyênê? Şima nanê dewleta tirkan nêwenê? Êêêêy! No çi ziwan o şima qisey kenê? Xo rê xo mîyan de, keyeyê xo de qisey kenê bikerêne. La teber ra ney!” Hecî Anaya tirke mi ra va “Ti merdimêko zanaye yî. Ti vanî ez demokrasî wazena. To senî hetanî nika tirkî nêmusnaya cinîya xo?!...” Û bê ke xatir biwazo, boça xo girewte û şîye. Şîyayîş o şîyayîş.

Wendiş û nuştişê na Hecî Anaya qonyayija tirke çin o, ummî ya. Yew dewa Qonya ra ya.

Ewro serê sibay gama ke ez ameya dikanê xo, hema ke mi dest bi nuştişê nê nuşteyî nêkerdo, yew cinîya kirde ameye mi ra bi tirkî yew adrese persa. Ez aye dûrî ra şinasnena. A zî mi şinasnena. Yew dewa Licê ra ya. Emrê aye çewres û panc ra cor o. Dewleta tirkan, keyeyê aye zî tede dewa aye pêro veşna. Operasyonê komandoyanê tabura Boluyî de, mêrdeyê aye keye ra vet berd yaban ra bi sosret kişt. Hetanî ke dewa aye veşa û mecburî bar kerd ameye bi Dîyarbekir zî, ez sond wanena ke aye yew çekuye bi tirkî nêzanayne. Mi bi kirdkî cewabê aye da. Mi aye rê adrese tarîf kerd. Aye tam fehm nêkerd. Seba ke hol fehm bikero mîyan ra çend rey bi tirkî persî persay. Mi bi kirdkî cewabê aye da. Wexto ke mi bi ziwanê baw û bawkalanê aye qisey kerd seke ez ro aye heqaret bikerî, aye mirûzê xo ro mi tehl û tirş kerd. Tirkîya xo ra war nêameye. Qet nêva keyeyê to awan bo, xatir zî nêwaşt, eynen sey Hacî Anaya qonyayija tirke boça xo girewte, peyê xo tada mi û şîye.

Mi aye rê holîye kerde. Mi adrese bi detay tarîf kerde. Mi bi zarweşî, bi nezaket adrese tarîf kerde. La seba ke mi aye reyde bi kirdkî qisey kerd, na kirde, seke mi ro aye heqaret kerdo, winî mirûzê xo tirş kerd, xo tada û şîye.

Dîyarbekir, 20.12.2009, Yewşeme

___________

(*) http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=929516&title=nbc-televizyonunda-skandal-goruntu (19 Aralık 2009, Cumartesi, Son Dakika - 10:50)

Seba Videoyî bitikne: http://www.samanyoluhaber.com/h_336083_abd-kanalinda-skandal-goruntu-.html

(**) http://yenisafak.com.tr/Gundem/Default.aspx?t=20.12.2009&c=1&i=229824

http://www.samanyoluhaber.com/h_336083_abd-kanalinda-skandal-goruntu-.html

http://www.habername.com/haber/nbc-turkiye-kurdistan-harita-31418.htm

http://www.timeturk.com/NBC-televizyonunda-skandal-goruntu_104871-haberi.html

http://www.habername.net/nbc-televizyonunda-skandal-goruntu-haberi-116118/

http://www.gazeteturka.com/news_detail.php?id=69106

http://www.sanliurfam.com/news_detail.php?id=1913

http://www.guncel-haber.com/5369174/haber_abd_kanal%C4%B1nda_skandal_g%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BC/