Heq Kesî Şaş Nêkero

Nê serranê peyênan de xebata ke ziwanê ma ser o bena, weş û geş bena. Ziwan roje bi roje yeno xo ser, qedr û qîymetê ci zêdîyeno, beno weyîrê esaletî. Serre bi serre gamê muhîmî erzîyenê. Miletê ma hîna zêde pê eleqedar beno. Her serre çendayê kitab û kovarî neşr benê, parçe-parçe bibo zî ziwan warê medya de cayê xo gêno.

Merdim pê beno keyfweş û zerrîweş, can yeno ci!

Helbet çîyo ke beno, bes nîyo. Ma rê sazgeh û dezgehî, kadro û mamostayî, radyo û rojnameyî lazim ê.

Ma rê zaf çî lazim o.

Labelê kîşta na xebata weşûgeşe de tayê merdimê ma estê ke -êdî ke nêzanîye ra yo êdî ke yewna çî ra yo- na babete ser o qalê winasî fek ra vejîyenê ke merdim vano bîlhasa wezîfe girewto xo ser ke zerrîya merdimî reş û teng bikerê.

Se vanê nê delalîyê ma?

Zazakîya ke goreyê raporanê UNESCOyî ha vîndî bena, vanê.

Ti vana/î xebata zazakî, ê vanê raporê UNESCOyî…

Ti vana/ î averberdişê zazakî, ê vanê raporê UNESCOyî…

Ti vana/î edebîyatê zazakî, ê vanê raporê UNESCOyî…

Ti zazakî ser o se vana/î bivajê, ê vanê raporê UNESCOyî! Derheqê zazakî de tena û tena çîyo ke zanenê, raporê UNESCOyî yo. Êdî kotî ra ke xeberdar bîyê!..

Raporê UNESCOyî çi yo?

UNESCOyî ziwanê ke dinya ser o qisey benê hal-hewalê înan mişewre kerdo, netîceyê ci sey raporî hedre kerdo. Raporê xo de vano, tehluke ser o esto ke zazakî vîndî biba.

Rast a yan rast nîya?

Rast a!

Gelo şîreto ke merdim nê raporî ra hesil bikero, çi yo? UNESCO bi nê raporê xo ma rê vano se?

Ma rê vano, ziwanê şima ho vîndî beno. Ci rê wayîrîye bikerê, biwanê; bimusê, bimusnê domananê xo…

Ma nê merdimê ma se kenê? Bi ziwane xo qisey kenê?

Ney!

Ziwanê xo musenê?

Ney!

Ziwanê xo musnenê domananê xo?

Ney!

Se kenê?

Rapor ha rapor vanê gêrenê! Yewna çî ra xebera xo çin a. Xebata zazakî ra xeberdar nîyê. Hende aktîvîteyî benê, xeberdar nîyê. Kitab û kovarî vejyênê, xeberdar nîye. Rojnameyî vejîyenê, xeberdar nîyê.

Merdim bigino erd ro; ê dest nêgenê nêdarenê we, dest erzenê bi huye û zengenan, ci rê mezele kenenê. Merdim rayêk bimiro, ê di reyî kişenê!

Yewna se vanê nê delalîyê ma?

Zazakî kêmî nusîyaya, tena 40-50 eserê xo estê, vanê.

Rast a, zazakî kêmî nusîyaya; ma vileyê şima de bo, şima 40-50 kotî ra vejenê! Ma hende inkarkerîye zî bena!

Nê delalîyê ma qet nêewnîyenê dorûverê xo ra, zahmet nêkenê dokumantasyonêk hedre nêkenê.

Eke bikerê, kêmî bibo zî vînenê bi zazakî çi nusîyayo, mîyanê çend serranê peyênan de çend eserî neşr bîyê.

Eke bikerê, vînenê 1923 ra hetanî 2005 Tirkîya de bi kurdkî tena 654 kitabî neşr bîyê û nînan ra 74 tenî bi zazakî yê.(1)

Eke bikerê, vînenê kovara Vateyî ya ke her hûmara xo de hîrê-çar kitabanê zazakî dana şinasnayene, hetanî hûmara 34. ya payîzê 2010î 125 kitabî dayê şinasnayene.(2)

Eke bikerê, vînenê tena Weşanxaneyê Vateyî bîle mîyanê new serran de 45 ra zêdeyêr kitabî neşr kerdê.

Eke bikerê, vînenê ewro pîyase de 400-500 kitabî estê.

Ê wina nêkenê.

Se kenê?

Aya ke zanenê, aye vanê. La nêvanê “aya ke ez zanena”… Bivajê, merdim vano normal o, feqîrê mi hende zanenê!

Yewna se kenê nê delalîyê ma?

Dest erzenê bi meseleyê fekan. Fekê Dêrsimî, fekê Erzinganî, fekê Gimgimî, fekê Çewlîgî, fekê Xarpêtî, fekê Sêwregi, fekê Çêrmûge, fekê Aldûşî, fekê Pîranî, fekê Licê, fekê Pasûrî… Hema-hema serê dewêk rê fekêk peyda kenê. Ferqêkê hurdîyî gird kenê ha kenê!

Wexto ke Tirkîya de êdî înkarderdişê kurdkî munkin nêbî, înkarkeran yewna qale fîşnaye bi fekê xo ke bi kurdkî wendiş û nuştiş nêbeno. Nînan vatêne; mîyan de kurdan de kes kesî fahm nêkeno, her kes goreyê xo qisey keno. Nika zî nê delalîyê ma semedê zazakî hema-hema eynî çîyî vanê.

Rast a, mîyanê zazakî de ferqê fekan esto. La no problem problemêko giran nîyo, goreyê lehçeyanê bînan sivik o.

Ma zanenê ke mîyanê lehçeyanê kurdkî de problemê fekan û alfabe esto. No problem standardîzebîyayîşê lehçeyan de zahmetîye peyda keno. Tayê lehçeyan de no problem giran o. Lehçe esta ke mîyanê çend dewletan de pare bîya, bi hîrê alfabeyan wa nusîyena û kes nuşteyê kesî ra fehm nêkeno. Lehçe esta ke mîyanê di dewletan de pare bîya, alfabe ser o didil a ke naye kar bîyaro yan aye…

Ma ewnîyenê zazakî ra:

Mîyanê çend dewletan de pare nêbîya,

Esasen di fekê xo yê pîlî estê,

Êyê ke bi na lehçe nusenê -xeyrê çend edîban- mîyan de ferqê hurdîyî bibê zî pêro bi alfabeya latînkî kar anê…

Nê pêro standardîzebîyayîşê zazakî de avantaj ê.

Kesê ke mîyanê hende çîyan de tena raporê UNESCOyî vînenê, tena 40-50 kitaban vînenê, ferqê mîyanê fekan de nîske kenê gîske; ez înan re se bivaja…

Heq nêheridîyo!

Heq kesî şaş nêkero, şaş keno kaş nêkero!

__________

(1) M. Malmîsanij; Türkiye ve Suriye’de Kürtçe Kitap Yayıncılığının Dünü ve Bugünü, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2006, r. 52

(2) Kovara Vateyî, nr. 14 (34), Payîz 2010, r. 128

__________

* No nuşte "Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 46, Dîyarbekir 01-15 Sibate 2013, r. 1" de weşanîyayo.