Kayê "Pîre û Luye"

Tîyatroyê Beledîyeya Bajarê Girdî yê Dîyarbekirî sanika “Pîre û Luye” ke mîyanê ma kirdan de hîna zaf bi nameyê “Pîre û Pisînge” namdar a, sey kayê tîyatroyî amade kerda. No kay bî çend hewteyî ke salona beledîye de yeno kaykerdene.

Reya verêne roja 24.11.2013 de salona tîyatroyî ya Beledîyeya Dîyarbekirî de kay kerdbi. Ez o wext pêhesîyaya la ewro bi qismet, ez şîya mi temaşe kerd.

Ewro Dîyarbekir zaf serd bi, teber ra dar û berî, her çî qir girewtbi. La ez ke şîya zere, salone pirrî tutî bî. Tutê ke Keyedestekê Tutan de ardimê perwerdeyî gênê, pa malimanê xo wa ameybî. Merdimê pîlî û sewbîna temaşekarî çin bî.

Sanika ke bîya kayê tîyatroyî mîyanê miletê ma de zaf namdar a. Heta ke na sanike ra îdyomî zî virazîyayê. Tîyatrokaran kitabê Malmîsanijî "Pîre û Luye" ra ke 2004 de hetê Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê ra çap bibi, no kay pêardo.

Nê kayî de herinda pisînge de luye esta. Pire şitê biza xo doşena, amên kena. La luye yena şitê pîre wena. Reyêk di rey. Peynî de pîre nobete gêna. Luya ke musaya şit, ancî yena. Labelê pîre dana piro boça luye qol kena. Luya boçeqole şina mîyanê luyan, heme pê yarî kenê, vanê “Boçeqole, boçeqole!” Luye şermayena. Yena pîre ra boça xo wazena. Vana, “Pîrê boça mi bide, ez şina xo rê pê çalp-çulpê xo kena.” Pîre vana, “Şitê mi bîya.” Luye şina bize ra şit wazena, bize velg wazena, dare awe wazena, hênî vano “Wa kênayê padîşayî bêrê mi ser o govende bigêrê, ez awe bidî.” Kênayê padîşayî qundereyanê sûran wazenê. Mesela zaf derg a, la nê kayî de goşkar qundurayan virazeno, kênayî şinê hênî ser o kay kenê. Hênî awe dano, luye awe bena kena dare ver, dare velg dana. Bize ke velg wena, şit dana. Axir luye şit bena dana pîre, pîre zî boça luye dana. Luye boça xo gêna, keyf kena şina mîyanê hevalanê xo, pê çalp-çulpê xo kena.

Mesela wina ya. La ganî merdim endamanê tîyatroyê Beledîyeya Bajarê Girdî yê Dîyarbekirî tebrîk bikero ke zaf rindek adapteyê tîyatroyî kerda. Destpêk de yew kalo herdişin, kitab dest de, goşeyêkê sehneyî de ronişeno û dest bi vatişê sanike keno. Badê ke mesela resena qolkerdişê boça luye û luye yena pîre ra boça xo wazena, êdî kaykerdoxî qisey kenê. Demeyê kaykerdişî de, tayê beynateyan de ancî kalo sanikvaj sanike qisey keno ke mesela baş bimûnîyo. Tewr peynî de ancî sanikvaj bi vateyê “Mi ra zûrî Homayî ra raşte…” kay qedîyeno.

Malzemeyê kayî ke sey dekor û enstrumanê kayî yenê bikarardiş, pratîk ê. Gama ke sanikvaj keweno dewre, sehne tarî beno û dekorî yenê vurnayîş. Heta tayê kaykerdoxî çend rolanê cîya-cîyayan kay kenê, ancî zî ti qusurêk nêaseno. Çîyo zaf weş, tayê sehneyan de camêrdî rolê cinîyan kay kenê. Yanî organîzekerdişê rolan, herikîyayîşê kayî zaf rindek beno. Herçiqas zafê kaykerdoxan kurmanc ê zî ancî merdim eşkeno vajo, hetê telafuz û dîyalogan ra zî baş ê.

Mesajê ke sanike de dîyenê, kay de zî dîyenê. Verê verkan ganî merdim bêmusade, bêdestur, binimtkî (dizdî) destê xo dergê çîyê kesî nêkero. Esasê xo de çîyo ke heqê merdimî nîyo, gereka merdim eleqe nêkero. Eke bi xo nêeşko, bi nefsê xo nêşeko, çilekî bikero, sereyê merdimî keweno belayî. Seba ke her çî pêra beste yo, reye esta çîyêko qijkek zaf derg beno, mesela bena girde. Heto bîn ra, her çî têbeste yo; yew muhtacê yewî yo. Çîyê ra çîyêna vejîyeno, çîyê ra çîyêna virazîyeno. Xulasa na sanike de dersê zaf muhîmî estê.

Kedkaran û kaykerdoxanê tîyatroyî na sanike ra kayêko rindek veto. Zaf weş têra mûnda. Dekorê sehne ra bigîrin heta bi herikîyayîşê mesela, hetê hunerê tîyatroyî ra kayêko serkewte yo. Semedo ke kayê domanan o, coka seba ma kirdan hîna zaf muhîm o. Çunke heqîqeten tutê kirdan bilez asîmîle benê; çunke kirdê ma hîna zaf ziwanê xo ra şermayenê. No semed ra, kayê kirdkî yê serkewteyî îmajê kirdkî berz kenê, faydeyêko zaf baş danê ciwîyayîşê kirdkî.

Badê ke kay qedîya, mi tutan reyde qisey kerd. Zafê înan kirdkî nêzanayêne la hemîne va, ma mesela fehm kerde. Na yewe zî serkewtişê kayî nîşan dayêne.