Kirmanckî yayınlarda artış

2012 yılı boyunca Türkiye ve Kürdistan’da 25 adet Kirmanckî kitap basıldı. Yazar Roşan Lezgîn, „Bu önemli bir gelişme ama yetersiz“ dedi.

UNESCO’nun ‘tehlike altındaki diller’ listesinde yer alan Kürtçe’nin Kirmanckî (Zazakî) lehçesinde 2012 yılı boyunca Türkiye ve Kürdistan’da birçok kitap basıldı. Amed’de yayın yapan Newepel gazetesindeki listeye göre, 2012 yılı boyunca 25 adet Kirmanckî kitap basıldı. Bunlardan ikisi yeniden basım olmakla birlikte diğerleri ilk baskılardı. Kitaplardan 16’sı Vate tarafından ya da bu grupta çalışma yürüten kişilerin hazırladığı çalışma. Kitapları çıkan isimler arasında Roşan Lezgîn, Bedriye Topaç, Ali Aydın Çiçek, Akman Gedik, Ali Beytaş, Mehmûd Nêşite, Sîyamend Mîrvanî, Xidirê Başî, Nurettin Durman, Medet Can, Turan Erdem/Orhan Erdem, Fahri Ergun, Sven Nordqvîst, Mikail Aslan, Wedat Kaymak, Alan Dilpak/Lerzan Jandîl, Roşan Hayig/Brigitte Werner yer alıyor.

Kirmanckî dergiler

Yine 2012 yılı içerisinde sadece Kirmanckî yayın yapan edebiyat sanat dergisi Şewçila, 15 günlük Newepel gazetesi, Vate dergisi ile Azadiya Welat gazetesinin ek olarak yayınladığı Verroj kesintisiz yayınlarına devam ettiler. Ayrıca bütün sayılarında Kirmanckî yazılara yer veren Nubihar dergisi 2012 yılı içerisinde 118. sayısını tamamen Kirmanckîye ayırdı. İnternet ağı üzerinden yayın yapan bir çok web sitesinde de çok sayıda haber, makale ve yazı yayınlandı.

Önemli bir gelişme

Kirmanckî yayınlara ilişkin yazar ve Newepel gazetesi editörü Roşan Lezgîn ile görüştük. Lezgîn, tarih boyunca ilk defa bu kadar çok Kirmanckî kitap yayınlandığını belirtiyor. Bunun Kirmanckî yayıncılık açısından önemli bir gelişme olduğunu ancak yeterli olmadığını ifade eden Lezgîn, „Diyarbekir’de bu yıl yayın hayatına başlayan Roşna Yayınevi, İstanbul’daki Vate Yayınevi ve Artuklu Üniversitesi’nden yayınlanan kitaplar standart formda, düzgün bir redaksiyondan geçen kitaplardır. Ama diğerleri, hem dilin kullanımı hem doğru yazım hem alfabe hem de standardizasyon açısından önemli sorunları olan yayınlardır. Doğru şeyler doğru yönde etki yaparken karmaşık şeyler de beraberinde yeni karmaşalar getirir“ dedi.

Kirmanckî yayınlara ilgi gösterilmeli

Lezgîn, Kurmancî ya da Türkçe yayın yapan Kürt yayınevlerinin de Kirmanckî kitapların çıkarılmasına önem vermesi gerektiğine dikkat çekiyor: „Kirmancca (Kirdkî, Zazakî, Dimilî) Kürtçenin önemli bir lehçesidir. Hatta kadim Kürtçedir diyebiliriz. Bundan dolayı ağırlıklı olarak Kurmancca lehçesiyle veya Türkçe yayın yapan diğer Kürt yayınevleri de Kirmancca kitapların yayımına ilgi göstermelidir. Ama bunu yaparken, popüler veya ticari kaygılarla değil, dilin doğru kullanımı ve gelişimine katkıyı esas almalı. Yani özellikle işin editörlük ve redaksiyon yönünü çok sağlıklı bir şekilde yerine getirmeliler.“

Kirmanckî yeterince görülmüyor

Kirmanckîyi yaşatmak için Kirmanclara ve tüm Kürtlere görev düştüğünü ifade eden Lezgîn, şu eleştirileri yaptı: „Terminolojiyi kullanırken, özellikle basında ‘Kürtçe ve Zazaca’ demek çok yanlış. Belki ‘Kurmancca ve Zazaca’ denilebilir ama ‘Kürtçe ve Zazaca’ şeklinde bir tabir yoktur. Kürtçe sadece Kurmancca lehçesi değildir ki! Kürtçe dediğimiz, tüm lehçelerin toplamıdır. Bir de, Kürt kurumları, örneğin televizyonlar, Kirmanccaya yeterince yer vermiyor. Örneğin, tarihte ilk kez yayınlanan ve şimdiye kadar 44 sayısı yayınlanan Newepel gazetesiyle ilgili tek cümlelik bir haber bile Azadiya Welat gazetesinde çıkmış değildir. Oysa Newepel gazetesi şu anda Kirmanccayı yaşatma ve geliştirme noktasında en aktif çalışmayı yapan yayındır.“

Dili deforme ediyorlar

Lezgîn, Kirmanckînin gelişimi önünde engellerin olduğu bu engellerden bir tanesinin de devlet desteğiyle ‘Kirmancların Kürt olmadığı, Kirmanckînin ayrı bir dil olduğuna’ yönelik yapılan kara propaganda olduğunu belirtiyor. Bu şekilde dilin de deforme edildiğini dile getiren Lezgîn, şu açıklamaları yapıyor: „Bunlar, Kirmanccayı tamamen bozarak, deforme ederek farklı alfabelerle işlemektedir. TRT6 kanalı da bu kategoriye dahildir. Türkçe dilini kullanarak bu kara propagandayı özellikle sanal üzeri yapanların Kirmanccanın geliştirme ile ilgili hiçbir dertleri yok. Kirmanccanın gelişimine katkı sunanlar, onu Kürtçenin bir lehçesi olarak kabul edenlerdir.“

_________

Kaynak: http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=16606