Kitabê şîîran yê Roşan Lezgînî
Roşan Lezgîn: Dêsan de Sûretê Ma Nimite
Kitabê şîîran yê Roşan Lezgînî
Serdar Bedirxan
Dêsan de Sûretê Ma Nimite nameyê kitabê şîîran ê Roşan Lezgînî yo. No kitab 2005 de Îstanbul de hetê Weşanxaneyê Vateyî ra ginayo çape ro û 77 rîpel o. Tam 27 tene şîîrî tede estî.
Hetanî nika ziwanê ma de şîîrî zaf nênusîyayê. Êyê ke nusîyayê zî, qismêk tira name şîîre pa nîyayo la qe tama şîîran nêdanî, se yew xorto ke lîse de waştaya xo ser o nuseno. Yanî zafê kitaban de boya şîîre û xusûsîyetê şîîre zêde çin bî.
Eke yew ziwan de çekuyê muşterekî tayn bî, rastnuştişê ziwanê cîya-cîya bo, hem şaîr nêşno xo rind îfade biko hem zî wendox nuşteyanê şaîrî ra çî fam nêkeno. Çunke şîîre xusûsîyetê xo est o. Şîîrnuştiş estetizekerdişê yew ziwanî yo. Xizna û dewlemendîya yew ziwanî şîîre mîyan de asena û şîîre zî dewlemendîye û xurtiya yew ziwanî musnena ma. Şaîr gama ke fikrê xo şîîre de bîyaro ziwan, vaje û qaîdeyanê ziwanê şixulneno. Ziwan çendehîna zengîn bo û şaîr çendehîna hakîmê ziwanê bo endehîna asan fikranê xo ano ziwan, wendox zî abiasan çendehîna hakîmê ziwanê bo endehîna şîîre ra tam gêno û nêtê şaîrî fam keno.
Êyê ke wendiş û nuştişê kirmanckî ra eleqedar î û tira hes kenî, hayîya înan xebata Grûba Xebate ya Vateyî ra zî esta. Nê camêrdî seba standardîzekerdişê ziwanê ma yenê pêser û kelîmanê/çekuyanê muşterekan û tewr raştan tespît kenî û goş danê teklîfê nuştoxan, şaîran, wendekaran... Nê kombîyayişan de gramerî ser o zî xebityênî. Qerarî ke gêrîyayî kovara Vate de weşanenî. Xayeyê înan lehçeya ma standard bo û qaydeyê gramerî ê ziwanê ma qaîm bibî, ziwan aver şîro, wa pê heme kirmancî bese bikerî nuşteyanê yewbînan ra fam bikerî û bi inhawa wendoxî zî wa pey weş bizanî armanc û nîyetê nuştoxî çi yo. Hetanî nika gelek yew mesafe şîyî û kovara xo peryodîk vejenî. La tena pêserameyîş û qerar girewtiş bes nîyo, ganî nê qerarî hetê nuştoxan ra ca bîyarî ke qaydeyî, kuralî cayê xo bigêrî û ma meyweyanê na xebate biwerî. Eke winî nêbo na keda erjaya veng ra şona. Se ra se nêbo zî nêzdî ey, vajeyî/çekuyî ke pêşnîyaz bî, terefdê edebîyatçîyan û şaîrandê ma ra bigurîyî hîna zî feydeyê xo esto.
Nuştox û şaîr Roşan Lezgîn pêşnîyazanê nê kombîyayîşan sera se ca ano û bi no hewa fêkîyanê na xebati dano ma tamkerdene. Eke wina nêkerdinî ez vana qey ma nêşînaynî eseranê ey fam bikerî û tira zewq bigîrî. Eke birêz Lezgîn kitabê xoyê şîîran Dêsan de Sûretê Ma Nimite goreyê fekê xo binuştinî û qayde û kuralê standardî kar nêardnî no kitabê eyo erjaye winî vengane de vindî bîynî.
Heme şîîrî ke Dêsan de Sûretê Ma Nimite de yî heskerdişê welat û ziwanî, eşq û felsefe, şîret û salixî, derd û kulî heme bi sembol, mecaz, bi yew hawayê lîrizmî reyde ameyî nuştiş. Gama ke şîîranê Roşan Lezgînî kê wanenî, kê zanê ke yew zerrîya sote ra, yew ruho esîl ra, yew fikro xorîn o hera ra nesilyayî. Her wendox gorebê zanayîşê xo, tira tam gêno. Şîîrê modern î. Tena xîtabê nê demî nêkenî û ê yew ray wendişî zî nîyî. Her wendiş de kê tira sewbîna mana eynî şîîre ra vecenî, coka kê çendehîna biwanî kê tira mird nêbenî.
Seke zanyêno rexneyê şîîran asan nîyo û no kar ê edîban o, ez tena salix dana şima wendoxan ke nê kitabê erjayî biwanî û çi hîs dano şima bi xo vînî.
Ez kitabê şîîran ê Roşan Lezgînî Dêsan de Sûretê Ma Nimite ra yew şîîre neqil kena:
REMAYOXÊ ZIWANÊ XO
Her kerra koyê xo rê xeml a
Ey yara raştikêne ti ha ça?...
Her çekuye ruhê mi rê rîsalet
Her çekuye welatê mi ra leteyêk
Her çekuya ke tamê aye
serê ziwanê bapîranê mi ra yadîgar
Û her kelam latê destanê zemanî ra cewherêk
Ax merdim ser a biremo zî maneno welatê xo!
Wa asmên birijno mi ser verara xo ra
weşe bi weşe şênikan
Mîyanê zerrîya mi de hewarêko diçetel
Û mi zerrî devista abîyayîşê vilikan…
Ey remayoxê ziwanê xo!
-Na sanike nîya ke ez vana-
Sond bo bi mergê mi û bi rojhilatî
Her deyîra ke to xo dima verdaya sêwî
Mîyanê zerrîyêka xezalêne de eşq bî
Her dere vengê to ra herikîyêne
Û sayêra miradan berzexê to de ya ey xerîb
Ey fîrarê vengê xo!
Her pirdo ke ti raşanê
Janê şikîyayîşê estikan de
Boya çekuyan ano goristanan ra…
(Mi goş nayo vengê abîyayîşê vilikan ser
Zeman sey royêkê harî herikêno destanê mi ra
Û her keso ke kokê xo ra aqitya, meşrû nîyo hendî!…)
Ey fîrar!
Wa sond bo bi araf
Sond bo bi hesreta zerrîya ziwanî
Ti ser a biremî
To dima şingînîya zincîra zewtan!...
Adresa Waştişî: Vate Yayınevi Katip Mustafa Çelebi Mah. Tel Sok. No: 18 Kat: 3 Beyoğlu / İstanbul
Tel: 0 212 244 94 14, E-post: kovaravate@yahoo.com
Seba Dîyarbekirî Adresa Waştişî: Vate Dergisi Diyarbakır Bürosu Lise 2. Sokak Adalet Apt. Kat:1 No:3 Yenişehir / Diyarbakır
Tel: 0 412 223 03 69