Kitabanê Binê Balişnaya Mi ra - I

Ez bi serran xurbete de, bajaranê sey Îzmîr, Ruha, Eskîşehîr, Tokat, Îstanbul, Wan, Bidlîs, Çewlîg, Mûş... de înşatan de xebitîyaya. Labelê tim binê sereyê mi de, binê balişnaya mi de çend kitabî estbî. Kitabê ke bala her wendoxî nêancenê, her kes nêeşkeno biwano û ci ra fam bikero, mi o wext înşatan de wendêne. Wexto ke mi wendêne, bi dîqet binê tayê cumleyan yan paragrafan xêz kerdêne. Xêzkerdişê binê cumle û paragrafan yeno manaya bi dîqet wendişî, yeno manaya metin ra famkerdişî.

Kitabê ke mi o wext înşatan de wendê ra qismêk nika kitabxaneyê mi de estê. Înan ra yew, kitabê nuştoxo spanyol Juan Gotisoloyî “Yeryüzünde Bir Sürgün” o ke 1992 de Weşanxaneyê Metisî ra weşanîyayo. Mi eno kitab 1994 de, înşat de wend. 

Ez nika wazena enê kitabî ra yew meqala tercumeyê kirdkî bikerî. Seba kirdkî tercumekerdişê enê tewir meqaleyan zaf zehmet o. Çimkî enê meqaleyî ziwananê averşîyayan de nusîyayê, kirdkîya ma verê înan de sey tuto vizêrîn asena. Ma vajin, merdimê ke unîversîte wenda û merdimê ke wendişê ci çinê yo, nêbenê yew. Bi eynî hawa, mabeynê kirdkî û ziwananê averşiyayan de zî hende ferq esto. La ancî zî hetanî nika mi zaf metnî tercumeyê kirdkî kerdê. 

Nika ez wazena enê kitabî ra yew meqala tercumeyê kirdkî bikerî. Çimkî zafê ziwanan sayeyê tercumeyî de aver şiyê; heml û qapasîte û qabilîyetê xwu aver berdo. Ancî sayeyê tercumeyî de miletî hetê fikrî, kulturî, hunerî, sosyalî û sn. ra aver şiyê.

Helbet tercume de tehlukeyêko zaf cidî zî esto ke xebera nuştoxanê ma hende ci ra çinê ya! Eke tercume xirab bo, qasê xirabîya xwu zerar resneno ziwanê tercumeyî. Yanî, eke ma ziwanêk ra metnêk tercumeyê kirdkî bikerin, labelê tercumeyê ma baş nêbo, gereka ma bizanin ke eslê xwu de ma yew fayde nêresnayo kirdkî, eksê ci, ma zerar dayo ziwanê xwu. O semed ra, seke mi va, helbet ez zor dana xwu ke yew metno teorîk tercumeyê kirdkî bikerî, belkî tercumeyê mi hende zî serkewte nêbo la ez bawer kena ke zerar nêdîyeno ziwanî. 

Yew meqaleya enê kitabî ra di paragrafê ke mi tercume kerdê, ez tiya pêşkêş kena: 

“Welhasil, muşahedeyo tûj yê André Gide gore “çiyo ke vîstikêk de fam beno, exlebê xwu nêbeno cawîdan”, o mamulê weşangerîye ke eynî vîstike de yeno hezimkerdiş -sayeyê terkîbê bitalih yê muhtewaya ci de, tayê îstîsnayê ke bi serran, heta ke bi des-serran tabloyê rûmetî yê “bin-edebîyatî" de mendê ra teber- mehkûmê vîr ra şiyayişî yê. 

Metno edebî, enê ra ciya, ne tavilî şinasnayiş ne zî nişka ra cezbkerdişê koma wendoxan xwu rê keno amanc; “wendoxan” dima nêgeyreno ke ey biwanê, “wendoxê ke do ey newe ra-biwanê” dima geyreno, eke çinê bê zî, zafê reyan xwu mecbûr vîneno ke înan îcad bikero. Nuştoxo ke wazeno xwu dima rêçe verdo, wazeno çiyêk îlaweyê dara edebîyatî ke gil û lejgî dayê bikero, yew rewşa ke verê cû ra yena zanayiş de herinda ke rîayetê qaydeyanê ke wendoxê mudawîmî mûsayê ci bikero, gereka lerznayişê nîzamê wendoxan, wendoxan antişê cayê ke ê nêzanê û hema destpêk de pêşniyazê kaykerdişê yew kayê ke wendoxî qeydeyanê ci nêzanê ra xwu apey nêdo. O şaşbiyayişê wendoxan yê destpêkî, cayo ke lewhayê îşaretî peyda nêbenê de, yew waro ke linge nêkewta ci de, wina xam rayirşiyayiş û welato newe ke kitabî pêşkêş kerdo de seba keşfkerdişê qanûnanê xaman apey ageyrayiş, do keyfê wendişî pê bido tehmkerdiş û seba ke pêşnîyazê huneranê neweyan fam bikero do verê wendoxî bidiyo hemkarîya bi nuştoxî dir. Bêke ferq bikero, do wendox bibo wendoxê “newe ra-wendişî”, sayeyê enê de wina aktîv bikewo miyanê hereketê muhaserekerdiş û qefilnayişê metnê ke wendo la dima newe ra-wendo. Ez ancî eynî nuqta tekîd kena, nuştoxê eserê nuştekî, esas tenya eserê xwu nêxeliqneno, eynî wext de wendoxê ke peymê ey gore yê zî ano meydan.”