Kitabanê Binê Balişnaya Mi ra - II

Kitabê ke înşatan de binê balişnaya mi de bî ra yew zî kitabê roşinbîrê farisan Daryûşê Şayêganî bi. Haldun Bayrıyî franskî ra tercumeyê tirkî kerdo û bi nameyê “Yaralı Bilinç, Geleneksel Toplumlarda Kültürel Şizofreni” Îstanbul de, 1991 de Metis Yayınları ra weşanîyayo. Metno ke mi wend, çapê hîrêyin bi. Enê kitabî cîhanê min ê fikrî ser o zaf tesîr kerd. Nika ke mi tekrar wend, mi ser o reya verîne ra zêdeyîr tesîr kerd. Senî ke tîjî heyat dana nebatî, averşiyayişê min ê fikrî de enê alimanê pîlan zî winî vernîya mi kerd roşn, coka ez înan rê minetkar a.

Daryush Shayegan (02.02.1935-22.03.2018)

Reya verîne wexto ke mi wend, zafê rîpelan de mi binê cumleyan yan zî paragrafan bi qelema sûre xêz kerdbi. Ê cayê ke mi binê înan xêz kerdo ra ez çend paragrafan nika tercumeyê kirdkî kena:

“Skalaya fikrî de ma benê şahidê zaferê lehzeyî yê fikrê raştî vera fikrê xeletî de; o wext ma vanê qey fikir eşkeno vera edetan zî wina muzafer bo. Oxro ke zemanî edetî ardê meydan, eynî seke bi sebir koyî ardê meydan; tenya zeman eşkeno bi rojan biexbitîyo û înan birijno. Koyî bi derbanê sungî nêrijîyenê.” (r. 68; Daryûş enê fikrî Octavio Pazî ra neqil keno, ey zî Pérez Galdosî ra neqil kerdo.)

* * *

“… manewîyat, meselaya vurnayişê dînêk, vurnayişê yew bawerî yan zî qenaetî nîyo; terzê dinya de biyayişî yo. Hereketanê ma yê tewr qijek û basîtan de xwu nîşan dano: terzê ma yê rayşiyayiş yan zî werdişê werdî de; akerde biyayişê vera însananê bînan de; terzê tefekurê vera zeman, îqtîdar, qeder û bêvengîye de; bi kilmîye her çiyo ke tede fikir û îdeolojî çinê bo de; bitaybetî cadkerdişo heweskar yê seydaranê vurnayişê îqbalî û îşguzarîya dewşirmeyanê neweyan ra fersah bi fersah dûrî yo.” (r. 84)

* * *

“Seserra ma her çî ra ver seserra rexneyî ya û gereka her çî bêro rexnekerdiş. Exlebê xwu dîn qudsîyetê xwu, ciwîyayiş zî heşmetê xwu sey sedem nîşan dano û wazenê destê rexneyî ra xwu bixelsinê; labelê o wext zî bi hawayêko heqdar şubhe ancenê xwu ser û nêeşkenê o îtîbaro samîmî ke aqil bi îradeyê xwu yê azadî û îmtîhanê ke her kesî rê akerde ra viyarto kesb bikerê.” (r. 91)

* * *

“Keso zanaye wa xwu hemet bikero, çimkî împaratorîya zûran girewta xwu dest!” (r. 99)

* * *

“Seba analîzkerdişê diyardeyan û mutasyonanê komelkî, seba helkerdişê teşqeleyê zêhnî yê cîhanê fikrî, seba dîyayişê rêça nuqtayanê palgeyê kulturî, merdim manaya humanîstî yê çekuye de gereka bibo merdimê kulturî. Û çi heyf ke ma zaf zêde ra kemîya ci hîs kenê. Çiyo ke Berdevyevî semedê mutefekiranê rûsan vato, ma eşkenê semedê mutefekiranê xwu zî vajin – ez vîrê xwu ra nusnena: ‘Yan nîhîlîst ê, yan zî rakerdoxê qîyametî. Mabeynê cayê ke erjê kulturî krîstalîze benê ra mehrûm ê.’” (r. 147)

* * *

“Şarê bindestî ke xwu destê qederî de veradayo, heme hewesê înanê aktîvîteyan viyarto, yew dinyaya heterojene ke netîceyê bêtalihîye ra heme erjan tede ca vurnayo de ciwîyenê, netîce de dest pêkenê benê wayirê yew awirê nîm-felcbiyayeyî. Eno awir hertim nîme ra ra nîme felcbîyaye yo; wexto ke êyê bînî rexne keno, xwu îdealîze keno; wexto ke êrîşê çiyêk keno yewna çiyî zî teqdîs keno. Eynî game de di sicîlan ser o nêvindeno; nêbeno hem oyo ke perseno hem zî cewab dano, yanî sedemanê pozîtîfan û negatîfan ra teber, yew helwêsta ci ya rexnegîrane ke her tewirê objektîvîye ra girêdaye bo çinê ya. Ena rewşêka winasî ya ke, hunermend û nuştoxê pîlî zî tede, her kesî eleqedar kena.”(r. 151)