Ma Nekîr Kişto Mendo Munker

Ez honîk a hepisî Çewlîg ra nusena.

Ma hepisî Çewlîgî de, vîstserre ra bigîr heta hewtayserre, her bajarê kirdan ra mehkumê sîyasî estê. Her yewê ma yew hetêkê xo esto. Her yew ti hetêkî ey binusî, ci ra romanêk vejîyeno. Heme hetan de zî tede vilê xemî, gulê hesrete…

Vengê tikê merdiman mi goş de çingeno. Seke vajê, “Wax wax!... Leyro şima heyf bî. Şima qedr û qîymetê xo nêzana, ciwanîya xo de kewtî peyê beran… ”

Tikê zî seke vajê, “Ox bi!... Şima çi erzîyenê hukmatî? Meselaya kurdîtîye şima kewta? Kamî şima ra vat ma ver ra werizên govende bigîrên? Semedê şima ra ma hê sixletîye de…”

Ez vajî se înan rê?

Ez biney dest qalan ra çarnena. Vateyê Nazim Hîkmetî şikîyenê qelbê mi. Vano, “Ez nêveşî, ti nêveşî, o nêveşo, no tarî senî vejîno roşnayî?”

Qelbê mi zî nê vateyî ser beno nemr. Ez eşkena nê cewabî bidî, heme embazê ma zî vanê, “Miletê xo ver ra xo bierze adir.” Miletê xo ver ra xo veşnayîş, perênayîş… Ma biwazê nêwazê hinî tîya de rojanê xo hûmarenê, tehnenê.

Ez qayîl a yew pencera akerî, zergûnîya rojnameyê ma rê zî yew xelate bişirawî. Veng bidî miletê xo.

Ma heme arê de sey heba genimî tehnîyayê. Xişik-xilorî mîyan ra vay dîyayê, hebê xeleyî bi xo mendê. Ez bîya xo, ti bîya/bîyî xo, her kes bîyo xo mendo. Wazenî ma inaye vajê teqdîrê Homayî. Her kesî yew ca de cayê xo girewto, her kerra lêr bîya şîya serê kuçeyê xo de edilîyaya. Ma destanê destarî ra henî tehnîyenê. Tehnîyayîşê ma, wa ma rê bo. Belxulo ke vejîyeno, wa embarê miletê ma dekero. Qelban, Homa pê zano.

Ma tîya de nêzdîyê se tenan ê. Se embazan ra da-hîris hebî zazayê ma yê. Yew çekuya ke ma nêzanê, ê bînî ra persenê. Fekê yew embazê xo ra ma ca kenê. Pa nêvindenê, cow kenê, rindî xemlê zazakî ra sipenê, têşanîya xo şiknenê. Seke ma newe bibê, îna dusîyenê a qale ra. Sey pitikêk çije ra sipenê, xo kenê mird. Bi îna hewa bermayîşê xo vindarnenê, birînanê xo girê danê, xemanê xo pirojin kenê. Pê wendişî ya şinê hewn a, pê “rojbaşî” ya, “sibayê to xeyrî” ya benê haya.

Homa şima ra razî bo ke şima dest pêkerdo, bi zazakî rojname û kovaran vejenê. Ma heme şima ra weş ê. Ma qey weş nêbê? Kar û xebata ma, bindestî û hepiskewtişê ma, rêça ma; ma rast kerda nêkerda, ma kêmane kerdo nêkerdo… pirojina tarîxî cêra vejena. Asayîş û vînayîşê ma de tîja ma peraya, ha şewq û şemalê xo dana. Bi îznê Homayî cemedê welatî helênena, merdeyanê ma zî kena ganî. Bezre erzîyayo, şima cite kerda, ewro ho zîl dano teber. Nameyê bezreyî ewro ma rê bîyo Vate, Şewçila, Newepel; yew dadî yew babî ra kewtê. Şitê helalî sipenê, çijeyê dayîka xo ra sipenê. Çi lajek û kênekê başî, çi way û birayê xeyrinî…

Ez eşkena vajî ke ma hemîne tasa xo pê belxul a dekerda, sey Ap Mehemedî naya xo ver. Ma Nekîr kişto, mendo Munker… Kam gama ke ma paştîya ey zî da erd, ino gure cayê xo gêno, amancê xo hasil beno.

Tikê seke vajê, kafir, ti kam î, ma kam ê ke Nekîrî kişenê kewenê Munkerî dima?

Way û birayê delalî. Hêverî goş bidê mi, goşdarî bikerê hetanî peynî. Dima qala xo zî vajê, gale bikerê mi. Ma zaf çî anto sêne. Ez eşkena qalanê şima way û birayanê xo zî biancî sêne.

Ez şima rê behsê meselaya Munkerî bikerî. Ina mesela zemanê verênî de, dewa Zuver de vajîyaya û vajîyena. De goş bidê, ma biewnîn Ap Mehemedî se kerdo.  

Ap Mehemed merdimêko bêters û heskerdeyê dewe bîyo. Xoser ciwîyayo, zerarê xo kesî rê çin bîyo. Ters kuçeyê ey ra nêvîyareno.

Şewêk yew dewijê înan dinya xo bedilneno. Edetan gore gereke a şewe meyît defin nêbo. Meyîtî şuwenê, pêşenê. Pabeyê azanê sibayî manenê ke nimajî dima defin bikerê.

Kam do bi şewe verê meyîtî de bimano? Rehmetî, birayê xo merdê, qicê ey zî hema tutek ê. Dewijan ra kes nêafteno verê meyîtî de bimano. Vanê, ma se bikerî se nêkerî. Badê ke biney fikirîyenê, dewijêk şeytanîya xo ra vano, Ap Mehemed nêterseno, ma cenaza keyeyê rehmetî de biedilnî, ez xo nana merg, wa bîyero mi bipawo, ez Ap Mehemedî tersnena.

Îna plan keno, dewijî vanê temam. Şinê verê Ap Mehemedî, vanê mîyanê ma de o ke merdeyan ra zî ganeyan ra zî nêterseno ti yî. Ap Mehemed vano temam, ez cenaza pawena. La yew şertê mi esto, eke şima qebul kenê ez zî kena. Dewijî vanê şertê to çi yo? Ap Mehemed vano eke şima di hebî zerdan bidî mi, ez meyîtî pawena. Dewijî biney naz û nuz kenê la peynî de qebul kenê.

Ap Mehemed tasêk belxul dekeno û şino camî, tabute paweno. Xeyrê xo merdeyî rê biney dua keno, çend sûreyanê kilmekan waneno. Biney zeman dima, ewnîyeno meyît mîyanê kefenî ra destê xo keno derg, çarneno, gêreno ke Ap Mehemedî bitersno. La Ap Mehemed çi rey terseno! Vano, “Dêst xo kaş ki, ma gûnûn wêrd, meyît ti ra ca mênd!”

Biney zeman dima meyît huncî destê xo keno derg çarneno. Ap Mehemed vano, “Hin tu r’ bes o!” Û tuwerzînê xo gêno mîyanê qafika ey de dano piro, kişeno. Meyît beno cîr maneno. Ap Mehemed îna zano ke meyît o. Ça ra bizano ke dewijî hê gend û fendî dima, wazenê ey bitersnê? Kilmê mesela, Ap Mehemedî dest ra gane hema newe beno meyît. Hinî pitê xo nêkeno. Ap Mehemed vano, “Ti bî rehet? Hinî pijîk tu nîşt, bûn, ti senî bî cîr!”

Beno serê sibayî, dewijî meraq a yenê ke pê Ap Mehemedî bihuyê. Vanê qey Ap Mehemed tersayo, visîyayo, qurfê ey kewto, remayo tim şîyo. Yenê ke çi bivînî! Gon û gonîşêrî ê zereyan girewto. Ap Mehemedî paştîya xo daya dêsê camî, ho cixara şimeno. Ewnîyenê ke lajek merdo. Qarî û warî ê zereyan gêna. Vanê, to se kerd Mehemed, to lajê şarî xeyrî heq a kîşt! Ap Mehemed şaş maneno, vano “Şima gêc î, henî se vûnî? Şima hê geyrên heq mi vîn bikir, zerdûnê mi nidi!”

Yew înan ra yew ey ra. Şinê mehkema. Şinê Pali, qazî het. Şerîet kenê. Ap Mehemed bêsuc vejîyeno, ey veradanê. Dewijan ra di hebî zerdanê xo zî gêno. Dewijî inê ser dejenê, xo bi xo vanê, ti vînenî, ero ma se kenî to rê! Ti tersenê yan nêtersenê ma mojnenê to…

Dewijî vanê heq-neheq gereke ma Ap Mehemedî bitersnê. Biney zeman dima, şinê yew mezele kenenê, vanê filan kes merdo. Vanê, şan de mezele akerda nêbena, ti bîye emşo mezele de rakewe. Meyîtî wesîyet kerdo vato mi roja verêne defin mekerê. Kam mi ver ra mezela mi de kewt ra, di hebî zerdan bidê ci.

Ap Mehemed ke zerdan eşnaweno, vano temam. Zereyê mezele de xo fîneno ra, xilmaş beno. Şino hewn a, pişşeno. Di dewijî kincanê tewêrekan pay kenê, yenê pil (çuwe) kuwenê pira, vanê “Warz! Ma Nekîr û Munker ê. Ey fanî, to se kerdo, ti kam î, hesab bide!”

Ap Mehemed çimanê xo vilêneno, ewnîyeno di kesî ha payan ra, vanê ma Nekîr û Munker ê, hesab bide. Vano, “Qirbû, ez meyît nîya, ez honîk a meyît vêr ra mezel pawen. Şêrin siba bîyerên.” Ê vanê, “Ney! Ma ewro ameyê, ti kamî xapênenî, ey meyît, hesab bide!”

Hîrê gilangî îna kenê. Ap Mehemed înan dest ra nêxelisîyeno. Hema beno yew kerra ro, tehta çareyê yewî de dano piro. Camêrd sereyî ser de qel dîyeno zereyê mezele, niqî ti ra birîyena. Veng-sewt ti ra nêvejîyeno. O bîn qareno û remeno. La Ap Mehemed hinî vindeno! Keweno dima…

Qarî û warîya Munkerî ra pêro dewe yena pêser. Munker vaz dano hetê dewe ra, Ap Mehemed ho dima. Zilqayîş ra heme dewijî pa qurf kewenê. Ap Mehemed veng dano dewijan vano “Ero dê tepşîn, mi Nekîr kîşt, mend Munker. Veramedên, heya ez bires ci. Ez yi zî bikş, hîn şima rê hesab çîn. Ez umetê Mehemêd hesab ra xelisnen!”

Dewijî ewnîyenê elamet xirabin o, kewenê vernîya Ap Mehemedî, sond-qesem wanenê, vanê Munker nîyo, dewijê ma yo. O vano “Nîye! Şima gêrên heq mi vînd kir, mi bixapên, şima zerdûn mi nidî hii!...” Dewijî ewnîyenê çare çin o, di hebî zerdan gênê danê ci. Hinî dest nêerzenê Ap Mehemedî, pê eleqe nêkenê. Dersa xo gênê!

Ap Mehemedî ra gore ey Nekîr kişto Munker derbice verdayo. Dewijan ra nêbîyêne o zî kiştêne, umet hesab ra xelisîyayêne, hesab daritêne we.

Way û birayên,

Sey ina mesela, ma zî Nekîr kîşto mendo Munker. Munker zî, ma sey Ap Mehemedî biresê ci, ma ey zî rafînenê, nê hesabî ra, qedexeyî ra xelisîyenê.

Bêrê, ma destê xo neheqîye ra kaş bikerê, destê xo bidê yewbînan. Ma Munkerî rafînê erd! Wa berê xelasî û rindîye welatê ma rê abibo. Ma xo ser ra zîl bidê teber, ma vile akerê. Vila ziwanê xo, vila ganê xo… Vila zazakî, vila kirdkî. Ma zî sey Ap Mehemedî bê ters, bê xof, bê qedexe xo rê cayê ciwîyayîşî virazê.(*)

___________

(*) No nuşte Newepel, Rojnameyo 15 roje yo kulturî, hûmare 15 (16-31 oktobre 2011),  r. 7 de weşanîyayo.