Mirdasî

Mîrdasî mîreyîyêka kurdan a. Mîyanê seserranê 11. û 17. de çemê Muradî ra cêr erdê kirmancanê (kirdan, zazayan) cêrî îdare kerdo. Erdê kirmancanê corî o wext (şeş sey serrî) bi destê melkişîyan îdare bîyo ke ê zî mîreyîyanê kurdan ra yê.

Pîlê mirdasîyan Pîr Mensur o. Şerefname de yeno vatene ke Pîr Mensurî, verî, koçê xo terefê Hekarya (Culemêrg) de ronayo. Dima ameyo nêzdîyê Gêlî de dewa Pîranî de ca bîyo. Pîran o wext dewe bîya. Gêl bajaro tarîxî yo, mintiqa de cayêko muhîm o.

Pîr Mensur kesêko ewlîya bîyo. Vanê, verî ey maldaran ra tirawito û dayo kesanê feqîran. Pîran de mabedêk (îbadetgayêk) viraşto. Mezelê ey nika nêzdîyê Pîranî de dewa Dêrey de yo.

Wefatê Pîr Mensurî dima lajê ey Pîr Mûsa cayê pîyê xo gêno. Pîr Mûsayî dima Pîr Bedir yeno. Meylê Pîr Bedirî mîreyîye ser o bîyo. Erzeno Gêlî ser, bajarî gêno, îqtîdar û îdareyê xo ronano.

Selçuqijî erzenê erdê kurdan ser. Gêlî îstîla kenê. Pîr Bedir şino Silîvan (Farqîn). Selçuqijî erzenê ucayî ser zî, Pîr Bedirî zî kişenê. Wexto ke kişîyeno xanima ey dicanî bena. Cinîke hemlê xo ronana, lajekêk ana dinya. Şar dormeyê lajekî de yeno pêser, Mirdasî newe ra Gêl de îqtîdar û îdareyê xo ronanê.

Wextê Mîr Muhemedî de mîreyîye bena hîrê qismî. Mîr Muhemed mîreyîye mîyanê hîrê lajanê xo de pare keno. Gêlî dano yewerî, Palîyî dano yewerî, Çêrmuge dano yewerî. Dewleta Safewîyan ke erzena welatê kurdan ser, her hîrê cayî zî kewenê bi destê înan. Hewt-heşt serrî îdareyê înan dewam keno. Serra 1514 de dewleta Safewîyan vera dewleta Osmanîyan de şikite wena, Mirdasî ancî îdareyê Gêl, Pali û Çêrmuge gênê xo dest. Cengê Safewîyan û Osmanîyan de Melkişîyan terefê Safewîyan girewto, Mirdasîyan terefê Osmanîyan. Badê-badê Osmanîyan îdareyê her di mîreyîyan zî orte ra wedarto. Sey îdareyê heme mîreyîyanê kurdan…

Çîyo ke bala merdimî anceno no yo. Ecêba pîlanê Mirdasîyan qey xo rê “pîr” vato yan zî qey înan rê “pîr” vajîyeno?

Pîr Mensur, Pîr Mûsa, Pîr Bedir.

Ma zanê ke no unwan, yanî “Pîr” mîyanê elewîyan û yaresanan de esto. Mîyanê sunîyan de çin o.

Ecêba kirmancê cêrî verî elewî bîyê, badê bîyê sunî?

Ecêba Pîran, nameyê xo “pîr”an ra gêno? Yanî, yeno manaya cayê pîran?*

__________

* No nuşte, “Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 28, Dîyarbekir, 01-15 gulane 2012, r. 7” de weşanîyayo.