Munzur Çemî ra kitabêko newe

Nê 80 serranê peyênan de îdeolojîyê resmî yê Tirkîya îdîa kerdêne ke dinya ser o kurdî çin ê. Unîversîteyanê Tirkîya de akdemîsyanan çareyê xo qilaşnêne û hezar yew çime ra gêrayêne ke na îdîaya xo îsbat bikerê. Gore bi nê îdeolojî kurdê ke behsê ci beno yew eşîreta tirkan bi xo ya û Asyaya Mîyanêne ra koçê Rojhelatê Tirkîya kerdo. Ziwano ke qisey kenê fariskî û erebkî de kewto temîyan û yew ziwano temaşe û nefambîyaye vejîyayo meydan. Hetanî nê serranê peyênan kî meqamanê Tirkîya seba kurdî bi hawayo resmî no termînolojî gurenayêne: “Ziwanêko nefambîyaye.”

Labelê nê des serranê peyênan de konjekturo newe yê dinya û rastîya Hukmatê Kurdanê Başûrî ra ser kewtê, nê pradîgmayî îflas kerd. Nika Tirkîya sey yew komare estbîyayîşê kurdan qebul kena. Tirkîya yew serr a ke bi nameyê TRT Şeş yew kanalê televîzyonî nayo ro û nê kanalî de weşana kurdkî zî kena.

Labelê Tirkîya pêroyê îdîayanê nê îdeolojîyê resmî ra hîna fek nêverdayo ra. Na rey kî yew munaqeşeyo bîn kerdo rast. No muneqeşe kî no yo: Bele, kurdî estê labelê nê kurdî kam ê? Elewîyê ke kirmanckî yan kî kurmanckî qisey kenê, gelo tirk nîyê? Û helbet zazayî kurdî nîyê. Akademîsyenê ke verî kerdêne ke çinbîyayîşê kurdan îsbat bikerê nika kewtê ver ke tirkbîyayîşê elewîyan îsbat bikerê. Gore bi înan elewîyîye dînê tirkan o kahn şamanîzmî ra peyda bîya û naye ra serkewte kî elewîyê ke çi kirmanckî çi erebkî çi ziwananê bînan qisey kenê, eslê xo de tirk ê.

Kitabê Munzur Çemî Dêrsim Merkezli Kürt Aleviliği de behsê elewîyîya kurdan beno. Qismo yewin de elewîyîye çi ya çi nîya, sîstemê xo yê dînî senîn o, nê meselayan ser o derg û dila malumat êno dayene. Nê qismî de bi detay tarîxê elewîyîye ser o kî êno vinitene. Eleqeyê elewîyîye û dînanê kahnanê sey Zerduştîye, Mazdeîzm û Huremîzmî ser o malumatêko biserûber êno dayene. Nînan ra sewbîn nêzdîbîyayîşê elewîyîya kurdan û êzidîyîye, kakeyîyîye û elewîyîye ser o tesîrê muslumanî û xiristîyanîye ser o kî malumatêko baş nê kitabî de esto. Munzur Çem kitabê xo de, çi bi kirmanckî çi bi kurmanckî, bi desan gulbang û deyîşan nimûne musneno û bi naye îsbat keno ke kurdanê elewîyan komara Tirkîya ra ver îbadetê xo bi kurdkî kerdo.

Qismê diyîn yê kitabî de behsê têkilîyanê dêrsimijan û dewleta Osmanîye beno. Hetanî komara Tirkîya têkilîyê di hetan senîn bîyê, dewleta Osmanîye çend rey û çira ramito Dêrsimî ser. Dima, komara Tirkîya senî nê têkilîyî dewleta Osmanîye ra dewr girewte û qirkerdişê 38î çira ameyo viraştene, naye ra pey kî dewlete waşto alewîyîye û kurdîyîye senî deforme bikero? Munzur Çem na xebata xo de derg û dila cewabê akademîsyen û îdeologanê tirkan kî dano.

Munzur Çem, Dêrsim Merkezli Kürt Aleviliği (Etnisite, Dini İnanç, Kültür ve Direniş), Vate Yayınevi, İstanbul, 2009, 671 sayfa, ISBN: 978-975-6278-34-5