Newepel, İlk Kırmancca (Zazaca) Gazete

Diyarbakır'da bir grup aydının kendi imkânlarıyla çıkardıkları 15 günde bir Kürtçenin Zazaca lehçesiyle yayınlanan ilk gazete olan Newepel (Yeni Yaprak), tüm sıkıntılara rağmen yayınını sürdürmeye devam ediyor. Zazaca lehçesini yaşatmak ve geliştirmek için gazeteyi çıkardıklarını belirten Newepel gazetesi editörü Roşan Lezgîn, "Zazaca ve diğer lehçelerde yayın yapılmadığı takdirde bunlar yok olup gidecektir" dedi.

Diyarbakır'da 15 Mart 2011'de Kürtçenin Zazaca lehçesiyle yayın hayatına başlayan ve 15 günde bir yayınlanan Newepel gazetesi, yaşama tutunma mücadelesi veriyor. Kıt imkânlarla gazeteyi şu ana kadar 9 sayı çıkardıklarını belirten gazete editörü Roşan Lezgîn, Zazaca'nın da Kurmancca, Soranca, Hewramîce ve Lurca lehçelerini içinde barındıran Kürtçenin bir lehçesi olduğunu belirterek, "Yani 'Kürt’ dediğimiz de, bu beş farklı lehçeyi konuşan beş toplumsal grubun toplamından söz ediyoruz demektir. Bu lehçeler arasında da önemli dilsel farklılıklar vardır. Bir lehçeyi ihmal ettiğimizde, aynı zamanda önemli bir Kürt kitlesini, hatta coğrafyasını dışarıda bırakmış oluruz. Bundan dolayı her lehçe öncelikle kendi içinde bir standarda ulaşmalı ve yaşama mücadelesini vermelidir. Yani her bir lehçe, bir diğer lehçenin ara sayfası olarak, kenarı veya köşesinde küçük bir yer alarak değil, kendi ayakları üzerinde durarak şahsiyet sahibi olmalıdır, kendini geliştirmelidir" dedi.

Kürtçenin Soranca ve Kurmancca lehçeleriyle yayın yapan gazete, dergi, radyo ve televizyonları varsa Zazaca ve diğer lehçelerde de aynı şekilde yayın organlarının bulunması gerektiğini ve bunun için kıt imkânlarla yola çıktıklarını kaydeden Lezgîn, bu çağda gazete dili, radyo veya televizyon dili olmayan tüm lehçelerin diğer dil ve lehçeler gibi kaybolacağını söyledi.

Zazaca lehçesinin kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirten Lezgîn, "Bu kadim lehçemizde bir gazetenin çıkarılması için çok geç kalınmıştır. Ama yine de mücadele edilirse, en önemlisi de Kürtçenin resmileşme durumu olursa ki olmalıdır, Kurmancca lehçesi de Zazaca lehçesi de yaşama şansını bulacaktır, bulmalıdır. Newepel gazetesi, Kürt dili içerisinde Zazaca lehçesinin şahsiyet sahibi olma mücadelesidir" şeklinde konuştu.

Geçen yıl Diyarbakır'da bir araya gelen bir grup Kürt yurtseveri tarafından temel olarak Kürt dili, kültürü ve sanatını, özellikle Kürtçenin Zazaca lehçesi, bu lehçeye ait kültür ve sanatın derlenmesi, korunması, gelişmesi, yaygınlaşması, yeniden üretilmesi ve kalıcılaşmasını amaç edinen Zıwan-Kom adında bir dernek kurduklarını belirten Lezgîn, dernek çalışmaları çerçevesinde 15 günde bir yayın yapan Newepel adıyla ilk Zazaca gazeteyi yayınladıklarını söyledi.

KÜRT ULUSUNUN TÜMÜNÜ ESAS ALIYORUZ

Derneklerinin ve gazetelerinin siyasi değil kültürel ve Kürtçe ile Kürtçenin lehçeleri konusunda yoğunlaştığını kaydeden Lezgîn, "Ne herhangi bir siyasi hareketin propagandasını ne de muhalefetini yapıyoruz. Kürtlerin bütün siyasi grup, örgüt veya partilerine aynı mesafede durmaya çalışıyoruz, ya da hepsini kucaklıyoruz diyelim. Politik hattımız, Kürt ulusunun tümünü esas alan bir zemindedir. Özellikle dil, edebiyat, sanat ve kültürün gelişmesini, ulusal bilinç ve kimliğin oluşmasını, olgunlaşmasını esas alıyoruz. Zaten biz Kürtlerde eksik olan asıl şey budur" dedi.

Ezilen ulusların dilinin resmi olmadığı için yaşamda pek karşılığının olmadığını belirten Lezgîn, "Bizim dilimizde henüz ekmek kazanılmadığından, istikbal olmadığından, dilin sahiplerinin yanında bile pek kıymeti olmuyor. Kürtçe okuyup yazanlar, Kürtçe basını izleyenler, asıl olarak ulusal duygularından, yani kimliksel ihtiyaçtan kaynaklı olarak Kürtçeye ilgi gösteriyor. Yoksa gerçekte, örneğin Güney Kürdistan'daki gibi hayatta pek bir karşılığı kalmadı artık. Türkçe, yani asimilasyon sarıp sarmalamıştır benliğimizi" şeklinde konuştu.

Kürtçe üzerindeki katı baskıların verilen mücadeleler sonucunda hafif gevşemiş olsa bile Kürtçenin ve lehçelerinin bir statü sahibi olmadan, resmileşmeden rağbet görmediğini kaydeden Lezgîn, gazete olarak yaşadıkları sıkıntıları ise şöyle anlattı: "Bir dili bilseniz bile, gazete okumak için yine de asgari bir eğitimden geçilmesi lazım. Bundan dolayı bizim en büyük zorluğumuz, gazetenin halkımız içerisinde yeterli derecede henüz ilgi görememe durumudur. İkincisi, dağıtım konusunda çok zorluk çekiyoruz. Ağırlıklı olarak Zazaca lehçesiyle konuşulan yerlerde henüz yeterli bağlantılara ulaşmış değiliz. Örneğin, her ilçede bir dağıtımcımızın olması çok önemlidir. Abonelerimiz çok azdır. Hâlbuki artık birçok Türkiye ilinde, Avrupa'da ve Kuzey Kürdistan il ve ilçelerinde lise veya üniversite mezunu çok önemli bir orta sınıf kitlesi vardır. Eğer gazeteye abone olurlarsa, en önemli zorluğumuzu aşmış oluruz. Abone olmak da çok kolaydır. İnternetten veya telefonla bizimle irtibata geçsinler. Düzenli olarak postayla adreslerine ulaştırırız. Eğer böyle olmazsa, herhangi bir kaynak bulamazsak, belki 12. sayıya kadar devam ederiz ama ondan sonrası meçhul."

Kürtçenin Zazaca lehçesini geliştirmek için kurdukları dernekleri ve gazetelerinden birçok kesimin haberdar olmadığından sitem eden Roşan Lezgîn, "Bu 'farketmeme' durumu öyle masum bir tavırdan kaynaklanmıyor! TRT Şeş bile Zazaca lehçesine farklı amaçlarla yer verirken, Kürt basınımız bu konuda yetersiz kalıyor. Kürt basınında, Kürt televizyonlarında kendini göremeyen, sesini duyamayan geniş halk kitleleri, egemen ulus dilinde yayın yapan basını izler tabi. Gittikçe de Kürtlük dünyasından uzaklaşır" şeklinde konuştu.

'ZAZACILIK' AKIMIYLA OYNANAN OYUNUN BİLİNCİNDE DEĞİLİZ HENÜZ

Egemenlerin “Zazalar ve Kürtler ayrıdır, Zazaca ayrı bir dildir” konusunda oynadıkları oyunun henüz Kürtler tarafından bilince çıkarılmadığını savunan Lezgîn, Hakkâri Üniversitesi'ndeki Kürdoloji Konferansı ve Mardin Artuklu Üniversitesi'ndeki çabalara abartılı bir tepki gösterilirken, Bingöl Üniversitesi'nin "Zazacılık" faaliyetleri karşısında sessiz kalındığını söyledi.

Kurmancca lehçesine verilen önem kadar Zazaca'ya da önem verilmediği takdirde Dersim, Diyarbakır, Elazığ ve Bingöl'ü içine alarak Bitlis'e kadar uzanan geniş bir Kürt coğrafyasının Türkleşmeye terk edileceğini kaydeden Lezgîn, Vate Çalışma Grubu ve Zıwan-Kom çalışmaları kapsamında çıkan Vate ve Şewçıla dergileri ile Newepel gazetesinin kendi imkânlarıyla Zazaca'yı yaşatmaya çalıştıklarını söyledi.

Zazaca lehçesini kullanan 3-4 milyon insandan bahsedilebileceğini kaydeden Lezgîn, Kürt partileri ve Kürt basınının Zazaca lehçesine yönelik eksikliklerini artık görmeleri gerektiğini sözlerine ekledi.

_________

Kaynak:  http://firatnews.com/index.php?rupel=nuce&nuceID=46907