Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-16

Manaya “welat”î neke tena seba însanan seba heywanan zî qaso ke yena zanayîş ra zaf wetêr û xorînêr a.

Reyke mi yew hîkaya farisan de wendbî, tede behsê musabeqaya pêrodayîşê gayan kerdêne. Na musabeqa de qaydeyêko zaf muhîm estbi ke, ganî her di gayî eynî vîstike de vejîyê meydanê pêrodayîşî. Çunke verî ameyo ceribnayîş, kamcîn ga –hema yew vîstike bo zî- eke gayê bînî ra ver vejîyo meydan, êdî uca sey wareyê (welat) xo zano û xo serdest hîs keno. Gayo ke verî ameyo tim zorê gayê bînî beno.

Zaf însanî estê, bi serran welatê xo ra dûrî şinê, cîhan ra gêrenê, bilîyê karûbarê dinya benê. Hema vajîn ke welatê xo nêanê vîrê xo, yan zî eleqeyêko cidî nîşan nêdanê. La kam gama ke kewenê tengane, seke verara dadîya xo ya germîne bigêrî, agêrenê welatê xo, cayo ke tede ameyê dinya. Yan zî gama ke mergê însanan beno nêzdî, hetê herra xo ra ewnênê. Wesîya xo kenê ke herra xo de bêrê defn kerdene.

Sedam Huseyîn nîjadperestêkê ereban bi la esas dîktatorêko zaf zalim bi. Dişmenê kurdan û şîîyan bi. Bi emrê ey dorê di sey hezar kurdî bi metodanê gelek wehşîyan ameyî qetl kerdene. Ey zaf tada ro erebanê şîîyan zî kerde. Tam 25 serrî serekê dewleta Îraqî bi, her çîyê ey zerrn û sêm ra bi. Her şaristanê Îraqî de hetta Kurdîstanê Başûrî de qesr û qonaxê ey, sarayê ey estbî.

Roja 20 edare 2003 de dewletanê hempeymanîyan pêşengîya Amerîka de da Îraqî ro. Rejîmê Sedamî pa tac û textê ey wa rijna. Her di lajê Sedamî û tornê ey Mûsil de keyeyê merdimêk de hetê leşkeranê Amerîka ra amey kiştene. La Sedam bi vîndî, new aşmî nêasa. Her kesî texmîn kerdêne ke ey pere û zerdê xo girewtê û remayo şîyo welatêkê bînî. La roja 13 kanûne 2003 de Tîkrît de, çewlîgêk de, yew çala di metreyî xorîne de kewt destê leşkeranê Amerîka.

Tîkrît welatê ey o, Sedam uca maya xo ra bîyo. Ez vana qey çewlîg zî milkê pîyê Sedamî bi. Roja tenge de xo eştbi verara herra xo ya rastkêne, ey rê cayo tewr ewle welatê ey bi. Yan zî herra ey o hetê xo ra kaş kerdbi.

Serekê dewleta Lîbya Muamer Qedafî zî 1942 de nêzdîyê şaristanê Sîrte de, yaban ra yew xivêta bedewîyan de ame dinya. O zî dîktatorêko zor bi, 42 serrî dewleta Lîbya îdare kerde. Her çîyê ey zî zerrn û sêm ra bi. Qesr û qonaxê ey zaf bîy la tewr zêde xo xivête de rehet hîs kerdêne. Coka bişîyêne kam welat xivêtêka bedewîyan zî xo reyde berdêne.

Axir peynî de dewranê ey zî vurîya, welatanê Ewropa bi Amerîka ra dest pêkerd, da piro. Şarê Lîbya zî vera ey de werişt. Muamerî nat kerd wet kerd, se kerd-nêkerd nêeşka îqtîdarê xo dewam bikero. Ordîya ey şikîya, şaristanê Lîbya yew bi yew kewtî destê muxalîfan. Peyêna peyêne, cayo ke xo tede biseterno, Sîrte bî. Şi xo eşt verara herra xo, welatê xo yê raştkênî. Roja 20 oktobre 2011 de Sîrte de, cayo ke amebî dinya de kewt destê muxalifanê xo û bi pirodayîş ame kiştene.

Pîzeyê merdimî her ca mird beno, la ruhê merdimî? Ruhê merdimî parçeyêkê herra merdimî yo. Herra baw û kalan, welat ruhê merdimî yo.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 16,  Dîyarbekir 01-15 teşrîne 2011, r. 2