Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-21

Ma serra 2011î xo ra pey verda û ma dekewtî serra 2012î.

Ez nika xo dima ewnêna, serra 2011î ra, bi rastî serrêka zehmetine bî, ma zaf zehmetî ante, ma zaf tengane de mendî, zaf kesan, kesê ke vanê ma zî xizmetê na lehçe kenê, bîlasebeb xebata ma de kay kerd, hesedê xo ra, cehaletê xo ra îmkanê ma teng kerdî... La ma rayîrê xo ra dewam kerd. 2011 seba ma hem pirrî tecrube bî hem zî ma bi serkewtene û rîsipîyîye ci ra vejîyayî. 2011, tarîxê kirdkî de serrêka zaf muhîme bî.

Zafê merdiman wina bawer kenê, eke ziwanêk ser a qedexe wedarîyo û ziwan serbest bibo, êdî o ziwan aver şino û vîndî nêbeno. La wina nîyo!

Senî ke merdim hetê fikrî ra, hetê zanayîşî ra game bi game, qonax bi qonax aver şino û kemelîyeno, ziwanî zî wina yê. Ma vajin, merdimêko perwerdekerde, mezunê unîversîte, warê xo yê îlmî de pispor û dewijêk ke xebera xo dinya ra çin a, caran benê yew? Qiseykerdişê înan, xoîfadekerdişê înan benê yew? Ziwanî zî wina yê. Bingeh de heme ziwanî wayîrê gramer û qaydeyan bê zî, esla ziwanêko averşîyaye û ziwanêko apeymende yew nîyê, îmkanê xo seypê nîyê.

Eke qedexe çin bo û heme ziwanî serbest bê zî ancî ziwano averşîyaye û modernîzebîyaye ke problemê xo yê standardîzasyonî hel kerdê, her warê zanistî de bîyo wayîrê termînolojî, cuya cematî de bîyo ziwano serdest êdî bi hawayêko tebîî ziwananê apeymendeyan mîyan ra dareno we.

Helbet rîyê înkar û qedexekerdişî ra, rîyê asîmîlasyonê wehşîyê barbarî ra, rîyê bindestîye ra ziwanê ma nîsbet bi ziwananê şarî apey mend. Nika ma estê, ma bajaran de ciwîyenê, zafê ma wende yê, ma tewir bi tewir karanê modernan de xebitênê, ma vajîn ke ma rojnameger ê, doktor ê, avûkat ê, muhendîs ê, esnaf ê… La ziwanê ma nê wareyan de nêameyo şuxulnayîş, ziwanê ma dewe ra sînorkerde yo, qonaxê pîrîmîtîvî de mendo. Mesafeyêko xeylî muhîm dekewto mîyanê cuya ma û ziwanê ma. No apeymendiş hetê psîkolojîkî ra zî tesîrêko zaf muhîm keno. Yanî merdimêko sade yê cematê ma eke kirdkî qisey bikero, seke hendayê nê mesafeyî apey mendo!

Tîya ra da-des serrî verê cû, gama ke mi hîkayeyî nuştêne, eke mekan û atmosferê hîkaye dewe bîyêne, ziwan xo ver o şuxulîyayêne. Mi meselaya hîkaye asan tesfîr kerdêne. La eke mekan û atmosferê hîkaye şaristan bîyêne, ez xetimîyayêne. Sîstemê fikîrîyayîşê mi vindertêne. Ez nêşayêne qehremananê xo kuçe û kolananê şaristanî ra, kafe ra, apartman ra, trafîk de bigêrnî. Mi zanayne ke tirkî de senî beno, senî vajîyeno, senî îfade beno la kirdkî de nêbîyêne. Mi o wext ferq kerd ke ziwanê apeymendeyî û ziwanê averşîyayeyî estê. Eke ma wazenê ziwanê ma bimano, biciwîyo, ganî ma ziwanê xo aver biberîn. Newepel, no ware de gamêka zaf muhîm a. Ma par, ziwanê xo epey aver berd.

Hetê nasnameyî ra zî problemê ma esto. Esas problemê ma çin o. La dagîrkerî wazenê mîyanê miletê ma de, bitaybetî mîyanê kirdan de kaosê nasnameyî virazê!

Ziwanê kurdî lehçeyan ra yeno pê. Nê lehçeyan ra yewe yê ma ya. Lehçeya ma mîyan ra wedarîyo, qiseykerdoxê lehçeya ma asîmîleyê yewna lehçeya kurdan nêbenê. Ez eşkena bi rehetî vajî, eke kirdkî mîyan ra wedarîyo, qiseykerdoxê na lehça se ra neway asîmîleyê tirkî benê. Xora ê ke vanê “zaza” û vanê “zazayî kurd nîyê” tu derdêkê înan ke zazakî bidê ciwînayîş û aver biberê, bikerê ziwanêko modern zî çin o. Hereketêko winasî meydan de çin o û do qet çin bo zî. Tena vanê zazayî kurd nîyê, hende! Temamê mucadeleyê înan na nuqta ser o yo. To ke va, zaza kurd nîyo, nasnameyê etnîkî dest ra gêrîyeno. Eke nasname lêl bi, buhran/kaos virazîya, asîmîlasyono ke heme çî girewto xo zere, zaferê xo îlan keno. Kirdî pa erdê xo wa mîyanê kurdayetîye ra vejînê, benê tirk!

Ê ke wayîrîya kirdkî kenê, ê ke vera asîmîlasyonî û qedexeyî de mucadele kenê, ê ke kirdkî her hetan ra aver benê modernîze kenê û kenê wayîrê şexsîyetî, kam ê. Vejîya meydan, îsbat bi.

Eslê xo de tu milet homojen nêbi. Kurdîtîye zî nasnameyêko homojen û yewek yê dînî û etîkî ra nêna pê; kurdîtîye nasnameyêko makro ya, tede çend nasnameyê mîkro yê dînî û komelkî estê. Ma vajîn, hetê dînî ra kurdê muslumanî, êzidî, yarsanî, elewî estê. Hetê komelkî ra zî kurdê kurmancî, kurdê zazayî, kurdê soranî, kurdê hewramî, kurdê lûrrî estê… Qij yan pîl, ferq nêkeno, her nasnameyo mîkro yê mîyanê miletê ma de ganî bibo wayîrê şexsîyetî, bibo wayîrê prestîjî û xo rê bi xo linganê xo ser o vindero.

A na yo, ma bi mucadeleyê xo yê serra parî nê çî îsbat kerdî.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 21,  Dîyarbekir 16-31 çile 2012, r. 2