Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-22

Ma kurdî mucadeleyê xoyê bindestîye ra vejîyayîşî de zaf enerjî serf kenê la mucadeleyê ma aqilane û rast nîyo. Neteweyê serdestî kamcîn hetî ra tewr hêzdar ê, kamcîn hetî ra eşkenê ma bipelixnî, xora ê tim wazenê ma zî bi ê metodî mucadele bikîn!...

Verê verkan kêmanîya ma ya tewr girde na ya ke ma xo tarîf nêkenê. Yanî ma tarîf nêkenê ke “kurdî” çi yê, çi ra yenê meydan. Ma netewe yê, şar ê, eqalîyetêko etnîkî yê, ma çi yê? Eke ma xo heme hetan ra û tam tarîf bikin, ma bizanîn ma çi yê, a gama do bellî bibo ke hewceyîya ma bi çi esta û ma do bizanîn ke ma bi çi hawayî, bi kamcîn metodan seba çî mucadele bikîn.

Meydan de yo ke miletê ma bindestê tayê miletanê bînan o. Her hîrê miletê ke kurdî kerdê binê hukmê xo wazenê “kurdbîyena” kurdan mîyan ra wedarê.

Tîya de ma bineyke bala xo bidîn dewlete ser. Dewlete çi ya? Dewlete, gelek rêxistinê ke goreyê sîstemêk pêrabeste gureyenê ra ameya meydan la rêxistina tewr girde ya îdarekerdişê komelê merdiman a.

Dewletanê verênan de berjewendîyê brokrat, memur û leşkerê ke mîyanê çerxê rêxistina dewlete de gureyenê û zumreyê arîstokratan tede estbo zî esasê xo de dewlete nameyê sultan/xanî ser o hukim kerdêne, coka her çî xizmetê sultan/xanî de bî. Tabî hukimdarî, sultan yan zî xanî verê verkan selahîyetê xo rasterast Homayî ra la dima dînê Homayî ra girewtbî.

Dewletê verênan gama ke dest nayêne miletêk yan zî welatêk ser, esasê xo de waştêne hetê dînî ra miletî îlhaq bikerê. Dewletê xelîfeyîya îslamî heme wina bîy. Herçiqas împaratorî hetê dînî ra bineyke reformîstî bîy zî ancî ferqêko zaf muhîm çin bi; çunke mîyanê dîndaşanê dewlete û dîndaranê bînan de ferq estbi.

Dewletê modernî, yanî dewletê neteweyî rêxistina tewr sereke ya neteweyêk/miletêk a. Netewe-dewletî selahîyetê xo netewe/miletî ra gênê û nameyê netewe/miletî ser o hukm kenê. Dewleta neteweyî polîtîkaya xo goreyê berjewendîyê (menfîetê) netewe-miletî ra ronana û îcra kena. Coka kerdenê dewleta neteweyî kerdenê hukmatêkê muweqetî yan yê serwezîrêk nîyê. Rasterast kerdenê netewe-miletî bi xo yê. Tîya de ez nimûneyêk bidî, dewrê dewleta Osmanîyan de gama ke mehkema de qerar dayêne, nameyê şerîetê Homayî ser o qerar dayêne. Ma xo vîr ra nêkin ke hukimdarê tewr pîlî yanî sultanî zî selahîyetê xo dînê Homayî ra girewtbî. La seba ke dewletê neteweyî nameyê miletê xo ser o hukim kenê, coka nameyê miletî ser o qerar gênê. Mavajî gama ke dadgehêkê dewleta Tirkîya ceza dana kurdêk, dadger vano “Yüce Türk Milletî adına…” û qerar gêno. Heme fealîyetê dewleta neteweyî nameyê netewe-miletî ser o yê, faydeyê netewe de yê.

Dewletanê verênan de gama ke zumreya serdeste zulm ro tebeqeya şarî yan zî kesêk kerdêne, seba xatirê dînî yan zî Homayî kerdêne. Kes yan zî hêzê dewlete kerdenanê xo yê neheqan ra xo gunekar yan zî sucdar nêdîyêne, çunke seba xatirê menfîetê dînî yan zî razîya Homayî kerdbi. Nika zî çi suc yan guneyo ke vera bindestan beno, seba ke nameyê netewe ser o beno, coka ferdî xo sucdar yan zî gunekar nêvînenê. Dewleta moderne de “netewe” cayê dînî yan zî Homayî de qudsîyet girewto.

Dewlete yê kamcîn netewe bo, a netewe neteweya serdest a û wazena mîyanê sînoranê xo de her çî goreyê berjewendî û faydeyê netewe ra bo. Dewletê neteweyî gama ke yewna netewe gênê binê hukmê xo, sey dewletanê verênan nêvanê tena hukm û dînê ma qebul bike. O qayde nîyo! Tehekumê dewleta moderne tehakumê netewayetî-milî yo. Heme hêzê dewlete; artêşe, polîs, dadgehe, zîndan, perwerde, çapemenî heme çî xizmetê îlhaqkerdişê kulturî/ziwanî/nasnameyî de yo. Yanî îlhaqkerdişê leşkerî hedefo eslî nîyo, hedefo eslî îlhaqkerdişê kulturî/ziwanî/nasnameyî yo.

Parçeyê Kurdîstanê Bakûrî hetê leşkerî ra seraser îlhaqkerde yo. No parçeyê welatê ma hetê leşkerî ra binê kontrolê rêxistina tewr sereke ya tirkan de yo. Labelê herçiqas ziwan û kulturê ma apey mendo, şarê ma ziwan û kulturê xo ra dûr kewto zî ancîna merdim nêeşkeno vajo ke ma hetê kulturî/ziwanî/nasnameyî ra îlhaq bîyê.

Îmkan û mekanîzmayê ke ma pê kultur/ziwan/nasnameyî xo vera kultur/ziwan/nasnameyê miletê serdestî de bipawîn helbet hendayê neteweya serdeste nîyê. Labelê waro ke ma eşkenî tewr asan neteweya serdeste reyde mucadele bikîn, no war o. Çîyo ke tewr zêde merdimî dejneno zî no yo, ma kurdî nêzdîyê di sey serran o ke şer kenê, neteweyanê serdestan reyde danê pêro, la ma hema şerê kulturî/ziwanî/nasnameyî nêkerdo! Coka mi sere de va mucadeleyê ma kurdan aqilane nîyo! Çunke ma nêzanê ma tam seba kamcîn hedefî mucadele kenê, metod û wasitayê mucadeleyê ma zî rast û aqilane nîyê.

Ma xo vîr ra nêkîn, hetanî ke îlhaqkerdişê kulturî û ziwanî temam nêbo, her wext o îhtîmal esto ke ma rêxistina xo ya tewr girde, yanî dewleta xo awan bikîn. La eke ma hetê kulturî/ziwanî/nasnameyî ra îlhaq bibîn, êdî manaya tu çîyêk nêmanena. Ganî ma vera îlhaqkerdişê kulturî/ziwanî/nasnameyî de xo ver de bidîn. No zî bi pawitiş, averberdiş û geşkerdişê ziwan, huner, edebîyat û kulturê ma beno. Eke ma vernî ro îlhaqkerdişê kulturî û ziwanî bigêrîn îlhaqkerdişê leşkerî tu qîymetê xo çin o. Xora çîyo ke hetanî nika miletê ma payanî ra verdayo, cuya tebîî û mucadeleyê ferdî yê neferanê sey edîb û hunermendan o.

Eke ma hetê kultur/ziwan/nasnameyî ra biewnîn, serkewtişo ke rojnameyê ma Newepelî nê da-vîst hûmaranê xo yê mutewazîyan de qezenc kerdo, mucadeleyê gelek partîyan ra zêdeyêr o. No serkewtişêko eslî û daîmî yo. Tu rektor, tu unîversîte, tu artêşe, tu dadgehe, tu dewlete nêeşkena nê serkewtişî betal bikero yan apey bibero.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 22,  Dîyarbekir 01-15 sibate 2012, r. 2