Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-27

Parî ra nat ma panc rey kursê kirdkî dayî. Ma çend kursî komelanê cîya-cîya yê Dîyarbekirî reyde organîze kerdî. Goreyê konseptê ma ra, komelanê cîyacîyayan reyde organîzekerdişê kursan polîtîkayêka raste û kêrameye ya. Ma do nê hewa fealîyetanê xo dewam bikîn. Çunke hedefê ma yo sereke no yo ke ma mîyanê heme kurdan de kirdkî aktuel bikîn, îmaj û prestîjê kirdkî berz bikîn. Û xora ma kurdan sey terefdar û muxalif yan sey baş û xirab yan sey dost û dişmen kategorîze nêkenê. Coka ma rehet ê. Ma şênê her grûba miletê kurdî ke xo kurd zanê reyde bi asanî dîyalog saz bikîn. Êyê ke ma sey reqîb vînenê yan êyê ke bineheqîye hesûdî û dişmenîya ma kenê û berê dîyalogî gênê, helbet estê. No sucê ma nîyo!

Metodolojîyê ma yê kursî zaf kêramaye yo. Verê verkan, ma xîtabê a şêlige kenê ke bitaybetî ciwanê wendekar yan zî mezunê unîversîte yê û nasnameyê xo yê neteweyî ra xeberdar ê. Ziwanê mintiqaya xo zanê la qiseykerdiş, fehmkerdiş, wendiş û nuştişê kirdkî de zehmetî ancenê.

Ma hişê kursîyeran nêdanê têmîyan ro. Hetanî ke mumkin o, ma ziwanî bi şeklêko sade musnenê. Kursanê ma de kursîyerî bi xo aktîf ê, ma (dersdar) tena ardim kenê ke kursîyerî ziwanî bişinasnê. Babetê dersan zî bi hawayêko pedagojîk, wina basît yenê musnayene. Ma çimê kursîyeran de ziwanî yan zî qaydeyanê gramerî giran nêkenê. Çîyo ke kursîyeran rê hewce keno, ma tena ê musnenê. Yanî, verê verkan kursîyer alfabe rast nas bikero û biwano. Dima seba ke rehet biwano û bişêno binuso, ganî nêrî û makî û zafhûmarîya çekuyan, nuştişê îzafe û zemîr û edetan, sufîks û prefîksan, sifet û karan bimuso…

Ma kurs de, bitaybetî cîhazê projeksîyonî ra îstîfade kenê. Çend dersanê peyênan de her kursîyerê ma yew metno qijkek nuseno. Ma metnan verê çimê heme kursîyeran de redakte kenê. Bi no qayde, dersa teorîka ke kursîyeran dîya, eynî wext de pratîkê aye zî vînenê. Bi no hawa tersê kursîyeran ziwan ra şikîyeno, êdî bi çimê kayêkê şênayî ewnênê kurs û ziwanî ra.

Munaqeşeyê tewşî, munaqeşeyê ke form yan zî kokê çekuyan ser o benê, mulahezeyê etîmolojîkî yê rîwayetwarî kursê ma de nêbenê. Helbet kurs de dîsîplîn esto la wişk nîyo, wina şîrin û bi rizaya zerrîya kursîyeran o. Çunke kursîyerî bi xo, xo şirîkê kursî vînenê. Çîyo tewr muhîm, seba ke konsantrasyonê ma de îdeolojîyê tengî, fikrê partîzanîya sîyasî yan zî egoîzm û hesedê kesîtîye çin o, ma ziwanî û fikrê neteweyî esas gênê, coka kursîyerî zî zaf rehet ê.

Hetanî nika nê panc kursanê ma de zafê kursîyeranê ma dest bi nuştişê kirdkî kerd. Hetê wendişî ra, hema vajîn ke heme kursîyerê ma kirdkî wanenê. Yanî kursê ma bereketin ê. Netîceyê kursan de zafê kursîyerê ma benê kadroyê muhîmî yê kirdkî.

Embazê ke şîyê tayê dezgeyanê bînan yê kurdan de yan zî tayê merdiman het kurs dîyo la dima ameyê kursê ma zî estê. Ê bi xo qal kenê. Vanê, kursanê bînan de hişê ma kewt têmîyan, çîyo ke ma zanayêne zî ma kerd xo vîr ra!...

Tîya yew hîkaye ke mi zemanêk romanêkê Paulo Coelhoyî de wendbî ameye vîrê mi.

Vanê, rojêk mîyanê heywanan de musabeqaya dansî virazîyena. Çiqas heywanî estê, beşdarê na musabeqa benê. Her heywan vejîno sehne û dans keno. Peynî de şaneyê maran (bi tirkî: kırkayak) beno yewin. (Qasê hîrês hezar tewirê şaneyê maran estê û her yew des ra hetanî hewt sey û pancas hebî zî lingê xo estê.) Badê ke musabeqe temam bena, heywanê bînî şaneyê maran tebrîk kenê. Mîyanê heywanan ra luyî vano:

- Bira, xora rayşîyayîşê to bîle sey dansî yo. La ez meraq kena. Gelo wexto ke ti rayîr şinî, ti verî şîyês linganê xo yê verênan yê hetê rastî, dima şîyês linganê xo yê peyênan yê hetê çepî û dima zî şîyês linganê xo yê peyênan yê hetê rastî û şîyês linganê xo yê verênan yê hetê çepî, peynî de zî, heşt linganê xo yê mîyanênan yê hetê rastî û çepî erzenê yan tam tersê naye kenê?

Şaneyê maran şaş beno. Seba ke cewab bido luyî, rayşîyayîşê xo ano vîrê xo la mîyan ra nêvejîno. Dima ke tena maneno, xo rê xo, bala xo dano rayşîyayîşê xo ser, bala xo dano berzkerdiş û ronayîş û lebitîyayîşê linganê xo ser. La mîyan ra nêvejîno. Xo rê xo de vano, “Gelo ez senî rayîr şina?” Û a roje ra nat hişê şaneyê maran gineno têmîyan ro. Feqîrekê mi rayşîyayîşê xo yê normalî zî keno xo vîr ra.

Coka ez vana qey zafê kursan de, seba ke metodolojî rast nîyo, hişê kursîyeran dîyeno têmîyan ro. Çîyo ke zanê zî ê kursan de kenê xo vîr ra. Yan ney, çira hende serrî yo ke bi seyan kursî dîyenê, her kurs de bi desan merdimî beşdar benê la çîyê meydan de çin o?

Ez vana qey, kursanê bînan de xeletîya tewr muhîme na ya ke, sey matematîk yan geometrî, wina wişk û şematîk, tena hetê gramerî ra ewnênê ziwanî ra. Kenê xo vîr ra yan zî ferq de nîyê ke ziwan tena gramer ra îbaret nîyo, ziwan sîstemêko komplîke yo. Ganî merdim bala xo bido pêroyîya sîstemê ziwanî ser.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 27, Dîyarbekir 16-30 nîsane 2012, r. 2