Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-29

Nê da-des serranê peyênan de mîyanê ma kurdan de bîyo moda. Her bajar de, tewr zaf zî Dîyarbekir de, serre de çend aktîvîteyê sey festîval, rojê edebîyatî, rojê sînema, kongreyê ziwanî, kongreyê cinîyan û nêzana kongreyê çi û çî virazîyenê. Seba ke nê hawa aktîvîteyan rê mesrefêko cidî şino, coka yan raste-rast yan zî endîrekt hetê dezgeyanê ke wayîrê yew butçeya cidî yê ra virazîyenê. Dezgeyê destê kurdan yê wayîrê butçe zî, Kurdîstanê bakurî û yê başûrî de estê, coka tewr zaf nê her di parçeyan de aktîvîteyê winasî virazîyenê.

Gelo kesî muhasebe kerdo, nê aktîvîteyê ke hende bi şemate û şa-şae virazîyenê, xo ra pey çi verdanê? Çi faydeyê nê aktîvîteyan miletê ma rê, edebîyat û hunerê ma rê, kulturê ma rê beno? Ez ewnêna, mi ra zaf çîyêko cidî nêaseno!

Ez bi xo hetanî ewro rast nêameya ke mesrefê aktîvîteyêk seba rayapêroyî ameyo eşkera kerdiş. Mi gore, gama ke beledîyeyêk yan sewbîna dezgeyêkê şarî, ma vajîm ke wezaretê roşinbîrî û lawan konferansêk, kongreya ziwanî yan rojê edebîyatî organîze kerd, ganî rayapêroyî rê eşkera bikero ke aktîvîte rê çiqas mesref kerdo, mesrefê çî û çî kerdo.

Heto bîn ra, gama ke yew aktîvîte organîze bena, ma vajîm ke “kongreya ziwanî” organîze bena, ganî heyeto ke na kongre organîze keno, seba rayapêroyî bêro eşkera kerdiş. Û no heyet gama ke venga merdiman dano, yanî “delege”yan weçîneno, selahîyetê weçînayîşê delegeyan senî xo de vîneno, krîterê “delegebîyayîş”î çi yê, ganî nê zî eşkera bibê. Eke kongreya ziwanî, rojê edebîyatî û festîvalî tena çarçewaya fealîyetanê partîyêk de bivirazîyê, beno ke heqê dezgeyê organîzatorî estbo ke goreyê hesabê xo ra venga merdiman bido. La eke kongreya ziwanî çarçewaya “neteweyî” de bo, yan zî, wina bêro îdîakerdiş, a game krîter û hawayê tespîtkerdiş û dawetkerdişê “delege”yan zî ganî goreyê ûsulêk ra bo. Çi heyf ke mi hetanî nika derheqê ûsulê organîzekerdişê nê hawa aktîvîteyan de tu melumatêko maqul û şefaf nêeşnawito. Seke vanê, “Bize nimitkî yena kelî eşkera zîyena!”

Gama ke nê aktîvîteyî qedîyenê, peynî de bi cumleyanê beriqnayan û sloganîkan yew “encamname” yeno nuştiş. La çi havila xo bena bellî nîyo. Mi gore eynen sey kefê sabunî, her çî beno vindî şino.

Ma vajîm, amancê kongreyê partî, komel û teşkîlatanê sey nînan bellî yo. Îdareyê xo weçînenê û eke îcab bikero program û tuzukê xo de vurnayîş kenê, problemanê xo munaqeşe kenê, îstîqamet û hedefê xo tayîn kenê. La kongreyê ziwanî, kongreyê tîyatro, sînema û muzîkî, heta kongreyê cinîyan û rojê edebîyatî çîyê muşexesî nîyê, coka qerarê xo zî muşexes nîyê û xora tesîrêkê xo zî nêbeno.

Destpêk de, serranê 2001, 2002 û 2003 heta 2004 de zî şarî eleqe nîşanê nê hawa aktîvîteyan dayêne la badê, konserî ne tede, êdî kes tu qîymet nêdano nê hawa aktîvîteyan û teqîb zî nêkeno.

Beno ke destpêk de wina nêbî la goreyê melumatê ke tayê embazî danê, dezgeyî, neke seba xatirê averşîyayîşê ziwan, huner û kulturî, esasê xo de seba ke “faturaya mesrefî peyda bikerê” nê hawa aktîvîteyan organîze kenê.

Mi gore, ma kurdan bi nê xuyê xo, bi nê kerdenanê xo masumîyet û cidîyetê aktîvîteyanê sey festîval, konferans, sempozyum, panel, kongreyê ziwanî, rojê edebîyatî ûsn. qedîna û ma muhtewaya înan zî puç kerde, puynaye. Eke ma xo nêvurnîn, êdî zaf manaya viraştişê nê aktîvîteyan çin a.

Ez vana, mesrefo ke tena yew aktîvîte rê beno, eke seba musabeqayêka edebî-hunerî xerc bibo, ma vajîm, dezgeyêk eke serre de reyêke “musabeqeya hîkayeyan”, “musabeqeya şîîran” yan “musabeqaya fotografan”, “musabeqaya muzîkî” ûsn. organîze bikero û xelatêka madî ya cidî bido, miletê ma do hetê huner û kulturî ra aver şiro û xo dima eseranê zaf cidîyan verdo.

Aktîvîteyê qelebalixê winasî ke xo ra pey çîyê nêverdanê, sey kefê sabunî benê vindî şinê ney, esas, musabeqeyê bixelatî kulturî gane kenê, dînamîzm dekenê mîyanê miletî. Xora roşnvîr û hunermendê ke seba aktîvîteyanê sey kongreya ziwanî û rojanê edebîyatî yenê wesênayîş, pozîsyonêko pasîf de yê. La gama ke hunermend bi heqê xo xelatêka cidî bigîro, seke heqê keda xo girewto, bi xebata xo îftîxar keno, seba xuliqnayîşê eseranê neweyan motîve beno.

Mesela, swêdijî zaf baş xelatan organîze kenê, bi dayîşê xelatan edîbanê heme miletan teşwîq kenê. Sey nimûneyî, her romannuştoxêk muheqeq hewnê xo de xelata edebîyatî ya Nobelî vîneno. Ancî wezaretê kulturî yê Tirkîya seba teşwîqî ardimêko cîdî yo madî dano fîlmanê sînema, zincîrefîlmanê televîzyonî, tîyatro, rojname û kovaran. Kanalê televîzyonî yê tirkan, heta ke holdîng û tayê cematê tirkan karê musabeqayanê ziwanî-hunerî-kulturî zaf baş organîze kenê. Mesela, sey musabeqayêk “olîmpîyatê tirkî” (Türkçe Olimpiyatları) ziwanê tirkî heme dinya de da heskerdiş.

Musabeqeyê ke wayîrê xelatêka madî ya cidî yê, seba ke raste-rast xuliqnayoxanê hunerî teşwîq kenê, coka musabeqeyî bingeh ra benê zemînê hesilnayîşê eseranê hunerîyan.

Eke tena yew dezgeyê kurdan, bi butçeyêka mutewazî warê hunerî de musabeqeyan organîze bikero, do her musabeqa de bi seyan eserê muhîmî bêrê pêser. Xora a game merasîmê xelatdayîşî bi xo zî do bibo aktîvîteyêko heqîqî û muhîm.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 29, Dîyarbekir 16-31 gulane 2012, r. 2