Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-31

Seba ke ma bi destê xo xo îdare nêkerdo, ma nêbîyê wayîrê statuyêk, tim bindestê miletanê bînan bîyê, coka ma her çîyê xo de apey yan zî erey mendê. Apeymendiş û ereykewtiş, tewr zaf warê ziwanî de bale anceno. La apeymendiş û ereykewtiş, çîyê sabîtî yan çîyê ke tim eynî manenê nîyê. Eke merdim bi zanayîş, bişuûr û zerrî ra xeyret bikero, her game mumkin o ke merdim na rewşe telafî bikero.

Seba miletêk helbet xoserîya welatî, xoîdarekerdiş û dewletbîyayîş zaf muhîm ê. La nînan ra ver, estuna miletbîyayîşî, zemînê virazîyayîşê edebîyat, huner û kulturî, bingehê şeklgirewtişê nasnameyê neteweyî ziwan o. Wayîrvejîyayîşê ziwan û milîyetî de çîyo tewr muhîm ferqkerdiş, hisîyat û şuûr o.

Eke ma bala xo bidîn rewşa ziwanê xo ser, kurdê Kurdîstanê Bakurî, çi kurmanckî çi kirdkî, heqîqeten standardîzekerdiş û modernîzekerdişê ziwanî de ma gelek mesafe girewto. Mi gore problemê ziwanê ma, yanî problemê ke ziwan ra bi xo hasil benê, giranîya xo hel bîyî. Dinyayêk materyalê ma yê nuştekî vejîyayî meydan, ferhengê ma, metnê ke gramer û qaydeyanê rastnuştişî musnenê êdî gelek estê. Kirdkîya ma zî êdî qonaxê fekkî ra temamen vîyarte merheleya nuştekî ser.

Na saeta ra pey ganî sey şexsî ma her kes herinda xo ra ziwanê modernî cuya xo ya rojane de bi metodêkê modernî bişuxulnîn. Bitaybetî ma ziwanê xo bimusnîn tutanê xo. Çunke halînê eslî yê pawitişê ziwanî keye yo. Eke ma bi fehmêko modern xo newe ra organîze bikîn, keyeyê xo bikîn gama destpêkî ya pawitişê ziwanî, warê bînî, yanî wendegeh, kuçe, bazar, sûke ûsn. heme ziwanê ma rê xovero abenê.

Ez wazena xeyretê şexsê bişuûrî ra nimûneyêk nîşan bidî.

Serhad Bapîr, resam û grafîkerêko kurd o. Resmê ke ma kerdo amblemê komela Ziwan-Komî ey ma rê viraşt. Tam emrê mi de yo, eslê xo şarê Silîva yo la Tetwan de ameyo dinya. Serranê verê 1980, demeyê ke lîse de waneno, dekeweno mîyanê sîyasetê kurdperwerîye. Darbeyê 12ê êlule de beno mehkum, ro ci gêrenê. Çend serrî xo nat û wet nimneno. Axir 1984 de bi hawayêk remeno şino Yunanîstan. Demeyêk kampê multecîyan Lavrion de maneno. Dima xo rê înşatan de karê boyaxî keno, lokantayan de firaqan şuweno. Welhasil badê ke yunankî museno, 1987 de beşê resmî yê Akademîya Huneranê Rindekan a Unîversîteya Selanîkî de qeydê xo virazeno. 1992 de mezun beno. Panc serrî badê zewajî axir 1995 de hemwelatîya Yunanîstanî danê ey.

Serhad, gama ke unîversîte de waneno, 1990 de yew kênaya yunanije şinasneno. Nameyê kêneke Kalliopî ya. O û kêneke yewbînan ra hes kenê. Serhadê ma, verî cumleya “Ez ji te hez dikim” musneno Kalliopî. Bi no qayde, Serhad dest pêkeno, Yunanîstan de kurmancî banderê kêneka yunanije keno. Aye musneno wendiş û nuştişê kurmanckî. Kalliopî hetanî dereceyê ke êdî romananê kurmanckî biwano, ziwanî musena. Badê ke zewijînê, 1993 de bi nameyê Sîpanî yew laj, dima 1998 de bi nameyê Sîyabendî yewna laj û 2004 de zî bi nameyê Sosine yew zî kênaya înan bena. Serhad nika Yunanîstan de, Selanîk de malimîya resmî keno û her hîrê tutanê xo zî bi kurmanckî keno pîl.

Mi 2009 de Serhadî reyde yew roportaj kerdbi û Zazakî.Net de weşanabi. Kesê ke meraq kenê, wa ê roportajî biwanê. Ey mi ra va, çiqas kitabê tutan ke Swêd de yan zî sewbîna cayan de weşanîyayê, mi heme dayî ardiş. Kanalanê televîzyonî yê kurdan de çiqas fîlmê kartonî yê tutan weşanîyayî, mi heme vîdeo de qeyd kerdî. Û her roje mi bi tutanê xo dayî temaşekerdiş. Mi hertim tutanê xo rê sanikê kurmanckî vatî.

Serhadî çend rey Yunanîstan ra mi rê telefon akerd. Min û xanima xo pîya ma hem xanima ey Kalliopî reyde, hem zî tutanê înan Sîpan, Serhad û Sosine reyde bi kurmanckî qisey kerd. Kurmanckîya înan başe bî. Serhadî va, “Selanîk de kesê ke bi kurmanckî qisey bikê, hema vajîm ke zaf tay ê. Ê ke estê zî têkilîya ma çin a. La ancî mi ziwanê baw û kalanê xo musna cinî û tutanê xo.” Serhad vano, “Wendegeh de hertim tutê mi ê tewr serkewte yê. Malimê înan heyret manenê ke çira tutê mi hende dersan de serkewte yê. Ez vana, tutê mi di ziwanan zanê coka. Tutê ke di ziwanan bizanê, îmkananê di ziwanan ra îstîfade kenê, coka hetê ferasetê fehmkerdişî ra qabîlîyetê xo hîna vêşî beno. Hîna baş derse fehm kenê.”

Meselaya Serhadî wina ya. Na rey, yew zî embazê ma esto, dewêka Paliyî ra yo, Swêd de maneno. Lajê ey Swêd de ameyo dinya. Lajek zaf baş bi swêdkî zano. Seba ke Swêd de keyeyê xo de hertim kirdkî qisey kenê, lajek kirdkî zî zaf baş zano. La tirkî nêzano. No embazê ma, par-pêrar tutê xo gêno yeno welat. Tutek gama ke şino tutanê apan û emanê xo mîyan û înan reyde bi kirdkî qisey keno, tutî ey ra çîyê fehm nêkenê. Çunke heme tirkî qisey kenê! Tutê apan û eman ke welatê xo de yê, vanê “Anne, bu çocuk gavurca konuşuyor, anlamıyoruz!” Oxro ke tutek hurr zazakî qisey keno, neke gawirkî!

Seke mi sere de va, helbet bindestîya miletê ma û qedexeyî zaf zerar dayo ziwanê ma, ma erey vistê. La meselaya wayîrvejîyayîşê ziwanî meselaya şuûr û hîsîyatî ya. Meselaya xeyret û hîmetê milî ya. Meselaya zerrîwaştiş, eleqe û samîmîyetî ya. Eke merdim biwazo, merdim şêno her şertî de ziwanê xo qisey biko û bimusno tutanê xo zî.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 31, Dîyarbekir 16-30 hezîane 2012, r. 2

Serhad Bapîr, Sîyabend, Sosine, Sîpan û Kalliopî