Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-37

Ma hîris tene parlementerî weçînayî, ti ewnîyenî vanê, “Ma hîrê rojî mekteban boykot kenê.” Se ra yew yan beşdar beno yan nêbeno.

Ma ferz bikîm ke se ra se beşdar bibê û her kes hîrê rojî mekteban boykot bikero. Yanî hîrê rojî nêşirê se beno şirî se beno? Derheqê dersa weçînita de tena yew çî vajîya: “Dersa weçinîta, kurdan rê heqaret a!” Wina yew cumle de va û vîyartî rojevê xo yê muhîmî!

Roja 31 tebaxe û roja 7 êlule îne bî. Her di rojan nimajê îneyî de mi bi çimanê xo dî û goşanê xo şinawit. Dîyarbekir de, demeyê wendişê xutbeyî de melayî mînberî ser o va: “Muftî ma temî kerdê. Ez zî şima ra vana. Mekteban de dersa dînî êdî bîya dersa weçinîta. Ê ke wazenê tutê înan dersa dînî bigîrê û bimusê wendişê Quranî, wa hetanî roja 12 êlule şirê mekteban de muracat bikerê.” La qet behsê dersanê weçinîteyanê bînan nêkerd.

Ez roja peyêne yê muracatî de şîya mektebê Seyrantepeyê Dîyarbekirî. Mekteb de nêzdîyê di hezarî tutî wanenê. Tayê welîyê tutan şîyê seba dersa dînî muracat kerdo. La xebera tu kesî dersanê weçinîteyanê bînan ra, mavajîm dersa ziwanî ra qet çin a.

Mi mudirî ra persa ke kesî seba dersa ziwan û lehçeyan (kurdkî) muracat kerdo yan ney. Va, bin ra xebera kesî ci ra çin a. Tena seba dersa dînî, dersa wendişê Quranî û dersa heyatê Hz. Muhemedî muracatî bîyê. Mi ewnîya formê muracatî ra, tede 15 dersê cîya-cîyayî estbî. Her derse hewte de yew rey 2 saetî dîyena. Her wendekar tewr zêde eşkeno 4 dersan weçîno. Emser tena tutê ke sinifê pancin wanenê, eşkenê muracat bikerê. Dersî nê yê:

1) Quranê Kerîm

2) Cuya Hz. Muhemedî

3) Zanayîşê Bingehînî yê Dînî

4) Qabîlîyetê Wendişî

5) Nuştoxîye û Zanayîşê Nuştişî

6) Ziwan û Lehçeyê ke Ciwîyenê

7) Ziwanê Xerîbî

8) Tetbîqê Zanistî

9) Tetbîqê Matematîkî

10) Teknolojîyê Zanistî û Çîynermî

11) Hunerê Dîtbarî

12) Muzîk

13) Spor û Aktîvîteyê Fîzîkî

14) Drama

15) Kayê Zeka

Seke aseno rêza şeşine de dersa “Ziwan û Lehçeyê ke Ciwîyenê” esta. Uca de nênuseno la çarçewaya na derse de merdim eşkeno kurdkî (kurmanckî û kirdkî) tercîh bikero.

Sentezkaranê tirk-îslamîstan sîstemê perwerdeyî goreyê îdeolojîya xo ra dîzayn kerdo. Ma kemalîstanê huşkanê zompeyinan ra xelesnayî!

Merdim nêzano ke dersa “Zanayîşê Bingehînî yê Dînî” de gelo tena sey verî dersa dînê îslamî yena musnayîş yan dînê bînî, mavajîm dînê sey êzdîtî û elewîyîye zî yenê musnayîş. Ez bawer nêkena. Nêkeweno mi sere ke malimê dînê elewîyîye yan yê êzdîtîye mekteban de nê dînan bimusnê wendekaran.

Seba ke kes nê dersanê weçinîtan ra xeberdar nêbo çapemenîya Tirkîya zî qet na mesela munaqeşe nêkerde. Tena çarçewaya qijbîyayîşê tutan de sîstemê 4 + 4 + 4î wina zeîfek munaqeşe bi. Yanî tutê qijkekî nêeşkenê serê sendelîyan de ronişê, yan zî nêeşkenê şirê tuwalet. Oxro ke eslê mesela temamen asîmîlekerdişê tutanê kurdan o.

Ma zanê ke tutî heta hewt serran keye de ziwanê xo yê keyeyî tam musenê. Mavajîm tutê kurdan hetanî hewtserrîya xo keye de bi kurdkî qisey bikerê, dima eke şirê wendegeh û bi tirkî perwerde bibê zî ziwanê xo xo vîr ra nêkenê. Îspatê naye ma bi xo yê. Yanî hetanî nê da-des serranê peyênan kurdan hemîne tutanê xo der bi ziwanê xo qisey kerdêne. Û tutê ke wendişê xo bi tirkî dewam kerdo, hetanî unîversîte wendo, bîyê malim, bîyê doktor, bîyê avûkat ûsn. zî ziwanê dayka xo baş zanê. Çunke înan hetanî hewtserrîya xo bi kurdkî qisey kerdêne. Tutanê ke bi serran wendegehanê yatilîyan de ke sey qişlaya leşkerî yê de wendo zî ziwanê xo xo vîr ra nêkerdo.

La nika? Nika di serrê zaf muhîmî yê tutanê ma xesb bîyî. Tutê ma yê pancserreyî ke hema başebaş nêmusayê qiseykerdiş, gênê benê wendegehan. Kam vano se wa vajo, hedefê 4 + 4 + 4î temamen asîmîlekerdişê kurdan o.

Verê cû kemalîstan bi zorê çuwa, bi kuwayîş qiseykerdişê kurdkî qedexe kerdêne û tirkî musnayêne tutanê ma. Nika kuwayîş çin o. Êdî hîle esto! Wina bi hîleyêko eşkera kokê ziwanê kurdî danê ardiş. Xora çend serrî yê ke nê sîstemî bi sinifê anaokulu ceribnayêne. Înan dî ke senî faydeyê xo tirkbîyayîşî rê esto, no sîstem kerd mecburî.

Seke aseno polîtîkaya tirkan ya vera kurdan de sey roja verên a. Nêvurîyaya. Nêvurîyena. Labelê ancîna zî na dersa weçînita ma kurdan rê îmkanêko zaf muhîm o. Sîstemê asîmîlekerdişî de qelşêko akerde yo. Eke ma bizanayîş destê xo bikîn mîyanê nê qelşî, do perwerdeyê bi kurdkî xo reyde bîyaro. Qet nêbo do perwerdeyê di-ziwanîye xo reyde bîyaro.

Ma kurdan rê nika perwerdeyo tewr îdeal bingehê ziwanê dayîke ser o, yanî perwerdeyê kurdkî (kirdkî û kirdaskî) ser o perwedeyê kurdkî-tirkî yo. Gereka ma naye munaqeşe bikîm. Labelê wina aseno ke yan ma êdî asîmîlebîyayîş ra razî yê, êdî ma pê qayîl bîyê, yan zî ma heme hewnêko xorîn de yê. Hewnê xewaran!...

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 37, Dîyarbekir 16-30 êlule 2012, r. 2