Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-38

Vanê, “Tobeyê vergî mergê vergî yo!” Yanî, eke verg tobe bikero ke zerar nêdano kesî, xora êdî mergê xo rê qayîl o.

Derheqê kurdan de polîtîkaya dewleta tirkan zî eynî sey xuyê vergî ya. Se kena wa bikero, çi qanûn vejena wa vejo, nerm bena huşk bena qet ferq nêkeno, polîtîkaya xo ya bingehîne ra, yanî pûçkerdişê kurdîtîye ra, tirkkerdişê kurdan ra fek veranêdana.

Seba ke vera şarê dinya de bineyke rîyê xo sipî bikero, seba ke kurdan tikêk nerm bikero, nê serranê peyênan de rayîr akerd ke tayê unîversîteyan de qismê kurdkî abo, sey dersa weçinîta kurdkî wendegehan de bêro musnayîş. Teorî de nê gamî eştî la pratîk de hetanî ke dest ra yeno nê gaman pûç kena, nêverdana pratîze bibê. Û xora kurdî zî -Homa esto- seba ke nê firsendî ra îstîfade nêkerê, her çî kenê! Mesela, tena Dîyarbekir de 405 wendekaran dersa Quranî tercîh kerda. La temamê Tirkîya de 21 hezarî wendekaran dersa kurdkî tercîh kerda. Vîst mîlyonan ra vêşêr kurdî estê, hezar ra yew ziwanê xo tercîh keno!

Dewlete, Unîversîteya Artuklu ya Mêrdînî de yew enstîtu da akerdiş. Çîyo balkêş no bi. Akademsîyenê ke Unîversîteya Artuklu de bi destê înan qismê kurdolojî da akerdiş Unîversîteya Dîcle ya Dîyarbekirî de xebitîyayêne. Yanî qey Unîversîteya Dîcle de qismê kurdolojî anêkerd? Çunke Dîyarbekir merkezê kurdan o. Dîyarbekir merkezê sîyaset, huner, edebîyat û kulturê kurdan o. Mêrdîn de hîna vêşêr erebî estê. Coka nika qismê kurdolojî yê Unîversîteya Artuklu paştgirîya miletî ra mehrum o.

Heto bîn ra, dewlete werişte Çewlîg de qismê kurmanckî û zazakî cîya-cîya dayî akerdiş. Dêrsim de da beşê kirmanckî da akerdiş. Almanya ra çend kesê ke eleyhê kurdan de fealîyet kenê dayî ardiş. La unîversîteya tewr rewêne Dîcle de hema zî tu fealîyetêkê kurdkî çin o. Vanê, ma destur girewto la meydan de çîyê çin o. Unîversîteya 100. Yil ya Wanî de, Unîversîteya Culemêrgî, Unîversîteya Sêrtî, ya Bidlîsî û ya Mûşî de tu fealîyetêk çin o. Qey?

Wezaretê Perwerdeyî îdareyê Unîversîteya Artuklu reyde protokol îmza kerd. Selahîyet da Qismê Kurdolojî yê na unîversîte ke kitabê dersa kurdkî (kurmanckî û kirdkî) amade bikerê. Camêrdan kitab amade kerd la wezaret çap nêkeno. Wezaretî destur da ke Unîversîteya Artuklu 500 wendekaran bigêro û seba malimîya dersa kurdkî perwerde bikero. 2528 kesan muracat kerd. Nînan ra 500 kesî netîceyê îmtîhanêkê cidî de girewtî. La wezaretî karê înan asteng kerd. Na hûmare kerde 250.

Û nika zî înan rê yewna asteng veto. Vana, nê namzedê malimîye ke şima girewtê ra êyê ke wayîrê formasyonê pedagojî nîyê, malimîya înan qebul nêbena. Oxro ke verê cû vatbî, wendekarê ke wayîrê formasyonê pedagojî nîyê, unîversîte dersa formasyonî zî dana înan. Wezaretî bi xo naye qebul kerdbî. La verênanê ma vato, romî rê bext çin o! Seba ke nêverdê perwerdeyê kurdkî pratîze bibo û aver şiro, goreyê keyfê xo ra behaneyan peyda kenê. Wezaret unîversîte ra vano, ti nêeşkena dersa formasyonê pedagojî bidê namzedanê malimîya kurdkî. Baş o, eynî unîversîte qey eşkena dersa formasyonî bido malimanê tirkî qey nêeşkena bido malimanê kurdkî? Yanî bi no qayde wazena malimîya 234 wendekaran îptal bikero. Esasê mesela no yo, nê karî çiqas erey bifîno, çiqas biewiqno hende goreyê polîtîkaya aye ra yo.   

Çîyo balkêş, no mudaxele badê temambîyayîşê tercîhê dersa weçinîta ya kurdkî virazîya. Dewlete ewnîya ke dersa kurdkî bêwayîr a, kurdî wayîrê ziwanê xo nêvejîyenê, yanî ewnîya ke temamê Tirkîya de tena 21 hezarî kesan dersa kurdkî tercîh kerda, werişte mudaxeleyê Unîversîteya Artuklu kerd.

Akademîsyenê ke na unîversîte de xebitîyenê, zafê înan kurdolog ê, û bi hawayêko cidî, bi samîmîyet karê xo kenê. La sîyasetê kurdan vera înan de bi neheqî muxalefet keno, înan bêpaştî verdano. Na helwêsta sîyasetê kurdan zî kena ke dewlete biasanî, goreyê keyfê zerrîya xo ra vernîya înan bigêro.

Halê hazir Unîversîteya Artuklu ra teber tu unîversîteyêka bîne de fealîyetê ke xeyrê kurdan dete estbo çin a. Unîversîteya Çewlîgî zî, yê Mamekîye zî temamen vera kurdan de fealîyet kenê. Hetê ziwanî ra zî, tu eleqeyê înan bi ziwanî çin o. Mesela Unîversîteya Çewlîgî, ne sey dersdar ne sey wendekar kesê ke ziwan zanê nêgêna. Bi destê kesanê ke tu eleqeyê înan ziwan ra çin o, qismê kurmanckî û zazakî îdare kena! Kesê ke kurmanckî û zazakî nêzanê senî do wendegehan de kurmanckî û zazakî bimusnê tutanê ma?

Eke şarê ma wayîrîya qismê kurdolojî yê Unîversîteya Artuklu nêkero, yanî esas, ziwanê xo rê wayîr nêvejîyo, mumkin nîyo ke vernîya perwerdeyê bi kurdkî abo. Û xora meselaya perwerdeyê kurdkî çiqas apey bimano, çiqas texîr bibo, hende zerarê ma de yo. Çunke serre bi serre neslê ma yê neweyî hîna vêşêr kurdkî ra dûrî kewenê. Her serre hîna vêşêr ziwanê ma ver bi merg şino. Dewleta tirkan naye zaf baş zana. Perwerdeyê kurdkî çiqas erey bikewo, çiqas hêdî rayîr şiro, hende hesabê aye yeno, hende goreyê polîtîkaya aye ra yo.

Tîya de çîyo ke nêno fehmkerdiş no yo. Sîyasetê kurdan meselaya ziwanê kurdkî de rolê hîrê meymunan de yo: Ne dîyo ne eşnawito ne zano! Seba ke neslê ma yê neweyî roje bi roje ziwanê xo ra dûr kewenê, coka sîyasetê kurdan çend serrî dima do vajo “Na rastîyêka sosoyolojîk a, êdî her kes tirkî qisey keno.” Ez bawer nêkena kes do werzo vajo, na “rewşa sosyolojîke” bi îhmalê kamî ameye meydan?*

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 38, Dîyarbekir 01-15 oktobre 2012, r. 2