Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-43

Da-pancês serrî yew bufeya mi estbî. Di serrî verê cû beledîya Dîyarbekirî mi dest ra da vetiş. Gama ke ez bufe de bîya zaf kesî ameyêne mi het…

Rojêk kek Hîlmî Isî û yew malim pîya ameyî. Malim, dimilîyê Aldûşî bi. Ey meselayêka balkêşe mi rê qisey kerde. Va: “Ez û yew dewijê xo ma pîya wendêne. Ma yew oda de rakewtêne, pîya werd pewtêne, pîya werdêne, pîya vêşan mendêne. Ma kincê yewbînan dayêne xo ra. Eke çar qurişî pere cêba ma de bîyêne, yê ma pîya bî. Kilmê mesela, ma xerîbî de ruh û can bî.

Dewe de, herçiqas bapîrê ma yew bo zî, çend babî kewtbî mîyan, coka ma bibî sey di qebîleyan. Keyeyanê ma hêgayan ser o, ge-ge kergan û bizan ser o pênêkerdêne.

Tehtîl de ez û embazê xo ma pîya ameyêne dewe, pîya agêrayêne. Labelê çîyo balkêş, ma ke resayî dereyê binê dewe, seke ma yewbînan ra heredan ê, ma her yewî verê xo dayêne mehlaya xo.

Çend aşmê hamnanî ke ma karê dewe kerdêne, eke ma raştê yewbînan biameyêne zî caran ma qisey nêkerdêne. Seke ma heredan ê, bin ra ma nêewnîyayêne rîyê yewbînan ra. Eke mîyanê her di mehlayan de pêrodayîş bivejîyayêne, tesadufen ez û embazê xo ma raştê pê biameyêne, ma zî eynî sey merdimanê xo tep û rep dayêne pêro. Xulasa dewe de ma bi çimê dişmenan ewnîyayêne yewbînî ra. Nika emrê ma çewres ra vîyarto, hende serrî yê ke ma malimîye kenê. La hema zî gama ke ma şinê dewe, ancî ma yewbînî de qisey nêkenê.”

No xuy yan zî na reftarîye mîyanê sîyasetê ma kurdan de zî esta. Ez vana, no xuy, no exlaq parçeyê karakterê ma yo. Çunke mi zaf kesê wendeyî dîyê; malimî, avûkatî, muhendîsî, doktorî… Eke keyfê înan partîyêk rê ameyo, yan bi hawayêk bîyê terefdar, êdî çi kesê ke teberê a partî ra yê, seba înan dişmen ê. Mavajîm, eke partîyêk yan kesêk Kurdîstanî binê destê dagîrkeran ra rizgar bikero, ma rê dewlete awan bikero zî ancî seba ke partîya înan ra nîyo, dişmen o. Tu qedr û qîymet nêdanê ci. La eke partîya înan ra yo, wazena wa hesabê dagîrkeran ser o bixebitîyo, ancî eşkenê nameyê ey berz bikerê biresnê perrê asmênî. Yanî mîyanê ma kurdan de dişmenî û dostîye êdî qebîleyî nîya îdeolojîk a.

Sebeb çi yo, qey ma wina yê?

Ez vana, ma hema nêbîyê netewe coka. Û derdo giran, zerrîya ma qet çin a ke ma bibîm netewe. Coka zihnîyetê ma hema zî zihnîyetê qebîletîye yo. Wendişî zî ma nêvurnayê, yanî faydeyê wendişî ma rê zêde nêbîyo.

Yahudîyêk ke kampanê nazîyan ra felitîyeno, vano: “Mi gelek doktorê perwerdekerdeyî dî ke bi gazê kîmyewî merdimî kiştêne, mi gelek hemşîreyê perwerdekerdeyî dî ke bi derzinanê jehrinan domanî kiştêne… Perwerde tena qîm nêkeno, gereka ma însanîyet zî bimusnîm.”

Ma kurdan de zî, çîyo ke tewr zêde kêmî yo, şuûrê neteweyî yo. Eke şuûrê mîlî çin bo yan zî zeîf bo, partî, grûb û hereketê ma benê qebîleyê sîyasî.

Mi behsê şuûrî kerd, meseleyêk ame vîrê mi. 1980 ra hetanî 84, Dîyarbekir de ez Pîlmen restoran de xebitîyayêne. Walî ra bigîrîn heta bi axayanê deşte, çiqas tebeqeyo elît yê Dîyarbekirî estbi ameyêne uca. Demeyêk patronê ma Mehmed Macîtî yew werdpewjo tirk dabi ardiş. Camêrd viraştişê mezeyê serdinî de wayîrê meharetî bi. Emrê xo dorê 40 serran bi, tehsîlê xo zî tena panc serrî dibistane wendbî.

Salon û mitbaxe de ma da-vîst kesî xebitîyayêne. Ma şan de xebitîyayêne. Coka zafê embazanê ma bi roj şîyêne kuçeyê pavyonan de qumare kay kerdêne.

Rojêk yew xebatkarê ma ame. Xortêko naşîn bi. Hezar kaxita ke qumare ra qezenc kerda, cêbê xo ra vete eşte erd. Pay gêra ser. Lajekî bi no hereket xo rê keyfweşîya xo îfade kerdêne, waştêne bi ma nîşan bido ke ey hezar kaxite qezenc kerda. Yanî tu eleqeyê ey bi fikrê kurdîtîye yan fikrêkê neteweyî yan zî dişmenîya tirkan çin bi.

La mi dî, çimê westayê ma yê tirkî bîyî sûrî, lewê xo lerzayî. Û wilay nişka ra pêşmala xo vete, eşte erd. Va, “Dadîya mi cinîya mi bo ke ez mîyanê nê xayînanê welatî de bixebitî!” Yew qîrî, yew qerebalix, yew axirşer werezna ke dinya arde seyrê xo. Va “Weyla Elî wey! Senî resmê Atatirkî, resmê pîlê ma tirkan ha serê pereyî de, şima pere erzenê erd û pay gêrenê ser!”

Şefê ma, westayê ma, garsonî, çiqas embazê ma estê heme ameyî pêser. Patron ame. Ci rê qurban kerd, heyran kerd. La camêrd yê xo ra nêame war. Da piro ra şi.

Hetanî ke ma nêbîm wayîrê şuûrê neteweyî, ma netewebîyayîşî esas nêgêrîm; kes, grûb, partî û komel yanî ma heme sey netewe têwnêgeyrîm, krîterê ma netewebîyayîş nêbo, ma nêbenê wayîrê çîyêk.

Not: Mesrefê na hûmare nuştoxanê ma ra Nadîre Guntaş Aldatmaz da. Ma aye re zaf sipas kenê.

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 43, Dîyarbekir 16-31 kanûne 2012, r. 2