Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-46

Seba ma kurdan tarîx seraser trajedî ya. Labelê o ke mi dîyo, serrê 1990an serrê zaf sosretî bî. Homa nêyaro neyaran ser de. Dîyarbekir de her roje da-des merdimî wina faîlê xo meçhul (!) kişîyayêne. Her şewe erzîyayêne des-pancês keyeyan ser. Bi desan merdimî tepîşîyayêne. Şîn, şîwan, îşkence, zîndan, qîrî, nalî, hawar…

Her roje dar û daristanê ma, koyê welatê ma, hêga û terkeyê ma, dewê ma ameyêne veşnayîş. Dewijanê ke ganê xo xelisnayêne, viran, warpay bi çi kul û halî xo resnayêne şaristanan…

Dew û şaristanî têde mîyanê tefl û dumanî de mendbî. Dewr dewrê vergan bi; verganê haran keyse ro miletê ma ardebî, Kurdîstan kurdan ra kerdêne xir û xalî. Tayê hêzanê tarîyan bi amacê ke însananê ma biberê Ewropa, bi hezaran mark û dolarî înan ra girewtêne. Qeraxê Ege ra wenayêne keştîyanê xerxoteyan û hema ke nêresayê bi qeraxê Îtalya yan Yunanîstanî awe de xerq kerdêne. Her roje cesedê kurdanê bêwar û bêwayîran dayêne qeraxê Ewropa ro.

Tam wextêko winasî de, ez demeyêk Dîyarbekir de îdarekarê HADEPî bîya. Çi ameyo mi ser de, wa cayê xo de bimano. La reyke sey mucîzeyêk ez mîyanê lepê qatîlan ra xelisîyaya û sibata 1997î de Dîyarbekir ra bi nimitkî vejîyaya şîya Îstanbul. Tam o wext, di kênayê televîzyongerî zî daybî piro Swêd ra ameybî ke program virazê û bimusê ke kam hende merdiman organîze keno û bi gemîyan şaweno bi Ewropa. Labelê hêzanê dewlete nê rojnamegerî Sêwregi ra apey açarnaybî, ê zî mecbur agêraybî bi Îstanbul. Ê wextan dewlete nêverdayêne rojnamegerê tirkan bîle bêrê Kurdîstanê ma ra bigeyrê. Seba ke çimê rojnamgeran bitersnê, 1993 de rojnamegero tirk Îzet Kezer ke rojnameyê Günaydınî rê xebitîyayêne Cizîre de ame kiştiş.

Mi buroyê Azadîya Welatî de ê her di televîzyongerê swêdijî dî. O dayreyo ke Beyoglu de o wext rojnameyê Azadîya Welatî tede bi, nika Weqfa Îsmaîl Beşîkçî ha tete. Nê her di kênayî, kejikî, bineyke qelew û emrê xo dorê hîris serran bi. A yewe zaf rindek bi kurmanckî zanayêne, a bîne zî bi sorankî zanayêne. Her diyan bi tirkî zî zanayêne. Demeyê suhbetî de mi înan ra persa ke çend ziwanan zanê. Peşmirîyayî. Yewe va, “Ez swêdkî, îngilizkî, almankî, potugalkî, tirkîya ewroyî, tirkîya Osmanîyan û kurdkîya kurmanckî baş zana.” Va “Embaza mi zî çend ziwanan zana.”

Nê kênayî Swêd de şîyê kursê kurdkî, yewe zaf rindek kurmanckî musaya, a bîne zî sorankî. Axir çi ke esto, eşkera bi ke her yewe çar-panc ziwanî zanayêne.

Ez na mesela tîya caverdî. Ancî ageyrî xo ser. Her kes zano ke cuya ma kurdan seraser travma ya. Çend serrî verê cû, demeyêk, seba ke ez bineyke travma ra bixelisî û stresê xo kêmî bikerî, mi xo bi xo yew metod kefş kerdbi. Mi her roje yew fiqra nuştêne û keyepelê Zazakî.Net de weşanayêne. Esasê xo de fiqra ra wetêr hîna zaf hîkayeyê kilmekê mîzahî bî. Nika tam 33 tene nê hîkayan ra amade yê. Zafê înan de zî, mi xo rê qehremanêk bi nameyê “Ap Husê keyê Hesan” îcad kerdbi, bîyenî dormeyê nê “Ap Husî” de qewimîyayêne.

Seke vanê “Dere xalî yo, Ap Hus walî yo!” Gama ke mi zî nê hîkayeyî nuştêne yan wendêne, ez xo rê pê huyayêne; ez deşarj bîyêne, bineyke nefesê mi ameyêne mi ver. Eke qismet bo, ez vana belkî rojêk ez nê hîkayeyan sey kitab çap bikerî. Qismêkê înan mi kîseyê xo ra viraştê la qismêk ci ra, eke mi bîyenêk eşnawitêne, dima mi formê hunerî de nuştêne, kerdêne fiqra yan zî hîkayeya mîzahî. Nika ez nînan ra yewe tîya neql kena.

* * *

Behaneya Qiseykerdişê Tirkî

Keyê Hesan baw û kalan ra hur kird ê. Dewa înan de kirdkî ra teber tu lehçe yan ziwan qisey nêbeno.

Kênaya Ap Husê Keyê Hesan yew dewa Silîvanî de zewijêna. A dewe heme kirdas ê. Kênaya Ap Husî her ke kirdaskî musena kirdkî kena xo vîr ra. Eke kirdaskî tam musena, kirdkî zî bin ra kena xo vîr ra.

Nê serranê peyênan dewlete dewê kurdan veşnayî, dewijan bar kerd şî şaristanan.

Badê ke Silîvan zî wêran bîye, keyê kênaya Ap Husî zî bar kenê şinê Bursa. Kênaya Ap Husî Bursa de musena tirkî. La her ke tirkî musena na rey kirdaskî kena xo vîr ra. Eke tirkî tam musena, êdî kirdaskî zî bin ra kena xo vîr ra.

Çendeyêk verê cû Ap Hus şino rehmet. Kênaya ey seba şînê babîyê xo Bursa ra yena welat. La her kesî reyde tirkî qisey kena. Birayê aye bineyke hêrs beno vano:

- Herê ti çira kirdkî yan kirdaskî qisey nêkena, ti tirkî qisey kena?

Vana:

- Vallahi unutmuşum. Bilmiyorum. (Wilay mi kerda xo vîr ra. Ez nêzana.)

Birayê aye vano:

- Wakê, ti tîya ra şîya deşte, ti kirdaskî musaya, to kirdkî kerde xo vîr ra, to dest pêkerd ma reyde kirdaskî qisey kerd. Ma vengê xo nêkerd. Nika zî ti vana mi kirdaskî kerda xo vîr ra û tirkî qisey kena!...

Kênaya Ap Husî vana:

- Kardeşim, belki benim beynimde sadece bir dil kadar yer vardır. Ne yapayım, birini öğrenince diğerine yer kalmıyor! (Birayê mi, belkî mezgê mi de tena qasê ziwanêk ca esto. Ez se bikî, ez ke yewî musena ê bînî rê ca nêmaneno!)*

Not: Mesrefê na hûmare kek Wedat Sayginî da. Ma ey rê zaf sipas kenê.

_______________

* Newepel, Rojnameyo kulturî yo 15 roje, Hûmare 46, Dîyarbekir 01-15 sibate 2013, r. 2