Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-52

Emser Dîyarbekir de fuara kitaban ancî sixlete bî. Qasê 130 weşanxane û dezgeyî beşdar bîyî. Nînan ra qismêko muhîm weşnaxaneyê tirkan bî.

Seba ma kirdan, emser parî ra bineyna başêr bi. Yanî sey serranê verênan kirdkî de tena Weşanxaneyê Vateyî nêbi. Nameyê komela ma Ziwan-Komî ser o ma zî beşdar bîyî. Yew kunciko averê de cayêko tenha kewt destê ma zî. Ma standê xo de rojnameyê Newepelî, kovara Şewçila û şeş tewir kitabê ke Weşanxaneyê Roşna ra vejîyayê, ancî kitabê kek Ehmedî Ferhenga Navên Nebatan a Kurdî ronayî. Ma tîcaretêko cidî nêkerd la tecrubeyêko baş kesb kerd.

Qismêk weşanxaneyanê tirkan tena xîtabê domanan kerdêne; bi seyan tewir kitab û kovarê zaf kalîteyin û renginî yê domanan amade kerdbî û sey hedîye dayêne tutan. Ez nêzana senî organîze bîyêne la hetêk ra zî mektebanê Dîyarbekirî ra wendekarê lîse û bitaybetî wendekarê sinifanê 4, 5, 6, 7 û 8. yê dibistane grûb bi grûb ameyêne fuare, bi kitab û kovaranê tirkî agêrayêne.

Helbet faydeyêko muhîm yê fuara kitaban ma kurdan rê esto. Mesela, weşanxaneyê kurdan pereyêko cidî qezenc kenê. La mi gore, tirkî fuara kitaban a Dîyarbekirî seba asîmîlekerdişê domananê kurdan zaf weş gurenenê! Xora polîtîkaya dewleta tirkan ya derheqê kurdan de caran nêvurîyena; tirkî her firsend ra îstîfade kenê ke kurdan asîmîle bikerê. Mêrikî wayîrê dewlete yê, îmkanê xo hezar qat kurdan ra vêşêr ê, tecrubeyê xo zaf zêde yo, ziwanê xo standard o. Çîyo tewr muhîm wayîrê polîtîka yê. Tirkan hetanî nika bi qedexekerdiş kurdî asîmîle kerdêne, nika bi “demokrasî” asîmîle kenê! Bi o “demokrasî”yo ke kurdî bi xo wazenê.

Emser Îsmaîl Beşîkçî zî beşdarê fuare bi, kitabê xo îmza kerdî. Yew kombîyayîş de wina va: “Şima ke kuçeyanê Dîyarbekirî ra gêrayî, bala xo bidîn vengê tutan ser. Tutê kurdan gama ke kay kenê, eke xo mîyan de bi kurdî qisey kenê, baş o. Ney, eke bi tirkî qisey kenê, ameyeyê kurdan tehluke de yo!” Mi gore ameyeyê kurdanê Bakurî, bitaybetî amayeyê ma kirdan tam tehluke de yo.

Kurdî nika na “rewşa demokratîke” de ziwanê xo bineyna rehet şuxulnenê. La eynî wext de xeripnenê! Çunke dem û dezgeyê kurdan destê ehlê gureyî de nîyê! Mesela, fuare de heme anonsî bi kurmanckî û tirkî bî. La çîyo ecêb, ez bi xo hende serrî yo ke ziwanî ser o xebitîyena, hetanî ke tekrarê anonsî bi tirkî nêbîyêne mi fehm nêkerdêne ke vanê se. Kesê ke bi kurmanckî anons kerdêne, mi vatêne qey yew merdimo îngilîz bi kurmanckî qisey keno. Ne teqlê ziwanî (vurgu) ne dîksîyon ne fonetîk ne mana! Yew ziwano xerîb, viraşte…

Fuare de ziwanê afîşan û broşuran zî bi tirkî, îngilîzkî, kurdkî (kurmanckî) û erebkî bi. Xora ne kes vano kirdkî esta ne zî kes teleb keno. Estena lehçeya kurmanckî kurdan rê bes a! Kurmanckî ra vanê “kurdkî” û mesela hel kenê! Labelê na kurmanckî, esperantokî ya. Mesela, sloganê fuare tirkî ra wina tercume bibi:

“Yazının Kadim Coğrafyasına Yolculuk: Rêwîtîya Ber bi Erdnîgarîya Nivîsê ya Qedîm ve”

Eke sey kirarîyanê matematîkî nêbo ancî tercume de zî yew kirarî esto ke merdim şêno fehm bikero derey tercume rast bîyo yan ney. Mesela, gama ke ma îbareyê kurmanckî apey tercumeyê tirkî bikin, wina beno: “Kadim Yazı Coğrafyasına Doğru Yolculuk”.

Mi no îbareyê kurmanckî nîşanê çend kesan da, mi înan rê wend, la tu kesî tam fehm nêkerd. Badê ke tirkîya îbareyî dîyêne, hema zanayêne ke no îbare yeno çi mana. Çunke mana vurîyaya; îzafe de çekuyî vurîyayê, elementê zêdeyî îlawe bîyê.

Eslê xo de tercumeyê tirkî kurmanckî de wina beno: “Yazının Kadim Coğrafyasına Yolculuk: Rêwîtîya bo Cografyaya Qedîm ya Nivîsê”.

Na rewşe tena yew îbareyê fuare ra îbaret nîya. Çiqas xebatê nuştekîyê ke nê serranê peyênan benê; mavajîm radyo, televîzyon, rojname, kovar û kitaban de zî rewşe eynî wina ya. Ziwan wina sosret yeno şuxulnayene! Kes çîyêk ci ra fehm nêkeno. Heta êyê ke nusenê bîle nuşteyê xo ra fehm nêkenê.

“Rewşa demokratîke” de reqabetê kurdkî û tirkî bi no hawa yo! Ancax bi ardimê tirkî merdim eşkeno kurmanckî fehm bikero. Senî ke kurdî û tirkî sey goşt û nenûgî dusîyayê pêra, nika êdî kurdkî û tirkî zî wina dusnîyenê pêra û êdî ziwanê kurdan bê tirkî nêbeno!

Helbet ez zaf xemgîn bena ke çira kirdkîya ma zî qasê kurmanckî her aktîvîte de, mavajîm fuare de nêna şuxulnayîş. La gama ke ez nê çîyan vînena, ez zaf şa bena ke kirdkî bineyke pawite manena.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 52, Dîyarbekir, Hezîrane 2013, r. 2