Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-53

Îskenderê Makedonî gama ke amadekarîya seferî keno ke welatan feth bikero, nêwazeno kesê ke emrê înan vîyarto daxilê artêşa ey bibê. Vano, “Nêeşkenê lej bikerê, nêeşkenê lez hereket bikerê, rayîrşîyayîş de apey manenê, artêşe rê benê bar, benê emel…”

La gama ke kewenê rayîr, extîyarêk yeno verê Îskenderî vano, “Ez zî yena.” Îskender vano, “Nêbeno! Ti yenî benî belayê sereyê ma.” Extîyar vano, “Hema kamca ez nêeşkaya rayîr şirî, mi war o verdîn.” Axir extîyar zaf rike keno, artêşe reyde o zî keweno rayîr.

Awkan ra, koyan ra, deştan ra, çeman ra vîyarenê. Welatan fetih kenê. Gama ke acêr hetê welatanê ereban ser şinê, demeyêk hew vînenê ke ha çolistanêkê bêser û bêbinî de. Kam het wa ewnîyenê sey deryayî tena çolistan o. Bi rojan şinê la erdêko huşk asmênêko berz. Hende ke rastê yew qirişikî bîle nêbenê ke bineyke adir wekerê û werdê xo bipewjê. Îskender heyetê şêwirmendan arê dano, têdima şêwr û mişawire kenê la tu çareyêk nêvînenê. Tam wexto ke êdî hêvîya xo birnenê, o merdimo extîyar şino verê Îskenderî û vano, “Îskender! Ewro roja min a. Homa vajo erê, ez to û artêşa to pîya xelisnena.” Îskender vano “Dê vaje!” Extîyar vano, “Nêmeyê desteyê rimanê xo ci ra bikîn, pê adir wekîn û ser o werdê xo bipewjîn.” Îskender vano, “Artêşa bê riman çîyî rê bena? Ma senî lej kenê?” Extîyar vano, “Nika nê çolistanî de kes çin o ke şima tedir şer bikerê. Şima ke çolistan ra xelisîyayî, şima do rastê koyan bêrê. Koyê ke heme dar û daristan ê. Şima do ancî desteyanê rindekan bibirnê.” Îskender vano, “Mavajîm ke meselaya werdê însanan hel bîye. Eyla ma do werdê heywanan ça ra peyda bikîn?” Extîyar vano, “Şima kamca rastê yew qula morcelayan ameyî, bikenîn. Zereyê qula morceleyan tim pirrî simer o. Vejîn û bidîn heywanan.”

Bi no qayde kenê, heta ke çolistan ra xelisîyenê û xo resnenê koyan. Bi sayeyê tecrubeyê extîyarî û enerjîya ciwanan Îskenderê Makedonî û artêşa xo helakbîyayîş ra xelisîyenê.

Xulasa helbet wendiş, perwerde, teshîl û enerjîya ciwanîye zaf muhîm ê la esas, tecrube merdimî kemilneno. Eke merdim bizano bigîro, tecrube zaf muhîm o. Eke nêzano, xora dar yeno darqewan şino!

* * *

Seba mi, wendiş nuştişî ra zehmetêr o. Çunke wendiş tena o nîyo ke merdim mesela û tema fehm bikero. Eslê xo de, gereka merdim bi wendişê metnêk peyplanê mesela fehm bikero, derdê eslî yê nuştoxî teşxîs bikero. Ancî bala xo bido ser ke nuştoxî mesela senî vawita, senî îfade kerda, ziwan senî şuxulnayo. Yanî çend tebeqeyê wendişî estê. Ganî merdim wendiş de nuştoxê metnî ra vêşêr aktîf, konsantre û bidîqet bo ke fehm bikero.

Belê wendiş nuştişî ra zehmetêr o. La merdimo ke mirdîya xo nêwano nêeşkeno binuso. Û ganî nuştox xo vîr ra nêkero ke wendox hemalê pîyê nuştoxî nîyo. Nuştox gereka hertim rehetîya wendoxî bifikirîyo, zewq bido wendoxê xo…

* * *

Heta ke destê mi ra bêro, ez wazena hem edebîyat hem çapemenîya kurdan teqîb bikerî. Ez bala xo dana ser ke kam çi nuseno, senî nuseno. La ez raşte vajî, wendişê zafê metnan mi rê beno yew ezabo pîl; pîzeyê mi maseno, ez tetirxan bena!... 

Mesela, mi rê zaf ecêb yeno ke çapemenîya kurmanckî de xeberê ke tirkî ra tercume benê, eynî bi qalibanê tirkî nusîyenê. Nê qaliban ra yew no yo ke merdiman bi peynameyê înan name kenê. Tabî tirkan no hawa namekerdiş fransizan ra girewto. Tirkî de beno la kurdkî de nêbeno!

Mavajîm ke, nameyê cinîyêk “Fatma Beran” a. Na cinî mesula partîyêk yan komeleyêk a. Axir çi ke esta, aktîvîteyêk de qisey kerdo. Tayê rojnameyê ma kurdan zî derheqê na aktîvîte de yew xebere amade kerda û wina nuşto: “Beran, da zanayîş ke mafê cinîyan heqêko demokratîk o...” Seke aseno, Fatma xanime bîya “beran!” Yanî “beran”î qisey kerdo: “Ha Beran vano, ha Beran dano zanayîş. Ha Beran keno, ha Beran weno…”

Ancî, mavajîm ke nameyê kurdêkê ma yê Binxetî, wa “Hesen Xelîl” yan zî “Leyla Xelîl” bo. Yanî “Leylaya Xelîlî”. Nê Hesenî yan zî Leyla sey Fatma cayêk de qisey kerdo. La nuştoxê ma wina nusenê: “Xelîl da zanayîş ke …” Oxro ke Xelîl bi xo rewna ra şîyo rehmet. O yan aya ke qisey kerdo, laj yan zî kênaya Xelîlê rehmetî ya. La rojnameyê ma vanê: “Xelîl va, Xelîl da zanayîş, Xelîl werişt, Xelîl ronişt…”

Tabî zafê kurdê ma, îlahîm zî kurmancî bi yew kurmanckîya ke kopîyê tirkî ya nusenê. Tayê kirdê ma zî kurmancan motamot kopî kenê û jehr dekenê mîyanê ziwanî! La seba ke mektebanê tirkan de malimîye kenê yan rojname de nuşto, belkî komele de kurs dayo, êdî bîyê “mamosta”.

“Ha mamosta, ha mamosta!...”

Wey heyran mamosta, wey qurban mamosta! Eke payeyê “mamostayîye” girewt, êdî kam aftareno ke vajo dû adirê to ra yeno! Labelê na çekuya “mamosta”yî zî sey çekuya “heval”î êdî mi rê xudig yena.*

_______________

* Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 53, Dîyarbekir, Temuze 2013, r. 2