Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-55

Nê serranê peyênan de kurdanê ma yê Bakurî yew edeto zaf xirab rast kerdo, hema ke tutê înan maya xo ra benê, dest pêkenê, tey tirkî qisey kenê. Çira wina kenê, sedemê xo çi yo, ez nêzana! Axir cewabê xo çi beno wa bibo, eleqeyê xo îhtîyac ra yan tedaya dewlete ra nîyo.

Ez şarî ra çîyê nêvana. Çîyo ecêb, zanayeyê ma, sîyasetkarê ma, partîyê ma tirkî de israr kenê. Mesela, ez ke zana da-çewres serrî yo ke yewode tirk ha mîyanê hereketê kurdan de, lîderîya kurdan keno, la hema yew çekuye bi kurdkî nêzano. Labelê bi seyan belkî bi hezaran kurdê Rojhelatî, kurdê Başûrî, kurdê Rojawanî ke kewenê mîyanê sîyasetê Bakurî, zafê înan yew-di serran de qaso ke meqale û şîîre binusî tirkî musenê. Tirkan ra ney kurdan ra, hem zî koyanê Kurdîstanî de tirkî musenê.

Ez 1996 ra hetanî 1999 HADEPê Dîyarbekirî de îdarekar bîya. La caran mi tirkî qisey nêkerd. Qiseykerdişê mi tim bi kirdkî û kurmancî bi. Mi verî kurmancî nêzanayêne la ê demî de mi kurmancîya xo tam aver berde. Na rey seba ke mi qet tirkî qisey nêkerdêne, zafê kesan vatêne qey ez tirkî nêzana, xo mîyan de tirkî qisey kerdêne la agêrayêne mi reyde kirdasî yan kirdî qisey kerdêne. Zafê reyan cinîya mi zî ameyêne, ma tutî zî xo reyde berdêne. Merdimê ke partî de bî, înanê ke mi de kurdkî qisey kerdêne, mi ewnîyayêne ha tutanê mi de tirkî qisey kenê. Oxro ke ma caran tutanê xo de bi tirkî qisey nêkerdo. Rojêk mi ewnîya yew merdimo kokim ke serrêk-di serrî verê cû dewlete dewa ey veşnaya, koç kerdo ameyo şaristan, belkî des çekuyî tirkî nêzano, kênaya mi kerda xo verare, ci ra hes keno, vano “Senin adî nedir? Senin babasî adî nedir?” Domaneke çimê xo ziq kerdê wina bêmana ewnîyena rîyê kalikî ra, ewnîyena mi ra!

Mi belkî se rey va, wa kes domananê mi de tirkî qisey nêkero. Mi hende va ke, êdî ez şermayayêne tekrar bikerî. La ti kamî ra vanî?! Ge-ge mîyanê min û tayê mîlîtanan de munaqeşeyê sertî vejîyayêne. Înan vatêne “Ziwan muhîm nîyo! Azadî muhîm a.” Mi ra vatêne, “Ti îlkel mîlîyetçî yî!” Vatêne “Ma qorucîler de Kürtçe qonişî!” Eke zor ginayêne ci, nêeşkayêne cewab bidê, na rey vatêne “Ma ne yapax! Asimîle olmîşix heval, ma bizim sucimizdir?”

Welhasil ma qerar da ke reyna domanan xo reyde nêberin partî. La no zî çare nêbi. Çunke embazê ma yê partî, embazê ke sîyaset kenê ge-ge ameyêne keyeyê ma zî. Eynî problem keye de vejîyayêne! Ez wazena vajî, verî ke şirê mektebê tirkan, ma domanê xo asîmîlekerdişê kurdanê ma yê sîyasîyan ra pawitî!

Netîce mi fek sîyaset ra verada, ma yewbînan ra heridîyayî. Û şukir Homayî rê ke ma domanî kerdî pîl, nika êdî dewleta tirkan ney heme partîyê kurdan zî bêrê, nêeşkenê ziwanê ma bi tutanê ma bidê xovîrrakerdiş. Tutê ma tirkî ra başêr ziwanê xo zanê, ziwanê xo qisey kenê. Mi înan rê wişka-wişk vato, eke şima zî tutanê xo bi kirdkî pîl nêkerê, ê min û şima qedîyeno!

O wexto teng de ney la nika zafê merdimê ma şinê partî û tutê hemîne êdî tirkî qisey kenê. De merdimatî ya, merdim cêra nêbeno. Yenê keyeyê ma meymanîye. Eynî sey ê kokimê ke partî de domana mi de tirkî qisey kerdêne, na rey eksê ey, ez yew domane kena xo verare, ez ci ra hes kena, ez vana “Ti çi rindek a, ti çiqas şîrin a, nameyê to çi yo?” Bi çimanê maseyêkê merdeyî wina bêmana ewnîyena rîyê mi ra û lal bena. To hew dî ke dadî yan pîyê xo wet ra qîra va, “Yaw tey tirkî vaje!” Ez vana qey? Vanê, “Kirdî nêzana!” Ge-ge ez zî nêeşkena xo, cewabêko tompizkî erzena mîyan. Ez vana “Babîyê xo Îstanbul ra, dadîya xo zî Bursa ra ya. Feqîreka mi senî kirdî bizano!” (Ez çi zurî bikerî! Domaneka rindeka bêguneye verê çimê mi de bena sey leyîra marî!) Tabî na rewşe, nê dîyalogê winasî hertim mîyanê ma de serdinîye anê meydan. Neke tena partî ra, ez merdimanê xo ra zî serdin bena.

Ez vejîyena teber, ma vajim ke ez şina bazar, ez ewnîyena nê pîrê ma yê zemanê verî ke pancas çiqrî çare de halîn viraşto, eke zor danê xo tirkî qisey kenê ke kezeba mi peritîyena. (Wilay ez kena ke ruhê înan bigîrî!) Rîyê na tirkî ra zafê reyan ez nêwazena keye ra vejî teber, ez nêwazena şirî cayêk. Na tirkî ma werdî, ma qedênayî, kokê ma ard! No çi tofan o, kamî zewt da ma ro?!

Çendeyêk verî ez şîya Çewlîg. Agêrayîş de muawîno pancêsserre otobuse de xizmet keno. Lajekêko baş o, çimakerde yo. Ez tim ey de kirdî qisey kena la lajek tirkî ra nêno war. Nêzdîyo ke ma biresin Dîyarbekir, mi dî ame verê mi, va “Abê belîdir sen sîyasîsin ha!” Mi va, “To sîyasî kûmca ra vet, kûmcayê mi ra bellî yo?” Va “Hêç Türkçe qonişmadin!” Mi va, “Lawo wilay xora sîyasîyan kokê ziwanê ma ardo, ez sîyasî nîya. Homa nêkero.”

Seba ke sîyasetê ma kurdkî qisey nêkeno, seba ke sîyaset tirkî ra nêno war, seba ke sîyaset wayîrîya kurdkî nêkeno, ez û sîyaset yewbînan ra heridîyayê, ma selam nêdanê yewbînan la lajek ameyo mi ra vano, “Ti tirkî qisey nêkenî, ti sîyasî yî.” Qiseykerdişê minê kirdkî keno mêrdetîya sîyasetî. De bê memire!

___________

*No nuşte, “Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 55, Dîyarbekir, Êlule 2013, r. 2” de weşanîyayo.