Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-65

Rojanê 26-28 hezîrane 2014 de Bidlîs de yew sempozyum estbi. Sempozyumêko kurdane û zaf zî dekerde bi. Zaf cayan ra gelêk akademîsyen û roşinvîrê kurdan beşdar bîyî. Ez nêzana çi semed ra bi, tena kurdê ke nameyê kurdanê Bakurî ser o sîyaset kenê, beşdar nêbî. Reya verêne bî ke Bidlîs de yew sempozyumo winasî virazîyayne. Hîrê rojan de derheqê tarîx, cografya, cuya sosyale û sewbîna babetanê derheqê Bidlîsî de 45 teblîxî pêşkêş bîyî. Nînan ra mi qasê çewres teblîxî bidîqet goşdarî kerdî, ez derheqê Bidlîsî de zaf çî musaya.

Sempozyum de akademîsyenêk va, “Seba ke qederê miletêk bivurîyo, tena mucadele qîm nêkeno. Ganî ‘tarîx’ û ‘talih’ zî hetê ê miletî bikerê.” Mi gore no tesbît muhîm bi. Yanî seba dewayêk helbet waştiş û mucadele zaf muhîm o. La merdim çiqas mucadele keno wa bikero ganî şert û şirûtê dinya, wext û eyam zî musaît bê, ganî talih werê bêro…

Nê da-des serranê peyênan de şertê kurdan zaf vurîyayî. Bitaybetî badê ke serra 2003 de Amerîka mudaxeleyê Îraqî kerd û rejîmê Beasî rijna, kurdî zaf aver şîyî. Helbet kurdê Başûrî tewr tay pancas serrî yo ke mucadele kenê. La mudaxeleyê Amerîka ser o, “mucadele” û “tarîx” û “talih” resayî pê, cuya kurdan de berêko newe abi. Erebî Kurdistanê Başûrî ra vejîyayî, zafê erdê Başûrî kewt binê îdareyê kurdan.

Yeno mi vîr, nêzdîyê ke Amerîka mudaxeleyê Îraqî bikero, Tirkîya de welwelyêko gird vejîyabi. Tayê grûbî, tayê kesî organîze bîyêne şîyêne hetanî Bexdad ke qaşo vera mudaxeleyê Amerîka Îraq pawitêne, seba rejîmê Beasî bîyêne “mertalê zindî (canlı kalkan)”. Qismêko muhîm yê çapemenîya Tirkîya vera mudaxeleyê Amerîka de tim propaganda kerdêne, rejîmê Sedamî sey mexdûr nîşan dayêne û paştgirî dayne nê “mertalanê zindîyan”. Heta seba ke Amerîka erdê Tirkîya bikar nêaro, meclisê tirkan qanûn (tezkere) bîle vet. Naye ser o Amerîka hetê Kuweytî ra dekewte erdê Îraqî.

O wext çîyo tewr balkêş Dîyarbekir de virazîya. Tayê mensubê partîya ke Bakur de seba kurdan yan zî nameyê kurdan ser o mucadele kena, vera Amerîka de vilawekî vila kerdî ke Amerîka hêzêko emperyalîst o, ganî kurdî mucadeleyê vera emperyalîzmî (anti emperyalist mücadele) de cayê xo bigîrê û vera Amerîka şer bikerê! Tayê serekanê nê hereketî demeyêko derg vera serekanê kurdanê Başûrî de kampanyaya heqaretî ramite ke qaşo kurdê Başûrî kênayan û cinîyanê xo pêşkêşê eskeranê Amerîka kenê. La se kerd nêkerd, parçeyê başûrî yê Kurdistanî ke binê destê erebanê Îraqî de bi, ebedîyen felitîya.

Bi mudaxeleyê Amerîka neke tena kurdî, esas erebê şîayî yê Îraqî zî binê dîktatorî û zulmê sunîyan ra vejîyayî. Dima, mîyanê sunîyan û şîayan de mucadeleyêkê goninî dewam kerd. Heto bîn ra, şert û zurûfê Rojhelatê Mîyanênî bisuret vurîyayî. Peynîya peyêne sunîyan rêxistinê fundamentalîstî dayî vernîya xo û zor da hêzê resmî yê dewleta merkezî ya Iraqî ke destê şîayan de ya. Nê demanê peyênan de, badê ke mintiqayê sunîyan destê hêzê resmî yê Îraqî ra vejîyayî, kurdan rê reyna ‘tarîx’ û ‘talih’ ameyî pêser, Kerkuk zî tede heme erdê Başûrî seke merdim muye mîyanê mastî ra vejo, wina bi asanî kewt binê kontrolê kurdan.

Kurdistanê Başûrî de nika kurdî her hetan ra sey dewletêka muqtedîr û hêzdare wayîrê pozîsyonêkê zaf muhîmî yê. Tena mendo ke warê mîyanneteweyî de na rewşa înan tescîl û tesdîq bibo, yanî sey dewlete bêrê şinasnayîş. Bi her hawayî rewşe ver bi dewletbîyayîşê kurdan ser şina.

Zafê dewletanê dinya vera na rewşe de yan bêveng ê yan zî bi hawayêk paştgirîya xo îlan kenê. Mesela, Îsraîlî eşkera va, eke kurdî dewleta xo îlan bikerê, ma amade yê ke bişinasnin. Rûsya va, îhtîmîla o ke kurdî dewleta xo îlan bikerê. Dewletanê Ewropa bi hawayêko resmî nêbo zî qet nêbo tayê dîplomatanê înan paştgirî da na rewşe. Ancî tirkan ra yew îtîraz nêameyo, heta tayê wezîran va, eke kurdî dewleta xo awan bikerê, heqê înan esto. Hetanî nika zaf pêt nêbo zî tena Îranî va ma nêwazenê dewleta kurdan ronîyo. Tayê erebanê bînan û serekanê Filistînî zî eynî çî va. La zaf balkêş o, îtîrazo tewr muhîm kurdan ra yeno!

Neke mensubî, tena serekê hereketê sîyasî ke ma vanê qey seba kurdan mucadele kenê, nê da-des serranê peyênan de “fikrê dewletbîyayîşî eşto tenekeyê çopî yê tarîxî!” Şarê kurdî manîpule kenê vanê dewlete zaf xirab a, hertim tekrar kenê ke ganî kurdî fikrê ronayîşê dewlete ra xo dûrî bidê, yanî “a-dewlet” bê!

Kam se vano wa vajo, helbet kurdî heme wazenê ke dewleta kurdan awan bibo. Ê ke vera dewletbîyayîşê kurdan vejîyenê, tena tayê kadroyê sîyasî yê ke meqamê muhîmî tim destê înan de yê. Nê kesî herçiqas bi hawayêko îdeolojîk seke mucadeleyê kurdîtîye bikerê asenê zî eslê xo de, yanî pratîk de, tim terefdarê tirkbîyayîşê kurdan ê. Yanî “îdeolojî de kurd pratîk de tirk!”

Sempozyumê Bidlîsî de, tewr peynî de, yew mela werişt çend qalê zaf weşî vatî. Va “Eke firset ame verê destî, îstîfadenêkerdiş heram o!” Ma sey rojnameyê Newepelî zerrî û can ra wazenê ke birayê ma yê kurdî yê Kurdistanê Başûrî uca dewlete îlan bikerê. Înşalah badê Başûrî parçeyê bînî zî yew bi yew binê zulmê miletanê serdestan ra vejîyê û dewleta pîle ya kurdan awan bibo.*

____________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 65, Dîyarbekir, Temmuze 2014, r. 2